بیمه روانشناسی خدمتی لوکس یا مطالبه جامعه / چگونه از بیمه روانشناسی استفاده کنیم؟

اعلام پوشش بیمه‌ای برای خدمات روانشناسی از اسفند ماه 1401 در رسانه‌ها منتشر شد. قبل از شیوع ویروس کرونا، خدمات روانشناسی به عنوان خدمات لوکس در نظر گرفته می‌شد و در بین افراد جامعه عمومیت چندانی نداشت. اما در سال‌های شیوع ویروس کرونا و پس از آن، استفاده از این خدمات به صورت حضوری یا آنلاین بیشتر عمومیت پیدا کرده است و بسیاری از افراد اکنون به این خدمات روانشناسی مراجعه می‌کنند.

هرچند نظام سلامت کشورمان در طول سال‌ها، در این زمینه کم کاری‌های زیادی داشته و سرمایه گذاری مناسبی برای بهره مندی از خدمات روانشناسی انجام نداده، اما پوشش بیمه‌ای این خدمات که در سال 1402 اجرایی شد، نویدبخش مسیر تازه‌ای برای درمان روان‌های آزرده است.

پیش از این در گروه پژوهشی ایرنا در گزارشی با عنوان «بیمه روان درمانی، خدمتی لوکس یا مطالبه جامعه؟» به این موضوع پرداخته و نوشتیم: «سلامت روان کلید واژه‌ای در کلام بسیاری از مسئولان است، اما این کلام معمولا فقط در همان حد باقی می‌ماند و اقدام یا حمایت خاصی در درمان روان‌های پریشان جامعه نمی‌شود. روان‌هایی که اگر آزرده باشند، جسم را از پا در می‌آورند و نتیجه آن، درگیری یک خانواده و حتی یک جامعه خواهد بود.

هرچند بسیاری حداقل تلاش می‌کنند خود را نگران سلامت روان جامعه نشان بدهند، اما اگر افراد و جامعه خود به این فکر نیافتند که چرا باید به سلامت روان توجه کنند، نتیجه مطلوبی حاصل نخواهد شد.

اکنون در همین وضعیت، از اواخر سال 1401 گفته شد که خدمات مشاوره و روان درمانی تحت پوشش بیمه قرار خواهد گرفت. تکلیفی که به تصویب شورای عالی بیمه سلامت هم رسیده و بیمه‌ها باید برای آن برنامه ریزی کنند، ولی آیا این پوشش بیمه‌ای می‌تواند افراد بیشتری را به استفاده از خدمات روان درمانی ترغیب کند؟»

کدام اختلالات روانی مشمول بیمه سلامت هستند؟

خدمات روان شناسی شامل روان درمانی فردی، گروه درمانی، خانواده درمانی و مشاوره با پرداخت معادل 70 درصد تعرفه دولتی تحت پوشش سازمان بیمه سلامت ایران قرار گرفته است.

بر اساس اعلام سازمان بیمه سلامت ایران، خدمات روان درمانی فردی با رویکردهای تحلیلی، شناختی، رفتاری، شناختی رفتاری، حمایتی و هیپنوتراپی، خدمات گروه درمانی با رویکردهای تحلیلی، شناختی، رفتاری، شناختی رفتاری، حمایتی به ازای هر نفر در گروه‌های 8 تا 12 نفره، خدمات خانواده درمانی، زوج درمانی، درمان زناشویی، خدمات مشاوره در مراجعه اول به دکترای روان شناس بالینی تحت پوشش بیمه سلامت قرار گرفته است.

افراد صاحب صلاحیت برای تجویز و ارائه این خدمات شامل روان پزشک، دکترای تخصصی روان شناسی بالینی، روان شناس بالینی MDphd و دکترای روانشناسی سلامت هستند.

سهم پرداختی سازمان بیمه سلامت در بخش سرپایی جهت این خدمات، معادل 70 درصد تعرفه دولتی است.

علاوه بر پوشش فوق، در صورتی که بیمه شدگان مشمول کاهش فرانشیز حمایتی یا مزایای صندوق بیماری‌های خاص، صعب العلاج و نادر باشند، به تناسب بیماری، میزان پوشش هزینه خدمات توسط سازمان افزایش می‌یابد.

