برج‌سازی نفس کلانشهرها را بند آورد
همزمان با افزایش شاخص آلاینده‌های جوی بسیاری از کارشناسان علت این آلودگی را برج‌سازی و توسعه عمودی شهرها اعلام می‌کنند.
باشگاه خبرنگاران جوان؛ محبوبه کباری - نزدیک شدن به زمستان، آلودگی هوا در کلانشهرها افزایش یافته است. بسیاری از کارشناسان علت اصلی را نه خودروهای آلاینده، بلکه توسعه برج‌سازی و بلندمرتبه‌سازی می‌دانند که مانع تبادل هوا شده و آلودگی را تشدید کرده است. منشأ بحران در مصوبات و سیاست‌های شورای عالی شهرسازی است که با هدف مهار توسعه افقی و پیشبرد تراکم‌سازی عمودی تصویب شده‌اند. این تصمیمات که به نام «صیانت از زمین» گرفته شده‌اند، جریان باد را متوقف کرده و زندگی را ناسالم کرده‌اند.
شاخص آلاینده آلودگی هوا از180 واحد عبور کرد
با شروع فصل سرما، تعطیلی مدارس و ادارات آغاز شده است. مشهد اولین شهری بود که امسال تعطیل شد (به‌عنوان دومین کلان‌شهر کشور)، زیرا شاخص‌های آلاینده آن گاهی از مرز 180 واحد عبور می‌کند. این چرخه تکرارشونده شامل تعطیلی، زیان اقتصادی، فشار بر سلامت و افت بهره‌وری آموزشی است.
طرح‌های جامع به «اسناد خفگی کلانشهرها» تبدیل شده‌اند و شورای عالی شهرسازی در دو دهه اخیر از جایگاه ناظر قانون به عامل مستقیم بحران کالبدی و زیست‌محیطی تبدیل شده است. ممنوعیت گسترش محدوده شهری و تأیید تراکم‌های بالاتر از توان زیستی، شهرداری‌ها را به سمت «تراکم‌فروشی» سوق داده است. به‌عنوان مثال، فقط در مشهد در سال 1403 بیش از 820 مجوز تراکم جدید صادر شد، بدون افزایش محدوده شهری، که معادل «فروش هوای شهر» است.
طرح جامع سوم مشهد (مصوب 1395 با تأیید شورای عالی شهرسازی)، تراکم جمعیت 146 نفر در هر هکتار را برای افق 1412 مجاز دانسته که بالاتر از مرز بحران است. این طرح هیچ توسعه افقی را مجاز نمی‌داند اما اجازه ساخت برج در معابر 8 متری را داده است. مصوبات شورای عالی شهرسازی در طرح‌های جامع مشهد، تهران و کرج، ساخت‌وسازهای عمودی را تشویق کرده‌اند، حتی در بافت‌های فرسوده فاقد زیرساخت تهویه و حمل‌ونقل.
یک درصد از خاک ایران ساخت وساز شده است
فرشید ایلاتی، کارشناس سیاست‌گذاری مسکن، توسعه افقی شهرها را یک ضرورت دانست. او تأکید کرد که در متراکم‌سازی اصول شهرسازی رعایت نشده و همزمان فشرده‌سازی و متراکم‌سازی رخ داده است (اختلاف در فواصل ساختمان‌ها، معابر و سرانه‌ها).
ایلاتی اشاره کرد که ایران بزرگ است و تنها یک درصد از خاک ایران ساخت‌وساز شده است؛ می‌توان با گسترش شهرها و ساخت‌وساز در پیرامون آن‌ها، مشکل مسکن را حل کرد و خانه ویلایی حق مردم است.
500 میلیارد تومان زیان اقتصادی ناشی از آلودگی هوا
هر روز تعطیلی ناشی از آلودگی در کلانشهرها بیش از 500 میلیارد تومان زیان اقتصادی دارد. فعالان صنعتی گزارش دادند که هزینه تولید و سوخت در هر موج آلودگی تا 20 درصد افزایش می‌یابد.
مسئولیت شهرداری تهران و کمیسیون ماده 5
احمد نیکخواه، معاون وزیر راه و شهرسازی، در خصوص 12 سال اخیر گفت که بیش از 400 مورد ساختمان بلندمرتبه 12 طبقه و بیشتر در تهران ساخته شده که همگی بدون ضوابط مصوب و بر اساس مصوبات موردی بوده‌اند و چالش‌هایی در ترافیک، تهویه، جمعیت‌پذیری و زلزله‌خیزی ایجاد کرده‌اند. حدود 270 ساختمان بلندمرتبه تهران در معابر با عرض 12 متر و کمتر و حدود 290 مورد در مجاورت معابر 12 تا 20 متری ساخته شده‌اند (رعایت نشدن کف استاندارد دسترسی به معبر مناسب). نیکخواه تأکید کرد که شهرداری تهران به عنوان دبیرخانه و رئیس کمیسیون ماده 5 (دبیرخانه در شهرداری مستقر و رئیس آن شهردار تهران است) مسئولیت مستقیم دارد و می‌توانست پرونده‌های مغایر با طرح جامع را حذف کند؛ بنابراین مسئولیت شهرداری تهران قابل قیاس با سایر اعضا نیست. وی اظهار داشت این وضعیت نشان می‌دهد جای پرسش‌کننده و سوال شونده عوض شده است.
بحران آلودگی امسال ناشی از تصمیمات شورای عالی شهرسازی است که با هدف صیانت از زمین، آسمان شهرها را آلوده کرده‌اند. اگر نگاه شورای عالی شهرسازی اصلاح نشود و بر سیاست‌های محدودساز و تراکم‌محور پافشاری شود، هر زمستان آینده فصل تعطیلی اقتصاد و آموزش کشور خواهد بود.