بخوانیم و بسازیم دو مولفه مهم در رشد فرهنگی و علمی کشور است

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، احمد شاکری نویسنده، داستان نویس، پژوهشگر و منتقد ادبیات داستانی و عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ضمن بیان اینکه بخوانیم و بسازیم دو مولفه مهم در رشد فرهنگی و علمی کشور است، گفت: برگزاری نمایشگاه کتاب واقعه ممتاز و برجسته‌ای در حوزه کتاب و کتابخوانی است. به نظر من نمایشگاه کتاب از دو جنبه قابل بررسی است یکی جنبه فروشگاهی بودن و دوم جنبه فرهنگی آن. کارکرد اول که جنبه فروشگاهی است یک کارکرد رایج و مستمر از دوره‌های گذشته تاکنون بوده است که مخاطبان هنگام مراجعه به نمایشگاه کتاب، فضای آن را یک فروشگاه بزرگ با انبوهی از کتاب‌های گوناگون می‌بینند و شرایط و فضا برای عرضه کتاب به مخاطبان فراهم است. وی ادامه داد: جنبه فروشگاهی بودن نمایشگاه کتاب با توجه به رشد قابلیت‌ها و ظرفیت‌های فضای مجازی در ارایه، سفارش و خرید کتاب خاصه در دوران همه‌گیری کرونا تقریبا جایگزینی پیدا کرد به این نحو که دیگر نیازی نیست افرادی که می‌خواهند کتابی تهیه کنند، لزوما در یک جابجایی مکانی به طور مشخص به نمایشگاه کتاب بیایند تا کتاب خریداری کنند. شاکری درباره جنبه دوم نمایشگاه کتاب یعنی فعالیت‌های فرهنگی آن اشاره کرد: شعاری را که مسئولان و سیاست‌گذاران برای نمایشگاه کتاب در سال جاری در نظر گرفته‌اند، دو مولفه و پارامتر برای کارکرد فرهنگی نمایشگاه طراحی کرده است. در کارکرد فرهنگی کنش‌گران عرصه کتاب و اینکه چه کسانی در تولید کتاب شامل ناشران، نویسندگان، سیاست‌گذاران، منتقدان و مخاطبان کتاب در طیف‌های مختلف فعالیت می‌کنند، مطرح است یعنی نمایشگاه کتاب در بعد فرهنگی یک واقعه فرهنگی است که کنش‌گران با محوریت کتاب گردهم می‌آیند. این نویسنده و منتقد اضافه کرد: در اینجا موضوعیتی اتفاق می‌افتد در تعاملی که بین این کنش‌گران رخ می‌دهد. در برخی از نمایشگاه‌های بزرگ دنیا که با محوریت کتاب برگزار می‌شود این جنبه خیلی قوی‌تر است. در مورد خواندن و ساختن شعاری که امسال مطرح شده است هر دو جنبه در بعد فرهنگی قابل برنامه‌ریزی است، چون به نوعی برای خواندن هم باید ایجاد نیاز واقعی در مخاطب کرد یعنی این آگاهی را باید به مخاطب بدهد که چه چیزی را بخواند، مخاطب بداند که کتاب را چگونه باید بخواند و بداند به چه ترتیب و چه ترکیبی بخواند؛ یعنی سوق‌دادن مخاطب به فرآیند خوانش یک ضرورت است یا ایجاد نیاز برای مطالعه برایش یک ضرورت است. شاکری گفت: برخی از افرادی که به نمایشگاه کتاب می‌آیند اگر این نیاز در درون آن‌ها فکر شده، مرتب و هدفمند نباشد که برای خرید چه کتابی آمد‌ه‌اند دچار سرگردانی می‌شوند. یعنی مخاطب نمی‌داند دنبال چه کتابی برود و یا نمی‌داند چه کتابی را در چه سیری مطالعه کند، پس صرفا از نمایشگاه بازدید می‌کند؛ بنابراین خواندن نیاز به نیازسازی دارد. این پژوهشگر و منتقد حوزه ادبی ادامه داد: اگر فرآیند خوانش با فرآیند کارکردگرایی، عمل‌گرایی و هدف‌گذاری در مخاطب همراه باشد اتفاقات مثبتی رخ می‌دهد. منظور این است کتابخوانی به صورت فی نفسه مطلوب نیست بلکه مخاطب با مطالعه و خرید کتاب باید هدفی را دنبال کند و اگر ما این نیاز را برای مخاطب ایجاد کنیم و نیاز مخاطب ناشی از یک نیاز واقعی و یک خلا واقعی باشد آن‌وقت می‌توان گفت که سیاست‌های در نظر گرفته شده در حوزه نشر کتاب بسیار موثر واقع شده است. سیاست‌گذاران، مترجمان، ناشران کسانی هستند که آثاری را خلق می‌کنند تا در نتیجه خواندن رفتار، کنش و نیازی را در مخاطب ایجاد کنند بنابراین تعبیر من از ساختن کنش‌گری فعال است به شرطی که کارکردی هم برای کتابخوانی متصور باشد. اینکه ساختن چگونه محقق می‌شود در درجه اول کتاب و کتابخوانی خودش