برای پاسخ به وضعیت بارش‌ها نیاز به داده علمی است / خاموشی رادار آیونوسوند بعد از احیای مجدد
اثرپذیری کشور از هارپ و یا تهدیدات آب و هوایی نیاز به داده‌های علمی دارد، ولی رادار آیونوسوند مؤسسه ژئوفیزیک که به دلیل ایجاد مشکلاتی خاموش شده بود، از سوی فناوران کشور احیاء شد؛ اما بعد از دوسال، مجددا خاموش شد و برای پاسخ به سؤالات فراوان درباره بارش‌ها داده‌ای در اختیار نیست.
به گزارش ایسنا، همه چیز از یک تصویر آغاز شد؛ میزان بارش برف در کشور ترکیه و وضعیت ایران به عنوان کشور همسایه:
این روزها پیکان‌ها به سمت هارپ و ابر دزدی نشانه رفته است، در حالی که متخصصان این حوزه معتقدند حتی اگر بخواهیم مقصران اصلی را فرآیند ابردزدی و یا هارپ بدانیم، اطلاعات علمی در اختیار نیست و همه گفته‌ها و ادعاها بر اساس حدس و گمان‌ها است.
برنامه پژوهشی «یونوسفر فعال با فرکانس بالا» که به اختصار به آن «هارپ» (HAARP) گفته می‌شود، یک برنامه مهم و سری ارتش ایالات متحده بوده که هر از گاهی مورد بحث و مناقشات گوناگون قرار می‌گیرد. این پروژه مجموعه‌ای از 180 آنتن آلومینیومی به ارتفاع 5.2 متر را شامل می‌شود که در زمینی به مساحت 23هکتار در ایالت آلاسکا نصب شده است. این آنتن‌ها می‌توانند امواجی با طول موج کوتاه را به لایه یونوسفر زمین ارسال کنند و با اینکه دسترسی به اطلاعات این پروژه ممنوع است، عده‌ای از پژوهشگران دلایلی مبنی بر استفاده از پروژه «هارپ» توسط ارتش آمریکا، به منظور جنگ الکترومغناطیسی با هدف پوشش تمام جهان تا سال 2020 را یافته‌اند.
عده‌ای از پژوهشگران هم اعتقاد دارند که این پروژه می‌تواند برای تغییر آب‌وهوا، ایجاد زلزله و سونامی و مختل کردن ارتباطات در نقاط مختلف جهان و بسیاری موارد دیگر کاربرد داشته باشد. اما شیخی مقدم، مدیر عامل یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران معتقد است که حتی اگر بخواهیم اعلام کنیم هارپ، مجرم اصلی است و ما با تهدیدات آب و هوایی مواجه هستیم، باید بررسی‌های علمی انجام دهیم، در حالی که داده‌های متقنی در اختیار نداریم.
وی شاهد گفته خود را رادار آیونوسوند مؤسسه ژئوفیزیک می‌داند که در دهه 50 نصب شد و اکنون از کار رفته است و بیم آن می‌رود که سرنوشتی مشابه رصدخانه خورشیدی این مؤسسه بیابد و به تلی از خاک تبدیل شود.
این شرکت دانش‌بنیان یک بار برای احیای این رادار اقدام کرد و از دی ماه سال 1400 تا 18 تیر 1402 از آن داده‌برداری داشت، ولی از تیر سال جاری اجازه ادامه این مطالعات و پایش به آنها داده نشد. حالا با کور شدن چشم آسمانی‌مان می‌خواهیم به سؤالات بی شمار بارش‌های زمستان گرم 1402 پاسخ دهیم.
هارپ؛ پروژه خاتمه یافته پنتاگون
امیر شیخی مقدم، مدیر عامل یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران در گفت‌وگو با ایسنا، هارپ را یک مجموعه تحقیقاتی و آزمایشگاهی دانست که با سرمایه‌گذاری پنتاگون راه‌اندازی شد و گفت: این مجموعه تحقیقاتی در آلاسکا با هدف بررسی رفتار لایه یونوسفر در اثر تابش‌های دسته جمعی فرستنده‌های باند HF در یک آرایه زمانی و مکانی مدون، تاسیس و راه‌اندازی شد. تمرکز این تحقیقات بر چگونگی اثرپذیری یونوسفر با تابش‌های مصنوعی زمین پایه و نحوه اثرگذاری تغییرات یونوسفر بر لایه‌های پایینی اعم از مزوسفر و اتمسفر بوده است.
