بازگشت بورس به خط تعادل

اگرچه به باور تحلیلگران، بورس برای یک رشد قوی و قرار گرفتن در روند باثبات صعودی نیاز به «سوختی قوی» دارد - سوختی از جنس تصمیمات سیاستگذار، بهبود انتظارات و رشد جریان نقدینگی حقیقی - اما بازار در محدوده فعلی نیز افتان و خیزان پیش می‌رود و نشان می‌دهد که حتی اگر این سوخت فعلا نرسد، توان حرکت آهسته و پیوسته را دارد. در واقع، رفتار محتاطانه خریداران و فروشندگان به نوعی از تغییر فاز هیجانی به سمت واقع‌گرایی حکایت دارد؛ بازاری که می‌کوشد بدون تکیه بر موج‌های خبری کوتاه‌مدت، مسیر خود را با تکیه بر متغیرهای بنیادی بیابد.

دنبال کردن روند معاملات در روز دوشنبه صحنه یک جدال واقعی بین خریداران و فروشندگان را به نمایش گذاشت. در مقاطع مختلف، تعداد سفارش‌های خرید و فروش بارها از یکدیگر پیشی گرفت و ارزش معاملات توانست به بالای 10 همت بازگردد؛ سطحی که در روزهای گذشته کمتر دیده شده بود. اگرچه جریان خروج پول حقیقی برای دومین روز متوالی تداوم یافت، اما دست بالای ارزش سفارش‌های خرید و افزایش تقاضا در گروه‌های شاخص‌ساز، برخی از تحلیلگران را به بازاری متعادل‌تر و حتی مثبت در روز جاری امیدوار کرده است. در عین حال، نگاه‌ها به تحولات سیاسی و اقتصادی نیز همچنان دوخته شده؛ چرا که هرگونه سیگنال مثبت از سوی سیاستگذار یا کاهش تنش‌های منطقه‌ای می‌تواند این بازگشت نسبی تعادل را به یک حرکت صعودی پایدار بدل کند.

در بازار دوشنبه چه گذشت؟

نماگر اصلی بورس در روز گذشته با افتی 1.17 درصدی در محدوده سه‌میلیون و 114 هزار واحد آرام گرفت. شاخص هم‌وزن اما افت کمتری را تجربه کرد و با کاهش 0.71درصدی در سطح 904 هزار و 884 واحد به کار خود پایان داد. در این روز نمادهای «فارس»، «پارسان» و «وبملت» بیشترین اثر منفی را بر شاخص کل گذاشتند، درحالی‌که «فولاد» توانست با اثر مثبت خود تا حدی از شدت ریزش بکاهد. در میان نمادهای پرتراکنش، «مهرگان»، «خودرو» و «خساپا» بیش از دیگر نمادها مورد توجه معامله‌گران قرار گرفتند.

در بازار فرابورس نیز کار با افتی ملایم دنبال شد. شاخص کل فرابورس با کاهش 0.16 درصدی در سطح 27 هزار و 960 واحد ایستاد و شاخص هموزن این بازار نیز با افتی 0.31درصدی در سطح 156 هزار و 216 واحد آرام گرفت. در این میان، نمادهای «فزر»، «زاگرس» و «هرمز» بیشترین اثر مثبت و «آریا» بیشترین اثر منفی را بر شاخص کل فرابورس داشتند. اما دوشنبه، روز جدال واقعی خریداران و فروشندگان بود؛ بازاری که در آن، سفارش‌های خرید و فروش بارها جای خود را با یکدیگر عوض کردند.

نکته مثبت این روز، بازگشت ارزش معاملات خرد به بالای سطح 10 همت بود؛ موضوعی که نشان از حضور مجدد خریداران در رینگ معاملات داشت. هرچند شاخص‌ها منفی بودند، اما بازار در وضعیت متعادل‌تری نسبت به روزهای قبل قرار گرفت و خبری از قفل شدن گسترده صف‌های فروش نبود. شتاب افت نماگرها نسبت به روز یکشنبه کاهش یافت و ارزش سفارش‌های خرید با رقم هزار و 236‌میلیارد تومان از ارزش سفارش‌های فروش که حدود 740‌میلیارد تومان بود، پیشی گرفت. این برتری نسبی تقاضا از نگاه برخی تحلیلگران نشانه‌ای از واکنش بازار به کف حمایتی 3.1‌میلیون واحدی است. بر این اساس، حتی اگر امروز شاهد بازاری صعودی نباشیم، احتمال کاهش شدت فشار فروش و تثبیت بازار در سطوح فعلی وجود دارد.

ارزش معاملات دیروز به 12 هزار و 119‌میلیارد تومان رسید که رشد 51 درصدی را نسبت به روز یکشنبه نشان می‌دهد؛ هرچند خروج پول حقیقی به میزان هزار و 35‌میلیارد تومان همچنان تداوم یافت. بررسی ترکیب معاملات نیز حاکی از جدالی پایاپای میان دو سمت بازار بود. در جریان معاملات، 77 درصد نمادها از مثبت به منفی و 75 درصد از منفی به مثبت تغییر وضعیت دادند؛ رقابتی فشرده که در نهایت به برتری نسبی فروشندگان انجامید. در پایان روز، 125 صف فروش در برابر 77 صف خرید شکل گرفت و حدود 263 نماد همچنان در صف فروش قفل ماندند. این آمار بیانگر آن است که فشار عرضه هنوز در بازار وجود دارد و انتظار چرخشی ناگهانی در روند کلی شاخص چندان واقع‌بینانه نیست.

