برای تحول در علوم انسانی باید به دانشگاه و برنامه درسی ورود کنیم

به گزارش مشرق، دکتر غلامعلی حداد عادل امروز در مراسم افتتاحیه ششمین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی که در سالن همایش‌های صدا و سیما برگزار شد، با بیان اینکه 12 سال است که مسئولیت شورای تحول و ارتقای علوم انسانی را از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی برعهده دارم، گفت: آن چه که مهم است، رسیدن از نظر به عمل است و این موضوع نیاز به مدیریت دارد. وی ادامه داد: موضوع مهم دیگر رسیدن از آرمان‌گرایی به واقعیت است. همچنان که در 43 سال گذشته به این صورت بوده و ده‌ها همایش برگزار شده و می‌شود، ولی تا زمانی که پا به دانشگاه و برنامه‌های درسی نگذاریم، دانشگاه کار خود را انجام می‌دهد و حوزه و دغدغه‌مندان علوم اسلامی نیز حرف خود را می‌زنند، لذا تغییری صورت نمی‌گیرد. رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی با بیان اینکه در آغاز به این نتیجه رسیدیم که تحول در علوم انسانی را باید به دست استادان دانشگاهی که به علوم انسانی اسلامی معتقدند انجام دهیم، تصریح کرد: یک شورای حداکثر 20 نفره قادر نیست برای علوم انسانی به این وسعت تصمیم بگیرد. به همین دلیل در شورای تحول در علوم انسانی، اولویت را به 16 رشته دادیم و برای هر رشته یک کارگروه خاص مشخص کردیم که اساتید دانشگاه و حوزویان هر رشته در آن عضویت دارند. وی ادامه داد: تک‌تک اعضای این کارگروه‌ها با نظر شورای تحول انتخاب می‌شوند و هر یک از آن‌ها دارای گروه‌های فرعی هستند و بیش از 400 نفر در برنامه تحول در علوم انسانی فعالیت دارند. حداد عادل رشته‌های حقوق، علوم سیاسی، علوم اجتماعی، روانشناسی، علوم تربیتی، اقتصاد، تاریخ، مدیریت ارتباطات، زبان‌های خارجی، مطالعات زنان، فلسفه، کلام جدید، مشاوره و راهنمایی، هنر و معماری را رشته‌های دارای اولویت دانست و گفت: ما در این رشته‌ها چهار موضوع محتوای دروس، استاد، دانشجو و پایان‌نامه و مجلات پژوهشی را به عنوان چهار ستون مهم می‌دانیم، ولی در 12 سال گذشته کار ما عمدتا تمرکز محتوای دروس بوده است. وی ادامه داد: کارگروه‌های ما عمدتا متمرکز بر تاسیس رشته، تدوین برنامه، تصویب برنامه و تألیف کتاب از دل برنامه بوده، 104 برنامه درسی دانشگاهی را در سطوح مختلف تصویب کردیم که بسیاری به صورت تأسیس بوده و در برخی اصلاحات اساسی ایجاد شده است. حداد عادل، رشته اقتصاد را به عنوان نمونه‌ای از این اصلاحات نام برد گفت: چهار سال حوزویان آشنا با اقتصاد دانشگاهی و اقتصاد اسلامی در رشته اقتصاد کار کردند تا محتوای درسی را از نو بنویسند. وی برنامه‌های تحول را در چهار جبهه اساسی اصلاح شدن، بومی‌سازی، روز آمدی و کارآمدی عنوان کرد و گفت: ده‌ها برنامه را با این شیوه اصلاح کردیم و جلسات نقد و بررسی برای هر برنامه با اساتید زبده برگزار کرده و سعی می‌کنیم اساتید را آگاه کرده و از نظراتشان استفاده کنیم.

