برخی دانشگاهها و اساتید نخبگان را تشویق به رفتن می کنند

رضا عامری، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، در گفت وگو با خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری تسنیم با اشاره به دیدار اخیر رهبر انقلاب با نخبگان و توصیه هایی در این دیدار درباره مهاجرت این قشر اظهار داشت: همه می دانیم نیروهای انسانی نخبه، جزو مهمترین سرمایه های کشورها به خصوص در دستیابی به توسعه و تمدن سازی محسوب می شوند و در این بین نقش نخبگان بسیار موثر است.

وی با اشاره به اینکه متاسفانه در سالهای اخیر شاهد افزایش مهاجرت نخبگان به خارج از کشور هستیم، ادامه داد: این مسئله قدری نگران کننده و گویای این است که کارهایی که برای شناسایی نخبگان انجام می‌دهیم، اقدامات کاملی نیست و نواقصی دارد. به عبارت دیگر ما نخبگان را شناسایی و به نوعی تشویق می کنیم به خارج از کشور بروند.

این استاد دانشگاه به برخی از این آمارها در این زمینه اشاره و تصریح کرد: 37 درصد از دارندگان مدال المپیادهای دانش آموزشی در بازده زمانی دهه 80 تا 90 مهاجرت کردند. 25 درصد از افرادی که مشمول حمایت بنیادملی نخبگان هستند به خارج از کشور مهاجرت کردند که روند خوبی نیست.

وی با بیان اینکه این به این مفهوم نیست که ما از فرصت ادامه تحصیل در خارج و ارتباطات بین المللی استفاده نکنیم، تصریح کرد: رهبر انقلاب در جلسه با نخبگان تاکیدات لازم را به مسئولان و نخبگان کردند. اینکه وظیفه مسئولین است که از نخبگان در بخش های مختلف استفاده کنند و هم اینکه نخبگان برای مسائل کشور ایده و برنامه داشته باشند.

**برخی ارگان های متولی نخبگان عملکرد خوبی ندارند

این استاد دانشگاه در ادامه به چند عامل مهاجرت نخبگان اشاره کرد و گفت: یک مسئله عملکرد بسیار بد ارگانهای متولی کشور در امر نخبگان است به طوریکه می توان گفت کاش چنین ارگانهایی را نداشتیم. به عنوان مثال المپیادهای دانش آموزی که برای شناسایی نخبگان و تشکیل سازمان نخبگان برگزار می شود به نظر پروسه ناقصی است. برای شناسایی نخبگان سرمایه‌گذاری می کنیم و آنها را آموزش و آماده تولید علم می کنیم اما برای مهمترین بخش که استفاده از نخبگان در توسعه علمی، فناوری و رفع مسائل و معضلات کشور است برنامه ریزی مطلوبی نداریم.

عامری به مشکلات و معضلات کشور در حوزه مدیریتی، محیط زیست، اخذ مالیات و معضلات اجتماعی اشاره کرد و گفت: برای رفع این مشکلات و حل این مسائل نخبگان ماکجا هستند؟ آیا از ظرفیت آنها در این بخش ها استفاده می کنیم؟ آیا ساختارهای مدیریتی، اداری و سازمانی ما اجازه ورود نخبگان برای رفع این مسائل را می دهد یا راه برایشان باز نیست.

وی با انتقاد به اینکه سیستم فناوری کارخانجات و دستگاههای ما در تولید عمدتا با همان روش قبل به کار خود ادامه می دهند، افزود: مثلا در تولید خودرو، چرا نمی آییم در بخش‌های مختلف، طراحی ساخت موتور و... از نخبگان استفاده کنیم؟ ایران خودرو و سایپا چقدر از این ظرفیت بهره بردند. متاسفانه دنبال این نیستیم که بخواهیم سیستماتیک از نخبگان استفاده کنیم تا دانش و فناوری جدیدی را وارد عرصه تولید، صنعت و... کنیم. میدان دادن به نخبگان یعنی از آنها در بخش صنعت، مدیریت و پشتیبانی و... بهره برد.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه دولت به دو دلیل اصلی باید از حضور نخبگان استفاده کند، یاداور شد: یک بخش، استفاده از نخبگان در حل و رفع مشکلات دولت و کشور است. معضلاتی مثل محیط زیست، کشاورزی، کم آبی، عقب ماندگی صنعتی، بهره داری نادرست از معادن و مسائل اجتماعی از جمله بخش هایی است که باید از ظرفیت نخبگان استفاده کنیم و از آنها برای گره گشایی و تولید علم به ثروت استفاده کرد.

