بلای دولت دوازدهم بر سر بورس / سرمایه هایی که پودر شد

حسن روحانی برای جذب سرمایه های مردم در بورس در سال 99 گفت: ورس ایران بازاری است که همیشه ما مراقبت می‌کنیم، تاکید من به مسئولان بورس این است که مراقب سرمایه مردم در بورس باشند.

به گزارش خبرنگار مهر، حسن روحانی رئیس جمهور وقت در سال 1399 مردم را به بورس دعوت کرد، اظهارات حسن روحانی به شرح زیر است: «مردم بدانند سکه جای سرمایه گذاری نیست، دلار جای سرمایه گذاری نیست، اما بورس جای سرمایه گذاری است، بورس ایران بازاری است که همیشه ما مراقبت می‌کنیم، تاکید من به مسئولان بورس این است که مراقب سرمایه مردم در بورس باشند.

بنده بارها به وزیر اقتصاد، رئیس بانک مرکزی، شورای عالی بورس گقتتم که مراقبت کنند و مراقبت هم می‌کنند.»

به گفته روحانی، «مردم می‌توانند در بازار بورس خریدهایی کنند که برای آینده و دارایی‌ها اطمینان بیشتری حاصل کنند، فضای بورس را برای حضور مردم آماده کردیم البته بورس فراز و نشیب دارد و به صورت خط مستقیم به بالا نمی‌رود این خط شکستگی دارد و بالا و پایین می‌رود و مهم این است که در طول یک سال به سمت بالا و صعودی حرکت کند.»

این سخنان رئیس جمهور وقت یعنی حسن روحانی در اوج حرکت بورس و در ابتدای سال 1399 است و با این سخنان بسیاری اعتماد کرده و در قله بورس وارد شدند.

اما شاید مردم عادی ندانند که حسین عبده تبریزی مشاور اقتصادی پزشکیان در مناظرات همان فردی است که به دولت روحانی هشدار داد باید به فکر کشیدن ترمز بورس باشد. البته تفکرات عبده تبریزی در دولت روحانی به شدت مؤثر بود و وی مشاور اقتصادی دولت یازدهم در زمان انتخابات سال 1396 بود.

بخشی از نظرات عبده تبریزی درباره بورس در روزنامه دنیای اقتصاد به عنوان سرمقاله چاپ شده است که به شرح زیر است:

«قیمت‌های سهام در بازار بسیار تند رفته و بازار کاذب است و حتماً فرومی‌ریزد. شاخص حتی از رشد نقدینگی هم فاصله گرفته و قیمت به عایدی (P/ E) متوسط بورس به عدد 17 رسیده که به ارقام بورس نیویورک نزدیک شده، درحالی‌که تورم آنها نزدیک صفر است و تورم ما بسیار بالا. کم نیستند سهامی که بسیار بالا قیمت‌گذاری شده‌اند. عمده سهام حباب قیمتی دارند و حتی در صنایعی که به‌سادگی قابل راه‌اندازی است، ارزش بازار از هزینه‌های جایگزین بسیار فراتر رفته است. بازار از بی‌تجربه‌ها پر شده؛ بی‌تجربه‌هایی که ریزش بازارها را ندیده‌اند؛ آنچه دیده‌اند سال و ماه و روزهای خوش و شاخص صعودی است. حرفه‌ای‌های بازار هم تسلیم شرایط شده‌اند. بازار همه سفته‌بازی و دستکاری است. قیمت‌ها نه‌تنها فاندامنتال‌های (fundamentals) بازار را جواب نمی‌دهند، بلکه تکنیکالیست‌های بازار را هم قال گذاشته‌اند. چون شکاف قیمت‌های بازار با ارزش واقعی شرکت‌ها را نمی‌توان در بلندمدت حفظ کرد و در شرایط کرونایی هم دیدگاه فعالان بازار نسبت به تولید شرکت‌ها به سرعت منفی می‌شود، پس شک نکنید که حباب بازار می‌ترکد و بدتر از سال 92 خواهد شد. تأثیر کرونا بر اقتصاد بیمار ایران مهلک و L شکل خواهد بود. اقتصاد متوقف شده و نرخ رشد کاهش یافته و اقتصاد پساکرونا هرگز به مسیر پیشین برنمی‌گردد. فاصله مسیر قدیمی و جدید درحال گسترش است. بحران کرونا خسارت ساختاری پایداری را به تقاضا در اقتصاد ایران وارد می‌کند و به جریان‌های ورودی سرمایه، بهره‌وری و نیروی کار آسیب‌های جدی وارد می‌کند.»