با این حال، بررسی صنایع از زاویه ورود و خروج پول نکات قابل‌توجهی را آشکار می‌سازد. گروه فلزات اساسی که روز یکشنبه در میان صنایع با بیشترین خروج نقدینگی قرار داشت، در دادوستدهای دوشنبه ورق را برگرداند و با جذب 86‌میلیارد تومان سرمایه، در صدر فهرست ورود پول حقیقی ایستاد. تحلیلگران علت این چرخش را در انتشار شایعاتی جست‌وجو می‌کنند که از توافق جدید میان وزارت صنعت و بانک مرکزی برای عرضه ارز حاصل از صادرات زنجیره معدن و صنایع معدنی در تالار دوم مرکز مبادله خبر می‌دهد.

پس از فلزات، گروه کانه‌های فلزی با جذب 54‌میلیارد تومان نقدینگی در جایگاه دوم و گروه اطلاعات و ارتباطات با 10‌میلیارد تومان در رتبه سوم قرار گرفتند. در مقابل، خودروسازان از ابتدای معاملات روز گذشته شرایط مناسبی نداشتند، در نهایت با خروج 428‌میلیارد تومان نقدینگی در صدر صنایع با بیشترین خروج پول ایستادند. پس از آن، گروه بانکی‌ها با خروج 160‌میلیارد تومان و پالایشی‌ها با 127‌میلیارد تومان در جایگاه‌های بعدی قرار گرفتند.

در میان صندوق‌های سرمایه‌گذاری، صندوق‌های طلا با ورود 393‌میلیارد تومان نقدینگی بیشترین جذب پول را تجربه کردند. پس از آن، صندوق‌های مختلط با 70‌میلیارد تومان و اهرمی‌ها با 48‌میلیارد تومان در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. در سمت مقابل، صندوق‌های بخشی با خروج 251‌میلیارد تومان، سهامی با 223‌میلیارد تومان و درآمد ثابت با حدود 53‌میلیارد تومان، بیشترین خروج سرمایه را ثبت کردند. این داده‌ها نشان می‌دهد که بخشی از سرمایه‌گذاران به دنبال پناه‌گرفتن در دارایی‌های امن‌تر هستند، درحالی‌که گروهی دیگر ترجیح می‌دهند در صندوق‌های مبتنی بر طلا یا صندوق‌های ترکیبی بمانند تا از نوسانات تورمی جا نمانند.

اما یکی از خبرهای جذاب بازار در روز گذشته خبر رونمایی از شاخص‌های جدید تا پایان سال بود. مدیرعامل شرکت بورس اوراق بهادار تهران در این باره به رسانه‌ها گفته بود که این شاخص‌ها مبنای طراحی صندوق‌های سرمایه‌گذاری تازه و معیار ارزیابی بازدهی شرکت‌های کوچک، متوسط و بزرگ خواهند بود.

طراحی شاخص‌های جدید و ارزیابی واقع‌بینانه بازار

حسام‌الدین درمیشی، کارشناس بازار سرمایه، به ارزیابی تصمیم اخیر بورس تهران درباره طراحی شاخص‌های جدید پرداخت و گفت: «این اقدام از آن جهت که معیارهای دقیق‌تر و واقع‌گرایانه‌تری در اختیار فعالان بازار قرار می‌دهد، تصمیم قابل‌قبولی است و می‌توان از آن استقبال کرد. شاخص کل در سال‌های اخیر دیگر معیار مناسبی برای سنجش وضعیت کلی بازار نیست و بسیاری از کارشناسان نسبت به کارکرد آن انتقاد دارند. در مقابل، شاخص هموزن شرایط واقعی‌تری را نشان می‌دهد، اما همچنان نیاز به یک نمای جامع‌تر و معتبرتر از وضعیت بازار احساس می‌شود؛ شاخص کل چنین تصویری را ارائه نمی‌کند.»

او در ادامه افزود: «با این حال، نباید تصور کرد که ایجاد شاخص‌های جدید به‌خودی‌خود موجب رونق بازار خواهد شد. به نظر می‌رسد هدف اصلی از این طرح آن است که شاخص‌های تازه، مبنای طراحی صندوق‌های شاخص‌محور جدید قرار گیرند. با این وجود، هم‌اکنون نیز حدود هفت صندوق شاخصی در بازار فعال‌اند که اغلب بر پایه شاخص کل معامله می‌شوند و تنها یکی از آنها بر مبنای شاخص هموزن است. بررسی آمارها نشان می‌دهد که این صندوق‌ها هنوز نتوانسته‌اند سرمایه قابل‌توجهی جذب کنند؛ به‌عنوان نمونه، درحالی‌که ارزش معاملات سهام حدود 500‌میلیارد تومان و صندوق‌های درآمد ثابت حدود 1.3 همت بوده، معاملات صندوق‌های شاخصی تنها به حدود 10‌میلیارد تومان رسیده است. بنابراین، ظرفیت فعلی بازار برای جذب سرمایه عمده از این مسیر چندان بالا نیست.»

درمیشی با تاکید بر جنبه تحلیلی طرح گفت: «با وجود این، مزیت مهم شاخص‌های جدید آن است که به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد تصویری دقیق‌تر از وضعیت صنایع مختلف داشته باشند. بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد هنگام ورود به سهام شرکت‌های کوچک یا متوسط، به دلیل نداشتن شناخت کافی دچار تردید می‌شوند و همین موضوع ممکن است باعث خروج آنها از بازار شود. ابزار شاخص‌های تفکیک‌شده می‌تواند به این گروه کمک کند تا از طریق صندوق‌های مبتنی بر شاخص، سرمایه‌گذاری هدفمندتری داشته باشند و ریسک خطای انتخاب کاهش یابد. بنابراین، این طرح می‌تواند در جذب بخشی از سرمایه‌گذاران خرد موثر واقع شود، هرچند نباید از آن انتظار رونق فوری داشت.»