کدام اختلالات مشمول می‌شوند؟

اختلالات رشدی عصبی، کم توانی‌های ذهنی (خفیف، متوسط، شدید، عمیق، تاخیر رشدی، کم توانی ذهنی نامعین و اختلال رشدی هوش)، اختلالات ارتباطی، طیف اختلال درخودماندگی، اختلال کم توجهی، اختلال یادگیری اختصاصی، اختلالات حرکتی، اختلالات تیک، طیف اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روان پریشانه، اختلالات دوقطبی، اختلالات افسردگی، اختلالات اضطرابی، اختلالات وسواسی جبری ا ز موارد مشمول بیمه است.

همچنین اختلال استرس پس از سانحه، اختلالات تجزیه‌ای، اختلال علائم جسمی و اختلالات مرتبط، اختلالات تغذیه و خوردن، اختلالات دفعی، اختلالات خواب بیداری، کژکاری‌های جنسی (اختلالات عملکرد جنسی)، نارضایتی جنسیتی (اختلال هویت جنسی)، اختلالات کنترل تکانه، رفتارهای ایذایی و سلوک، اختلالات اعتیادی و سوء مصرف مواد، اختلالات عصب شناختی، اختلالات شخصیت، اختلالات پارافیلیک و سایر اختلالات روانی از دیگر موارد مشمول بیمه است.

روانشناسان برای انعقاد قرارداد چه کار کنند؟

یکی از سوال‌هایی که روانشناسان در ماه‌های اخیر درباره پوشش بیمه‌ای خدمات روانشناسی داشته‌اند، شیوه انعقاد قرارداد با بیمه‌ها بوده و متاسفانه در این زمینه اطلاع رسانی درستی از طرف سازمان‌های بیمه گر و سازمان نظام روانشناسی و مشاوره انجام نشده است.

بر اساس مصوبه شورای عالی بیمه سلامت، دکترای روانشناسی بالینی و دکترای روانشناسی سلامت می‌توانند برای پوشش بیمه‌ای خدمات روانشناسی با سازمان‌های بیمه گر قرارداد منعقد کنند

کیوان تاجبخش «مدیرکل نظارت بر خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت ایران» در این باره به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: بر اساس مصوبه شورای عالی بیمه سلامت، دکترای روانشناسی بالینی و دکترای روانشناسی سلامت می‌توانند برای پوشش بیمه‌ای خدمات روانشناسی با سازمان‌های بیمه گر قرارداد منعقد کنند. البته انعقاد قرارداد با بیمه‌ها در این زمینه شروطی نیز دارد. این افراد باید پروانه اشتغال و شماره عضویت از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره داشته باشند.

وی ادامه می‌دهد: این افراد می‌توانند در سامانه خدمت رسانی به شرکای کاری سازمان بیمه سلامت ایران وارد شده و در این سامانه ثبت نام کنند. سپس درخواست‌ها توسط اداره‌های کل استانی بیمه سلامت بررسی شده و نتیجه انعقاد قرارداد به وسیله پیامک به فرد متقاضی اعلام می‌شود.

مدیرکل نظارت بر خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت ایران می‌گوید: کمتر از یک ماه بعد، بازرسان سازمان بیمه سلامت از محل ارائه خدمت که در سامانه خود اظهاری شده بازدید کرده و اگر مدارک بارگذاری شده با محل ارائه خدمت همخوانی داشته باشد، قرارداد ادامه پیدا خواهد کرد.

بنابراین مطابقت پروانه‌ها شامل پروانه اشتغال و پروانه بهره برداری مرکز که به نام خود فرد باشد، شرط ادامه قرارداد است. بنابراین نیازی به حضور متقاضیان در اداره‌های کل نیست و از طریق سامانه می‌توانند تقاضای خود برای انعقاد قرارداد با بیمه سلامت را ثبت کنند. تاکنون 63 مرکز روانشناسی با سازمان بیمه سلامت ایران قرارداد فعال دارند.