**نخبه ای که احساس ارزشمندی در کشور کند مهاجرت نمی کند

عامری به دلیل دوم نیز اشاره و افزود: اگر نخبه احساس کند در کشور از توان و تخصص او استفاده می شود و به یک انسان بیکار تبدیل نمی شود، به فکر مهاجرت نمی افتد. متاسفانه این خلا از مهمترین دلایلی است که نخبگان را به مهاجرت می کشاند. نخبه وقتی ببیند وجودش در کشور مورد توجه و استفاده نیست و کشورهای دیگر هم با زرنگی برای بردن آنها برنامه دارند، به رفتن فکر می کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: پرورش یک فرد تحصیل کرده لیسانس و فوق لیسانس در امریکا و اروپا مستلزم هزینه کردن میلیونها دلار و یورو است اما آنها به جای سرمایه‌گذاری در این بخش از نیروهای آماده جهان سوم با صرف هزینه های کمتر و با بورسیه کردن دانشجویان استفاده می کنند. بسیاری از نیروهای فعال و نخبه در پروژه های تحقیقاتی کشورهای توسعه یافته از بین مهاجرین جهان سوم هستند.

**برخی دانشگاهها و اساتید زمینه را برای خروج نخبگان از کشور فراهم می کنند

وی افزود: در کنار این باید به عملکرد بد برخی دانشگاهها و اعضای هیئت علمی توجه کرد به طویکه اگر فردی نخبه است، محیط برایش طوری طراحی می شود که احساس کند، باید از کشور برود و اگر نرود کار اشتباهی کرده و زندگی ایده ال آنجا است.

عامری مهمترین علت مهاجرت نخبگان را نداشتن برنامه جامع برای به کارگیری نخبگان در حوزه‌های علمی، فناوری و حتی حوزه های تصمیم گیری و تصمیم سازی کشور دانست و به ذکر نمونه ای در این زمینه اشاره کرد و گفت: ما در کشور سازمانی با عنوان مدیریت برنامه ریزی کل کشور داریم، آیا از نخبگان در این سازمان برای تهیه برنامه ها استفاده می شود. در کلان شهرها چرا باید این قدر آلودگی داشته باشیم در حالیکه می توان از خودروهای هیبریدی و برقی، تولید داخل با تکنولوژی مورد نیاز استفاده کرد، رسیدن به این تکنولوژی که از دستیابی به علم هوا و فضا راحت تر است.

**مافیا اجازه ورود نخبگان به عرصه تولید و صنعت را نمی دهد

وی ادامه داد: این اتفاق رخ نمی‌دهد زیرا مافیاهایی در بخش هایی از کشور حضور دارند که اجاره ورود این افراد را را به عرصه های مختلف نمی دهد. رهبری هم اشاره کردند علت این مهاجرت ها غفلت خود ماست. طرحهایی را داریم که نمی توانیم یا نمی خواهیم از آنها استفاده کنیم. موازی‌کاری ها و بوروکراسی های طویل هم یکی از این دلایل است.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه متولی های زیادی در این بخش ها حضور دارند، ادامه داد: با وجود برخی کارهای مثبت وقتی در عمل 25 درصد افرادی که تحت حمایت بنیاد ملی نخبگان بودند از کشور خارج شدند یعنی این کارها موثر نبوده و بخش های دیگر نیز باید پای کار بیایند و اقدامات دیگری صورت داد.

عامری با اشاره به مسائل کشور و راهکارهایی که نخبگان در این زمینه می توانند، ارائه دهند، تصریح کرد: در همه دولتها می‌گوییم هزاران میلیارد فرار مالیاتی داریم که اگر جذب شود، بخش مهمی در توسعه کشور و ایجاد عدالت خواهد داشت. خیلی از افراد و شرکتها درآمدها و فرار مالیاتی زیادی دارند، چون شیوه های اخد مالیات به روش سنتی و پاسخگوی شرایط امروز نیست، قطعا اگر یک تیم نخبه در سازمان امور مالیاتی حضور داشته باشد با استفاده از روش های جدید و بانکداری علمی می‌تواند جلوی این مسئله را بگیرد.

وی همچنین به فواید حضور نخبگان برای حل مشکلاتی نظیر کشاورزی، محیط زیست، صنعت و غیره اشاره کرد و افزود: کشور ما از توان و نیروهای صاحب فکر، دانش و نخبه بهره مند است. این افراد سرمایه کشور ما هستند، باید برای یکبار هم که شده به این مسئله توجه شود و سریع و چالاک زمینه استفاده از نخبگان در تمام بخش‌های اقتصادی، سیاست گذاری و صنعت کشاورزی استفاده کرد تا اولا از ثمرات این حضور بهره‌مند شویم و ثانیا با مهاجرت سیستماتیک نخبگان روبرو نشویم.

وی گفت: با روش قهری نمی توان زمینه این مسئله را فراهم کرد. باید زمینه حضور آنها را در کشور فراهم کنیم کشورهای دیگر برای جذب نخبگان و سرمایه‌های ما برنامه‌ریزی می‌کنند ولی برنامه‌ریزی های ما باید طوری باشد که عملا زمینه برای حضور و بهره مندی از نخبگان در داخل کشور فراهم شود.