با انقلاب اسلامی فرآیند دولت - ملت از انسداد دیکتاتوری رها شد

به گزارش مشرق، داود مهدوی زادگان در مطلبی با عنوان با انقلاب اسلامی فرآیند دولت - ملت از انسداد دیکتاتوری رها شد در کانال خود در ایتا نوشت:

به جرأت می توان گفت مشروطه خواهان اولیه درک روشنی از ایده دولت - ملت در ذهن نداشتند. آنان غالباً خواهان مشروط شدن سلطنت بودند و از شاه می خواستند که سلطنت کند و نه حکومت. خواست آنان این بود که اداره مملکت به روشنفکران و فارغ‌التحصیلان فرنگ رفته و نمایندگان اصناف واگذار شود.

روحانیت بویژه فقیهان که همواره در مصائب ناشی از حاکمان مستبد در کنار مردم هستند علیرغم خوش بینی های اولیه نسبت به ایده حکمرانی مشروطیت، از فرآیند شکل گیری ابرهای استبداد مدرن احساس خطر کرده بعضاً علیه آن موضع گرفتند و تا پای چوبه دار رفتند و به شهادت رسیدند.

با راه اندازی مجلس شورای ملی این گمانه در میان متجددان پدید آمد که آهنگ شکل گیری دولت - ملت شدت گرفته است. چون تاسیس مجلس نمایندگان را یکی از نشانه های آن می داتستند. لکن ضعف و ناتوانی مشروطه خواهان غربگرا در مقاومت و مهار داعیه های استبداد و دیکتاتوری خیلی زود جامعه را به ورطه هرج و مرج و نا امنی سوق داد.

جامعه ایرانی در چنین شرایطی پذیرای چرخه هرج و مرج و دیکتاتوری شده بود. جریان منور الفکری با امید به گذار از وضع فلاکت و نا امنی و امکان فرآیند شکل گیری دولت - ملت دست دوستی به رضا خان قزاق دراز کردند.

اغلب مشروطه خواهان از تجدد آمرانه حمایت کردند ولی به تدریج خود نیز به کارگزار فرمانبر و مطیع دیکتاتوری تبدیل شدند تا جایی که محمد علی فروغی وصف حال خود را در قالب یک بیت این چنین توصیف کرده بود:

در کف شیر نر خونخواره ای

غیر تسلیم و رضا کوچاره ای

البته گفته شده فروغی این بیت را در پاسخ به تقاضای رضا شاه برای ماندن هم خوانده است که در این صورت، او از وجود خونخواری بدتر از رضا خان؛ یعنی انگلیس خبیث خبر داده است.

بدین ترتیب، با برآمدن رضا خان و تاسیس حکومت استبدادی پهلوی فرآیند دولت - ملت دچار انسداد پیچیده شد. زیرا تنها نهادهای سیاسی مانند مجلس شورای ملی و احزاب با انسداد روبرو نبودند بلکه حوزه های عمومی و فرهنگی و اقتصادی نیز درگیر انسداد بودند.

شاه ایران در آبان 57 خطاب به ملت انقلابی متنی را قرائت می کند که یک رویه آن ابراز ندامت و التزام به قانون اساسی است ولی رویه دیگر آن اعتراف به انسداد فرآیند دولت - ملت در دوران حاکمیت پهلوی است:

" متعهد میشوم که پس از برقراری نظم و آرامش در اسرع وقت یک دولت ملی برای آزادیهای اساسی و انجام انتخابات آزاد، تعیین شود تا قانون اساسی که خونبهای انقلاب مشروطیت است بصورت کامل به مرحله اجرا در آید، من نیز پیام انقلاب شما ملت ایران را شنیدم ".

فراموش نکنیم در آن قانون اساسی که به گفته شاه خونبهای انقلاب مشروطیت است، هیچ نامی از حکومت پهلوی نیامده است. در واقع، شاه علیرغم چنین ابراز ندامتی همچنان بر انسداد سیاسی اصرار ورزیده است.

انسداد تو بر توی فرآیند دولت - ملت در ایران تمام جریانات ملی اعم از چپ ها و راست ها را نا امید و نا توان ساخته بود. بطوری که آنان با دیکتاتوری کنار آمده و دست از مبارزه شسته بودند بلکه فرد ملی گرایی مانند شاپور بختیار در رویارویی با انقلاب ملت پست نخست وزیری شاه را می پذیرد.

اما فرآیند دولت - ملت برای رهایی از انسداد سیاسی به بسیج توده ها توسط رهبری حکیم و مقتدر و گفتمان سیاسی انقلابی نیاز داشت. آنطور که امام خمینی ره بر پایه گفتمان اسلام سیاسی توانست ملت رنجدیده و خموش را به ملتی خروشان و انقلابی تبدیل کند و بساط استبداد و دیکتاتوری شاهنشاهی را برچیند.

بدین ترتیب، فرآیند دولت - ملت با انقلاب اسلامی از انسداد شاهی رهایی یافت. ملت از همان روزهای پیروزی انقلاب تا کنون نقش و طعم انتخاب خود را در روی کار آمدن دولت ها و مجالس شورای اسلامی و شوراهای شهر و روستا احساس کرده اند و دیده اند که چگونه می توانند با انتخاب خوب شان در تعیین سرنوشت خود تاثیر گذار باشند

حتی به جرأت می توان گفت انقلاب اسلامی ایران انسداد فرآیند دولت - ملت در دیگر کشورهای منطقه را نیز بر هم زد. چون در آن زمان تنها شاه ایران دیکتاتور منطقه نبود بلکه دیکتاتورهای دیگری هم بودند که با او در انسداد فرآیند دولت - ملت رقابت می کردند. اما با وقوع انقلاب اسلامی اغلب دیکتاتورهای منطقه مجبور به تجدید نظر هایی در امر حکمرانی خود شدند.

*بازنشر مطالب شبکه‌های اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان از فضای این شبکه‌ها منتشر می‌شود.