نیازی به حضور متقاضیان در اداره‌های کل نیست و از طریق سامانه می‌توانند تقاضای خود برای انعقاد قرارداد با بیمه سلامت را ثبت کنند

تاجبخش ادامه می‌دهد: از افرادی که دانشجوی دکترای روانشناسی بالینی و سلامت هستند نیز در بیمارستان‌های دولتی دانشگاهی خرید خدمت انجام می‌شود. با این دانشجویان قرارداد منعقد نمی‌شود، اما پرداختی‌ها به بیمارستان محل خدمت در این زمینه انجام می‌شود، به شرط این‌که مدارک در سامانه از طرف بیمارستان بارگذاری شده باشد.

علاه براین دانشجویان دکترای روانشناسی سلامت به شرط این‌که آزمون جامع را داده و گواهی خود را ارائه داده باشند و دانشجویان دکترای روانشناسی بالینی از سال اول می‌توانند در این زمینه فعالیت کنند و خرید خدمت از آنها انجام می‌شود.

الزام پروانه بهره برداری محل کار برای انعقاد قرارداد با بیمه‌ها

یکی از الزامات انعقاد قرارداد بیمه‌ها با روانشناسان، پروانه بهره برداری محل فعالیت است. موضوعی که تاجبخش «مدیرکل نظارت بر خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت ایران» در صحبت‌های خود به آن اشاره کرد و به نظر می‌رسد مانعی برای برخی از روانشناسانی باشد که در مکانی به نام خود برای ارائه خدمات روانشناسی نداشته و به طور مثال در کلینیک‌های روان درمانی مشغول به فعالیت هستند.

علی فتحی آشتیانی «رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره جمهوری اسلامی ایران» در این زمینه به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: این نکته خوب نیست و باید با خود فرد قرارداد منعقد شود. به طور مثال در زمینه پزشکی با خود پزشک قرارداد منعقد می‌شود. در این زمینه نیز باید پروانه اشتغال افراد از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره باید ملاک قرار بگیرد و نباید مکان مد نظر باشد. زیرا یک فرد ممکن است در مکان‌های مختلفی مشغول به کار باشد.

مهدی رضایی «معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت ایران» نیز در این زمینه به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: برای پزشکان نیز وضعیت به همین شکل است. اگر پزشک در مطب خودش مشغول به کار باشد، بهره بردار خود آن پزشک است. اگر پزشک در کلینیک مشغول به کار باشد، بهره بردار آن کلینیک است که با آن کلینیک می‌توان قرارداد منعقد کرد.

یک روانشناس ممکن است یک مرکز را خودش دایر کرده باشد که بهره بردار نیز خودش محسوب می‌شود. حالا اگر در یک کلینیک مشغول به کار باشد، بهره بردار آن کلینیک است و با کلینیک قرارداد بسته می‌شود. بنابراین مراجعه کننده می‌تواند از خدمات روانشناسی تحت پوشش بیمه در آن کلینیک استفاده کند

بنابراین یک روانشناس ممکن است یک مرکز را خودش دایر کرده باشد که بهره بردار نیز خودش محسوب می‌شود. حالا اگر در یک کلینیک مشغول به کار باشد، بهره بردار آن کلینیک است و با کلینیک قرارداد بسته می‌شود. بنابراین مراجعه کننده می‌تواند از خدمات روانشناسی تحت پوشش بیمه در آن کلینیک استفاده کند.

الزام پروانه اشتغال روانشناسان

الزام دیگر برای انعقاد قرارداد با بیمه‌ها، پروانه اشتغال از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره است. پروانه‌ای که اتفاقا بسیاری از روانشناسان برای اخذ آن، سال‌ها پشت درهای این سازمان مانده بودند و جمعه 15 دی ماه 1402 اولین آزمون صلاحیت حرفه‌ای روانشناسان و مشاوران برای اخذ پروانه اشتغال برگزار شد.

فرآیند که یک مرحله آن به صورت آزمون چهار گزینه‌ای و یک مرحله به صورت مصاحبه حضوری خواهد بود تا در نهایت منجر به صدور پروانه اشتغال شود.

پرویز آزاد فلاح «معاون آموزش و پژوهش سازمان نظام روان شناسی و مشاوره» درباره برگزاری این آزمون به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: در این آزمون بیش از 16 هزار نفر از روان شناسان و مشاورانی که درخواست پروانه صلاحیت حرفه‌ای دارند، شرکت کردند و مرحله دوم نیز مصاحبه حضوری خواهد بود. این آزمون سالی دو بار در کشور شامل دی ماه و تیر ماه برگزار خواهد شد.