مدیر عامل این شرکت دانش‌بنیان، با اشاره به واژه آرایه، توضیح داد: آرایه به معنای آن است که به جای استفاده از یک آنتن برای انتشار و دریافت اطلاعات، از بیش از 100 آنتن که در کنار هم قرار داده می‌شوند، استفاده شده و از مرکز کنترل، این آنتن‌ها به صورت همزمان یک جبهه موج را ایجاد و به سمت آسمان گسیل می‌کنند و از این طریق تاثیر آن بر لایه یونوسفر مورد بررسی قرار می‌گیرد.
شیخی مقدم اظهار کرد: شرکت ایلیا بنیان دانش در سال 93 مستندی به اسم «چشم آسمان» را برای تشریح موضوعاتی از قبیل تهدیدات آب و هوایی، هارپ، ارتباط تلاطم‌های یونوسفر با پدیده‌های جوی و همچنین استخراج پیش نشانگرهای بلایای طبیعی مانند زمینلرزه و تهدیدات آب و هوایی از طریق یونوسفر منتشر کرد که پاسخ بسیاری از سؤالات امروز شما در آن مستند یافت می‌شود. پیشنهاد من به شما و تمام مسؤولان و محققان ذی‌ربط، دیدن مجدد این مستند است.
به گفته وی، رادار آیونوسوند وسیله‌ای برای استخراج اطلاعات لایه‌های یونوسفری اعم از میزان چگالی الکترون در آن لایه‌ها و تعیین موقعیت ارتفاعی لایه‌ها که از 100 تا 700 کیلومتر گسترده شده، است.
این محقق با تاکید بر اینکه این رادارها به طور مداوم از لایه یونوسفر نمونه‌برداری می‌کنند، خاطر نشان کرد: یک رادار از این نوع در ایران موجود بود که قبل از انقلاب از سوی دانشگاه تهران در مجموعه ژئوفیزیک این دانشگاه نصب شد. این مجموعه دارای چندین رصدخانه اعم از آیونوسوند، رصدخانه ژئومغناطیس، رصدخانه مطالعات لکه‌های خورشیدی از سال 1355 در دانشگاه تهران تجمیع شده بود و قرار بود که رصدخانه پرتو کیهانی هم در کنار این مجموعه احداث شود و به بهره‌برداری برسد.
خاموشی رادار احیاء شده
وی با اشاره به رادار آیونوسوند دانشگاه تهران، ادامه داد: علی‌رغم ایجاد این رصدخانه‌ها، 50 سال اطلاعات آنها در دسترس نیست، در صورتی که این دانشگاه وظیفه داشته تا این اطلاعات را ذخیره‌سازی و به عنوان اسناد ملی کشوری آنها را ثبت و نگهداری کند تا امروز مبنای تحقیقات علمی برای پاسخ دادن علمی به احتمالات طرح شده امروزی باشد.
شیخی با بیان اینکه مجموعه این رصدخانه‌ها در این مؤسسه تعطیل و یا تخریب شده‌اند، گفت: ادعا شده که مسائل مالی و تحریم‌ها موجب شده که این رصدخانه‌ها تخریب شود، ولی رسالت دانشگاه، تحقیقات است تا مشکلات خود را با استفاده از توان و هدایت محققان فراوانی در حوزه‌های فیزیک، مکانیک، الکترونیک و مخابرات و غیره که تربیت می‌کند، مرتفع کند.
مدیر عامل این شرکت افزود: ما در این شرکت بر اساس دانش و اطلاعاتی که در این زمینه داشتیم، اقدام به بازسازی رادار آیونوسوند مؤسسه ژئوفیزیک کردیم و از سال 1400 تا 18 تیر ماه 1402 بیش از 40 هزار داده از لایه یونوسفر استخراج کردیم، ولی از تیر سال جاری به دلیل مشکلات اجرایی و مدیریتی پیش آمده این رصدخانه خاموش و از دسترس خارج شد.