عبده تبریزی به صراحت گفته است که علت این که دولت روحانی مردم را به بورس فرا می‌خواند تأمین مالی هزاران میلیاردی از بازار سرمایه است، عبده تبریزی در این باره گفته است: «عرضه‌های دولت نیز برای تأمین درآمد در راه است. دولت قرار است 90 هزار میلیارد تومان سهام در بازار بفروشد و تأمین‌اجتماعی نیز نیاز مشابه دارد. این عرضه‌ها بازار را خفه خواهد کرد. سرمایه‌گذارانی که دسته‌جمعی و در اصطلاح تئوری به شکل توده‌وار (herd) وارد بازار شده‌اند، وقتی هراس کنند، به شکل دسته‌جمعی نیز بازار را ترک خواهند کرد و بازار فروخواهد ریخت؛ هر چند نمی‌دانیم که ریزش در چه وقتی اتفاق می‌افتد. تنها در صورتی بازار نخواهد ریخت که ابرتورم داشته باشیم و وقوع ابرتورم هم چندان متصور نیست.»

این اظهارات در 24 فروردین ماه سال 1399 در روزنامه دنیای اقتصاد منتشر شده است اما در این مقاله، عبده تبریزی جای فرار نیز برای خود گذاشته و در ادامه بررسی تئوری‌ها به تئوری خوشبینانه برای بورس نیز پرداخته است. اما مشکل اصلی در تیر ماه سال 1399 است که عبده تبریزی در ویدئویی به دولت روحانی هشدار می‌دهد تا دیر نشده باید ترمز رشد بورس را بکشد زیرا بورس به عامل تورمی تبدیل شده و اقتصاد را به قهقرا می‌برد.

عبده تبریزی اما پیشنهادی به دولت برای حفظ سرمایه میلیون‌ها ایرانی در بازار سرمایه نداد و شد آنچه نباید می‌شد و بورس ایران در مرداد ماه سال 1399 سقوط سهمگینی را تجربه کرد که ضرر بسیاری از سرمایه گذاران تاکنون و بعد از گذشت چهار سال هنوز جبران نشده است.

اما امروز بعد از 4 سال همان افرادی که به دولت روحانی پیشنهاد کشیدن ترمز بورس را به علت تورم زا بودن دادند در ستاد دکتر مسعود پزشکیان حاضر شده و درباره اقتصاد سخنان زیبایی می‌گویند.

بخشی از نظرات عبده تبریزی مشاور همراه مسعود پزشکیان در میزگرد اقتصادی شبکه یک سیما اظهارات زیر است: «محورهای برنامه هفتم توسعه با این محورها نگاشته شده است؛ تعامل سازنده در ورای بین‌الملل، آزادی‌های مشروع، حفظ کرامت انسان‌ها، فرصت‌های برابر، پست یافتن به جایگاه برابر، رسیدن به عزم ملی، تقویت نهاد خانواده و نقش زن در آن، رقابت‌پذیری کالاها و... است.»

آیا پیشنهاد آقای عبده تبریزی برای توقف روند صعودی بورس و شوک به بورس در سال 1399 در راستای رقابت پذیری در اقتصاد صورت گرفته است که ایشان بارها به پیش بینی پذیر بودن بورس و اقتصاد تاکید کرده اند.

زمان زیادی از ریزش بورس نگذشته است و بسیاری از مردم آن روزها را به یاد دارند اما انگار عده‌ای آن روزها را فراموش کرده اند. که چگونه مقابل سازمان بورس تجمع می‌کردند و شعار مرگ برفلان و پول مرا پس بدید سر می‌دادند.