بازیگر نقش مولانا؛ ایرانی یا ترکیه‌ای؟ عمر مختار؛ لیبیایی یا آمریکایی؟
هر اتفاق خارج از متنی که باعث شود روند فیلمسازی از حالت طبیعی خود خارج گشته و سازندگان را از رسیدن به مقصود خود دور سازد، به نوعی سانسور محسوب می‌شود.
عصر ایران؛ کاوه معین‌فر - چند روز گذشته خبری مبنی بر ساخت فیلم سینمایی «مست عشق» به کارگردانی حسن فتحی در ترکیه منتشر شد که به برشی از زندگی شمس و مولانا در شهر قونیه می‌پردازد. در خبر اشاره شده بود که این فیلم محصول مشترک ایران و ترکیه است.
در همان ابتدا اعلام شد که شهاب حسینی بازیگر نقش «شمس تبریزی» خواهد بود و بازیگر نقش مولانا از کشور ترکیه است، فرهاد توحیدی که فیلمنامه را به صورت مشترک با حسن فتحی نوشته است اعلام کرد:«در قرار آخر با حسن فتحی کارگردان این فیلم سینمایی، به ترکیه نرفتم و از ترکیب نهایی بازیگران بی‌خبرم؛ اما می‌دانم قرار بر این بود بازیگر نقش مولانا ترکیه‌ای باشد.»
این سخن توحیدی واکنش‌هایی در جامعه برانگیخت و روزنامه خراسان نوشت: «ارائه مولانای فارسی زبان با یک بازیگر ترک و تصویربرداری همه سکانس‌های این فیلم در قونیه، مثال نقض بزرگ و بی‌جوابی است که تنها ترکیه را در مصادره مفاخر سرزمین ما یاری می‌کند. هرچند توحیدی می‌گوید که در فیلم نامه، به اصالت مولانا و ایرانی بودن آن، بارها اشاره شده است.»
و در ادامه نوشته شد:
«اعلام انتخاب شهاب حسینی برای نقش شمس تبریزی، رویکرد هوشمندانه‌ای برای انتشار خبر تولید فیلم سینمایی "مست عشق" بود. خبر شیرین بود و شنیدنی؛ اما شیرینی این خبر کوتاه بود و خبر بعدی، آن را هلاهل کرد. یک منبع آگاه گفت:(همه بازیگران اصلی فیلم به جز شمس، یعنی مولانا و دیگران، از بازیگران ترکیه‌ای انتخاب شده اند. همچنین، این فیلم قرار است به 3 زبان فارسی، ترکی و انگلیسی دوبله شود) اقدامی که پذیرفتن آن حتی اگر جزو شروط سرمایه‌گذار ترکیه‌ای هم باشد، اشتباه است.»
بعد از بالا گرفتن این جنجال حسن فتحی خبر داد: «به شایعات اعتنایی نکنید! هر چند اندیشه رفیع و جهانشمول جناب مولوی، ورای همه تعصبات نژادی و قومی و جغرافیایی ست، اما در فیلم «مست عشق» علاوه بر بازیگر نقش شمس تبریزی، بازیگر نقش حضرت مولانا هم قطعا ایرانی خواهد بود.»
عاقبت به شکل رسمی اعلام شد که «پارسا پیروزفر» نقش مولانا را ایفا خواهد کرد.
فیلم یک کلیت است شامل مولفه‌هایی مانند فیلمنامه، تصویر (فیلمبرداری، طراحی صحنه، لباس، نور، جلوه ویژه و...)، صدا (زبان، دیالوگ، افکت، موسیقی و...)، بازیگران و... درست است که بازیگر در آن نقش مهمی دارد ولی حضور هیچ بازیگری دلیل بر خوب یا بد بودن هیچ فیلمی نیست.
حال در مورد خاص «مولانا» که همواره بحث و جدل‌هایی بر سر ایرانی بودن و یا ترکیه‌ای بودن او وجود داشته و دارد، در واقع دلیل بوجود آمدن این بحث‌هاست. از طرف دیگر می‌توان درک کرد چون تا به حال فیلم مطرحی درباره این شخصیت مهم تاریخی و ادبی ایران ساخته نشده است حساسیت‌ها بالاتر می‌رود. واقعیت این است که تا یک فیلم ساخته نشود و دیده نشود نمی‌توان درباره آن قضاوت کرد و بعد از دیدن نسخه نهایی فیلم است که می‌توان گفت آیا فیلم در ارائه موضوع مورد نظرش موفق عمل کرده است یا خیر؟
اگر در فیلم خطی بر غیر ایرانی بودن مولانا وجود داشته باشد (ولو آنکه بازیگر هم ایرانی باشد) این جای بحث دارد و نگران کننده است، در غیر این صورت بازیگر نقش آفرین مولانا از کجای دنیا باشد و چه کسی باشد فقط در اختیار و انتخاب کارگردان فیلم است.
در تاریخ سینما فیلم‌های «الرساله» (در ایران به اسم «محمد رسول الله» شناخته شده است) و «شیر صحرا» (یا عمر مختار) هر 2 ساخته مرحوم مصطفی عقاد نمونه‌های موفق و تاثیرگذار در ژانر تاریخی است، که در هر دو فیلم آنتونی کوئین (هنرپیشه مکزیکی - آمریکایی) نقش‌های اصلی را بازی کرده است. در محمد رسول الله نقش حمزه عموی پیامبر و در شیر صحرا هم نقش عمر مختار.
در شیر صحرا که در مورد زندگی عمر مختار، رهبر جنبش مقاومت مردم لیبی در برابر اشغالگری نظامی ایتالیا در دوران پیش از جنگ جهانی دوم است، این که آنتونی کوئین نقش عمر مختار را دارد هیچ‌گاه باعث نمی‌شود که بگوئیم این اتفاق روح مبارزه و قیام مردم لیبی را تحت تاثیر قرار داده است و باعث شده با یک فیلم مکزیکی یا آمریکایی مواجه شویم. حتی آنتونی کوئین با آن چهره جذاب و توانایی بالای بازیگری در تاثیرگذاری بیشتر و بیاد ماندنی شدن این نقش بسیار موثر است. بالشخصه بر این باورم که هر اتفاق خارج از متنی که باعث شود روند فیلمسازی از حالت طبیعی خود خارج گشته و سازندگان را از رسیدن به مقصود خود دور سازد، به نوعی سانسور محسوب می‌شود.
امروزه در صنعت فیلمسازی جهان تولید محصول مشترک بسیار مورد توجه است به دلیل این که با این تمهید از فروش بیشتر برخوردار می‌شوند و مثلا در فیلمی مانند «مست عشق» استفاده از ترکیب بازیگران هر 2 کشور امری بسیار طبیعی است، به دلیل اینکه از محبوبیت بازیگران هر کشور برای جذب مخاطبان در هر 2 کشور استفاده کنند.
حال که قرار است یک فیلم مبتنی بر زندگی مولانا ساخته شود باید از تعصبات دوری کرد و همه امکاناتی را فراهم ساخت که فیلمی ماندگار ساخته شود.
علی الخصوص فیلمی که در بخش خصوصی تولید می‌شود دیگر تمام اتفاقات و انتخاب‌های آن به سازندگانش بستگی دارد و طبیعتا هم نتیجه و پیامدهای آن هم متوجه سازندگان آن خواهد بود.
لینک کوتاه: asriran.com/002tYN