وی گفت: اکنون در این شرایط نه رصدخانه لکه‌های خورشیدی داریم، نه رادار آیونوسوند و نه رصدخانه ژئومغناطیس! وظیفه این رصدخانه‌ها تولید اطلاعات و ثبت و وقایع نگاری تغییرات یونوسفری، ژئومغناطیسی و ظهور لکه‌های خورشیدی در طول زمان است که ایجاد یک بانک اطلاعاتی از آنها در طول سالیان متمادی به شما اجازه رفتارشناسی پدیده‌های فوق را می‌دهد. از آنجایی که این اطلاعات در طول زمان مشاهده طولانی چند ده‌ساله، دارای ارزش و قابل سنجش و مبنای علمی خواهد بود، می‌توان گفت اگر از همین امروز شروع کنیم، چند دهه نیاز است تا داده‌های جمع آوری شده و تحلیل آنها پاسخ سؤالات شما را با مستندات علمی بدهد.
مدیرعامل این شرکت با اشاره به برخی موضوعات در زمینه استفاده از مطالعه لایه یونوسفر برای استخراج پیش‌نشانگرهای زلزله، با بیان اینکه این مطالب از سوی برخی افراد به تمسخر گرفته می‌شود، گفت: در دنیا مقالات زیادی در این خصوص منتشر شده است. لازم است درباره اهمیت این لایه سمیناری برگزار و از دانشمندان دعوت شود تا نظرات خود را در زمینه مطالعه پیش‌نشانگرهای بلایای طبیعی از آنومالی‌های یونوسفر جویا شویم.
یونوسفر پدیده خیالی نیست
این محقق تاکید کرد: در این زمینه هم در ایران و هم در دنیا مطالعات زیادی انجام شده است. اخیرا نیز چین ماهواره‌ای را پرتاب کرده که ماموریت آن داده‌برداری میدان مغناطیسی و الکتریکی و یونوسفر برای استخراج پیش‌نشانگرهای زلزله است. اینها نشان می‌دهد که ارتباط لایه یونوسفر با پدیده‌های پایین‌دستی اعم از جو پایین و زمینلرزه‌ها یک پدیده خیالی و توهمی نیست.
وی با تاکید بر اینکه اگر به سؤالات زیادی که در این زمینه‌ها پرسیده می‌شود، به طور علمی پاسخ داده شود، قطعا جلوی ایجاد خرافه‌ها و شایعات بی‌پایه و اساس گرفته می‌شود، خاطر نشان کرد: علم جای خرافه نیست و اگر ابرها گم می‌شود، بهتر است علل آن بررسی علمی شود. برخی ادعا می‌کنند که به دلیل آلاینده‌های زیاد موجود در هوای کشور است، ولی کشورهایی مانند هند و چین آلاینده‌هایی به شدت مخرب‌تر از ما تولید می‌کنند. متاسفانه در بهترین حالات همه در این زمینه حدس می‌زنند، ولی ما نیاز به بررسی‌های علمی بر اساس داده‌های علمی و تولید پاسخ علمی داریم، نه پاسخ‌های مدیریتی و یا سیاسی و اجتماعی.
شیخی مقدم افزود: امروز دیگر هارپی وجود ندارد، ولی در سطح کره زمین تعداد زیادی تابشگرهای باند HF با توان بالا برای تابش‌های یونوسفری وجود دارد که در مناطق مختلف به‌خصوص عرض‌های شمالی توزیع شده‌اند. سؤال اساسی این است که آیا نتایج مطالعات مراکز تحقیقاتی مانند هارپ، منجر به مدولاسیون و مدیریت تابش در سطح جهان برای مدیریت آب‌های جوی در کل کره زمین می‌شود؟ پاسخ این سؤال که آیا ممکن است تابشگرهای سیار اعم از دریایی، زمینی و ماهواره‌ای و به همراه تابشگرهای ثابت سایت‌های زمینی توزیع شده در کل دنیا، همزمان و تحت مدیریت واحد، شروع به تابش‌های خاص کنند، تا مدیریت آب‌های جوی تحت کنترل میرآب جهانی باشد؟ پاسخ این خواهد بود که: "آری محتمل است، اما باید به صورت علمی بررسی شود".