حداد عادل به رابطه خوب میان حوزه علمیه و شورای تحول علوم انسانی اشاره کرد و گفت: حوزویانی که به تعبیر من «دو زیست» هستند و هم درس حوزوی و هم درس دانشگاهی می‌خوانند، می‌توانند زبان مشترک این دو بخش باشند. وی اظهار کرد: اظهار نظر، اختلاف نظر و اختلاف سلیقه بین این دو بخش، وجود داشته؛ ولی با یکدیگر صحبت کردند و نهایتا شورای تحول تصمیم گیری کرده است. برخی اساتید دانشگاه بعد از اینکه با روحانیون به گفتگو می‌نشینند، اظهار می‌کنند که ما تصور نمی‌کردیم اینطور تخصصی و منطقی بحث شود. رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی با اشاره به تلاش برای تالیف کتاب از دل این برنامه‌ها، گفت: استاد و دانشجو به کتاب نیاز دارند. تخمین زده‌ایم که از دل برنامه‌ریزی‌های جدید بین هفت هزار تا 10 هزار کتاب متولد می‌شود. وی افزود: در حال حاضر ما حدود 500 کتاب در خط تولید داریم. تا کنون 50 کتاب هم منتشر شده که جزو کتابهای درسی شده است. حداد عادل با بیان اینکه ما ملزم به تحول در علوم انسانی شده‌ایم، ولی لوازم این کار چنان که باید، فراهم نیست، گفت: تحول علوم انسانی یک کار قطعی، دفعی و موقت نیست. یک فرآیند است و باید مستمر باشد و نمی‌توان گفت ظرف یک یا پنج سال به پایان می‌رسد. در علوم انسانی چنین چیزی معنا ندارد. وی ادامه داد: ما 9 سال پیش به این نتیجه رسیدیم که تحول در علوم انسانی محتاج یک پژوهشگاه راهبردی در علوم انسانی است. برنامه‌های ما نیاز به مطالعه و ارزیابی دارد، بازخوردهای آن بررسی و سنجش شود، کتابها باید بررسی شوند، مطالعات تطبیقی انجام شود و... متناسب با هر رشته باید یک پژوهشکده با گروه تحقیقاتی داشته باشیم که اعضای آن وظیفه دیگری نداشته باشند و روزانه به بررسی این موارد بپردازند. حداد عادل با بیان اینکه پیشنهاد تاسیس این پژوهشگاه به شورای عالی انقلاب فرهنگی داده شد، ولی با مخالفت رییس وقت این شورا مواجه شد، تشریح کرد: ما از ترس اینکه اصل مسئله زیر سوال نرود، پیشنهاد خود را پس گرفتیم و بعد از آن نیز به طریق اولی زمینه این کار وجود نداشت. وی توضیح داد: بعد از این مسأله، ما حرف‌هایی می‌شنیدیم که از تعجب شاخ در می‌آوردیم! که «علم، علم است، غربی و شرقی ندارد، اسلامی و غیر اسلامی ندارد!» حرفهای عجیبی که من رغبتی به تکرار آن ندارم. در این فضا انتظار کمک، انتظار عبثی بود. رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی، به رویکرد دیگری در مواجهه با علوم انسانی اسلامی اشاره کرد و گفت: واقعیت دیگر این است که برای ایجاد تحول در علوم انسانی نمی‌توان رشته‌های موجود را تعطیل کرد تا تحول اتفاق بیفتد. برخی دوستان حسن‌نیت داشتند و عضو شورا بودند و از اول شورا عقیده داشتند که این علوم انسانی، غربی است، جهان‌بینی مادی دارد و با اعتقادات ما سازگار نیست و بنابراین اولین کاری که باید شود، این است که همه این رشته‌ها باید تعطیل شود تا ما برنامه جدید دهیم. وی با بیان اینکه ما تجربه تعطیلی دانشگاه‌ها در اول انقلاب را داشتیم، عنوان کرد: نمی‌شود این همه متقاضی علوم انسانی را متوقف کرد و اساتید و دانشجویان را بلاتکلیف گذاشت، این کار باعث ایجاد یک مسأله اجتماعی می‌شود. با این وسعت و عمق علوم انسانی، نمی‌توان ظرف دو سه سال این کار را انجام داد. این دوستان، این موضوع را برنتافتند. حداد عادل تاکید داشت که ما باید این هواپیما را در حال پرواز تعمیر کنیم؛ این واقعیت علوم انسانی است.