آیا بیمه خدمات روانشناسی منجر به افزایش استفاده از خدمات می‌شود؟

یکی از مواردی که به واسطه پوشش بیمه‌ای خدمات روانشناسی مطرح می‌شود، افزایش بهره مندی از این خدمات توسط بیمه شدگان و به خصوص دهک‌های پایین جامعه است که به دلیل هزینه‌های آن، قید خدمات روانشناسی را می‌زنند.

فتحی آشتیانی «رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره جمهوری اسلامی ایران» در این رابطه به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: بر اساس مصوبه شورای عالی بیمه سلامت، فقط دکتری روانشناسی بالینی و سلامت مشمول پوشش بیمه‌ای شده‌اند، اما تعداد این افراد در مقطع دکتری خیلی زیاد نیست و شاید در نگاه اول تغییر زیادی در استفاده از خدمات روانشناسی توسط جامعه ایجاد نشود، اما به هر حال نمی‌توان پوشش بیمه‌ای را بی تاثیر دانست.

به هر حال امکان دارد که هزینه‌های روانشناسی برای برخی افراد زیاد باشد و در نتیجه این پوشش بیمه‌ای می‌تواند تاثیر مثبتی برای افزایش بهره مندی از خدمات روانشناسی داشته باشد.

یکی از مواردی که به واسطه پوشش بیمه‌ای خدمات روانشناسی مطرح می‌شود، افزایش بهره مندی از این خدمات توسط بیمه شدگان و به خصوص دهک‌های پایین جامعه است که به دلیل هزینه‌های آن، قید خدمات روانشناسی را می‌زنند

وی ادامه می‌دهد: باید تلاش کنیم که خدمات سایر گرایش‌های روانشناسی نیز تحت پوشش بیمه قرار بگیرند تا افراد بیشتری بتوانند از این خدمات بهره مند شوند.

استقبال روانشناسان از پوشش بیمه‌ای خدمات

آن‌چه درباره پوشش بیمه‌ای خدمات روانشناسی در چند ماه اخیر مشهود بوده، ضعف اطلاع رسانی در این زمینه است. ضعفی که علاوه بر سازمان نظام روانشناسی و مشاوره، متوجه سازمان‌های بیمه گر و رسانه‌هاست. بسیاری از افراد جامعه اطلاعی از این موضوع ندارند و حتی خود روانشناسان نیز نمی‌دانند برای انعقاد قرارداد چه کاری باید انجام بدهند.

فتحی آشتیانی در این زمینه می‌گوید: در این زمینه باید از همکاران روانشناس سوال کنیم که چند درصد با بیمه‌ها قرارداد بسته‌اند. به هر حال با توجه به این‌که زمان کمی از آغاز انعقاد قرارداد با روانشناسان گذشته، به مرور افراد بیشتری قرارداد منعقد خواهند کرد. به نظر می‌رسد که باید در این زمینه اطلاع رسانی بیشتری انجام بدهیم تا فرآیند توضیح داده شود.

وی درباره همکاری سازمان‌های بیمه گر نیز می‌گوید: بیمه نیروهای مسلح از سال‌های قبل نیز خدمات روانشناسی را تحت پوشش داشت و حتی سایر گرایش‌های روانشناسی را هم تحت پوشش بیمه قرار داده بودند. سایر بیمه‌ها نیز بر اساس مصوبه شورای عالی بیمه سلامت، این خدمات را برای دو گرایش دکتری روانشناسی بالینی و سلامت تحت پوشش قرار داده‌اند.

جمع بندی

پوشش خدمات روانشناسی در ابتدای راه قرار دارد و با توجه به ضعف اطلاع رسانی، همچنان بسیاری از افراد جامعه و حتی روانشناسان از جزییات آن بی اطلاع هستند. در حالی‌که روانشناسان یا کلینیک‌های روان درمانی می‌توانند با مراجعه به سایت سازمان بیمه سلامت، قسمت «میز خدمت غیرحضوری» و آیکون «شرکای کاری» به «سامانه خدمت رسانی به شرکای کاری» دسترسی داشته و تقاضای خود را برای انعقاد قرارداد ثبت کنند.