بحران اوکراین و پیامدهای آن برای ایران

با اعلام موافقت مسکو با استقلال دو استان جدایی طلب اوکراین و اعزام نیروهای روسی به آن دو منطقه بحران بوجود آمده بین روسیه از یک طرف و اوکراین، آمریکا، کشورهای اروپایی واعضای ناتو از طرف دیگر، وارد فاز جدید و خطرناکی شده است.

اصولا کشمکش های ارضی بین جمهوری های سابق اتحاد جماهیر شوروی سابقه ای بسیار طولانی دارد که اختلافات ارضی روسیه با اوکراین و جمهوری آذربایجان با ارمنستان از آن جمله می باشند که در هر دو مورد در سال های گذشته به جنگ و زد و خورد بین این کشورها منجر شده است.

آنچه در این مقاله قصد داریم بدان بپردازیم برخی پیامدهای بحران روسیه و اوکراین در سطح جهانی و منطقه ای و تاثیری است که این بحران بر بسیاری از معادلات جهانی خواهد گذاشت که در این بین کشورمان ایران هم همانند دیگر کشورهای جهان از آن تاثیر خواهد پذیرفت.

شاید اولین نکته ای که می توان در مورد تاثیر این بحران بر ایران بدان اشاره کرد بحث مذاکرات مرتبط با لغو تحریم هاست که هم اینک در وین در حال انجام است و از قرار معلوم به ایستگاه پایانی خود نزدیک شده است.

با نگاهی کوتاه به فهرست کشورهای 1+5 که طرف مذاکره مستقیم و غیر مستقیم ایران در این مذاکرات هستند 5 کشور شامل روسیه، آلمان، فرانسه، انگلستان و آمریکا مستقیما در گیر این بحران بوده و چین نیز به طور غیر مستقیم و با توجه به نزدیکی سیاسی به روسیه و در عین حال وابستگی متقابل اقتصادی در سطح کلان با کشورهای غربی به نوعی متاثر از این بحران قلمداد می شود.

با این شرایط 2 گمانه مهم در مورد تاثیر این بحران بر گفتگوهای وین مطرح می شود: اول اینکه با توجه به بحران بزرگی که سر شاخ شدن روسیه با ناتو ایجاد کرده است و با توجه به نگرانی های عمیق آمریکا و غرب از این رویارویی، کشورهای غربی و بویژه آمریکا در مورد مذاکرات هسته ای با ایران انعطاف بیشتری نشان می دهند تا این گفتگوها زودتر به نتیجه رسیده و تمام توجه خود را معطوف بحران مقابله با روسیه نمایند.

اما از آن طرف گمانه دومی هم مطرح می شود و آن هم اینکه با توجه به درگیری اعضای اصلی 1+5 با این بحران بزرگ، آنها مذاکرات هسته ای با ایران را به گونه ای تعلیق کرده و آن را به بعد از خاتمه بحران کنونی موکول نمایند.

مسلما مسئولین سیاست خارجی کشور و بویژه اعضای تیم مذاکره کننده بایستی برای هر سناریویی آمادگی کامل داشته باشند و به گونه ای سیاست های خود را تنظیم نمایند که در صورت وقوع هر کدام از 2 گمانه فوق الذکر بتوانند متناسب با آن حداکثر منافع را برای کشور تامین نمایند.

پیامد دیگری که این بحران در سطح جهانی ایجاد کرده و می کند که بیش از همه اروپا و تامین انرژی برای آن را تهدید می نماید بحث مربوط به صادرات گاز روسیه به اروپاست.

در این بین و با توجه به مزیت بالای کشورمان در داشتن ذخایر گازی عظیم، ایران می تواند در دراز مدت خود را به عنوان یکی از منابع تامین انرژی بویژه گاز برای اروپا مطرح نماید که این موضوع خود دارای پیامدها و مزایای راهبردی برای کشورمان می باشد.

سومین پیامد این بحران که به گونه ای دیگر با کشورمان در ارتباط است بحث تحریم های بیشتر روسیه توسط آمریکا و اروپاست که این موضوع خود منجر به دوری و فاصله بیشتر روسیه از غرب شده و در این صورت تمایل روسیه به نزدیکی وتحکیم روابط با کشورهای مستقلی چون ایران افزایش می یابد.

این شرایط بستری است برای بسط روابط راهبردی در زمینه های مختلف از جمله در صنایع پیشرفته نظامی و بویژه در بحث خرید و تولید مشترک جنگنده های پیشرفته با روسیه که در این صورت توان دفاعی کشور در بحث مهم قدرت هوایی به شدت ارتقا می یابد.

به هر حال ما امیدواریم که این بحران هر چه زودتر و بدون جنگ و خونریزی فروکش نموده و کشورهای ذینفع با گفتگو مسائل خود را حل و فصل نمایند اما به هر صورت به نظر می رسد که تا همین جای کار نیز پیامدهای این بحران بسیاری از معادلات جهانی را دستخوش تغییرکرده و شرایط جهان بویژه در ارتباط با تعامل روسیه با غرب وارد فاز متفاوتی شده که شاید بتوان شاهد بازگشت جنگ سرد جدید بین غرب و روسیه در سال های آغازین قرن جدید میلادی باشیم.