به‌عنوان یک مجموعه منظم باید ساخته و پرداخته شده باشد یعنی یا باید ساخته شده باشد که بتواند مخاطب را بسازد. وی با بیان اینکه کتابخوانی یک فرآیند پیچیده مستمر و ساختارمند است و کتابخوانی فی‌نفسه خوب نیست، گفت: ساختن و خواندن، لزوما مقصدی است که در خارج از کتاب و کتابخوانی نیست بلکه می‌تواند مقصدی باشد برای سیاست‌گذاری کتاب و مسئولان سیاست‌گذار نمایشگاه کتاب با انتخاب این شعار جهت و سمت و سوی خود را در برگزاری نمایشگاه کتاب تعیین می‌کنند. سوال این است که برگزاری چه برنامه‌هایی می‌تواند به ساختن فضای کتاب و کتابخوانی و نشر کتاب موثر باشد و به‌طورقطع برگزاری نمایشگاه نیز یکی از این گام‌هاست. وی درباره شعار نمایشگاه کتاب امسال بخوانیم و بسازیم گفت: پایه‌های فرهنگی و اجتماعی با خواندن ساخته می‌شود، در واقع ساختار فرهنگی با مطالعه و خواندن بیشتر رشد می‌کند و جامعه را به سمت ایده‌آل‌ها می‌کشاند. شعار سی‌وپنجمین دوره نمایشگاه کتاب با عنوان «بخوانیم و بسازیم»، دو مولفه مهم در توسعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی است. این نویسنده ادبیات داستانی گفت: یکی از برنامه‌هایی که در سال‌های اخیر در نمایشگاه کتاب راه‌اندازی شده برنامه‌های فرهنگی و جنبی است. البته برنامه‌های جنبی می‌تواند به برنامه‌های اصلی نیز ارتقا پیدا کند. برنامه‌هایی که در آن نقد کتاب، رونمایی آثار جدید منتشر شده، دیدار خوانندگان با نویسندگان، برگزاری جشن‌ها و رونمایی کتاب، جلسات نقد و بررسی کتاب، میزگرد‌هایی با محوریت کتاب، سخنرانی‌های متعدد و متنوع با محوریت کتاب است. تنها چیزی که برنامه‌های جنبی نمایشگاه کتاب را برجسته می‌کند این است که استمرار برگزاری این‌گونه فعالیت‌های جنبی می‌تواند در ساخت فضای فرهنگی کشور و جلب توجه مردم به کتاب کمک کند یعنی هم فضا و هم مخاطب را بسازد تا مواجهه درستی با کتاب برقرار کند خواندن و ساختن هر دو با یکدیگر مرتبط هستند یعنی هم خواندن نیازمند یک ساخت و سازمان و سازواره دارد و هم غایت (نهایت و پایان) خواندن به ساختن و بنای فرهنگی منجر می‌شود. عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اضافه کرد: در سال 1402 اثری با نام «فلسفه ایده اولیه داستان؛ چیستی، کجایی، مولفه‌ها» از بنده منتشر شد که با همکاری دو انتشارات به چاپ رسید. به دلیل استقبال مخاطبان امسال نیز در نمایشگاه سی‌وپنجم در دو غرفه انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و انتشارات سوره مهر عرضه می‌شود. وی درباره ضرورت تالیف این کتاب توضیح داد: موضوع کتاب «فلسفه ایده اولیه داستان؛ چیستی، کجایی، مولفه‌ها»، به‌عنوان هیئت ترکیبیه کمینه؛ «روایت داستانی» است. ایده اولیه با مصطلحات فراوان آن در ادبیات و هنر موضوعی نام‌آشنا است، اما بیش از آنکه وضعی برای تاملات عقلی و فلسفی باشد، موضوعی برای کنش‌گری آفرینشی و خلاقانه به حساب آمده است. یکی از موضوعات مهمی که در حوزه ماهیت‌شناسی روایت اعم از داستان، تئاتر و سینما وجود دارد بحث سوژه و چیستی آن و چیستی ایده اولیه است. این هم یک پرسش ماهوی و فلسفی و هم یک پرسش کاربردی است یعنی نویسندگان نیز همواره متوجه این سوال می‌شوند که ایده چیست؟ ایده نقطه آغازین شکل‌گیری هر روایتی در ذهن نویسنده است یعنی نویسنده ابتدا یک سوژه در ذهنش شکل می‌گیرد بعد روی آن کار می‌کند و آن را بسط و گسترش می‌دهد و سپس تبدیل به یک روایت مانند رمان، فیلمنامه و نمایش‌نامه می‌کند. در واقع این کتاب یک کتاب پژوهشی است که 146 مولفه برای چیستی ایده اولیه را بیان می‌کند. سی‌وپنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «بخوانیم و بسازیم» از 19 تا 29 اردیبهشت 1403 در محل مصلی امام خمینی (ره) به شکل حضوری و در سامانه ketab.ir به صورت مجازی برگزار می‌شود.