تاریخ بی نیازی انسان از خدا به پایان رسیده است

احد فرامرز قراملکی، استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه تهران در ویژه برنامه «توحید خانه» شبکه یک سیما درباره آثار زیارت بر احوال انسان گفت: شعار امسال آستان قدس رضوی «آرام دل‌هاست»، که جزو آثار زیارت است. امام رضا (ع) انیس النفوس است. این آرامش با انیس بودن ارتباط دارد. یعنی من برکه‌ای از آب جدا افتاده و ایستاده و رو به تعفن نباشم؛ من آبی باشم، که به دریای بی کران وصل است و بتواند وجود مرا معنا کند. آرامش به راز و نیاز‌های وجودی ما مرتبط است. مثل جست‌وجوی ما از معنای زندگی است. جست‌وجو از اینکه من برای چه آمده‌ام؟ هدف از آمدنم چه بوده است؟

قراملکی ادامه داد: انسان در طول تاریخ دائماً به آرامش نیاز داشته و نیاز امروز او به آرامش ژرفای خاصی پیدا کرده است. از وقتی انقلاب صنعتی و انقلاب در دانش و تکنولوژی به وقوع می‌پیوندد، انسان احساس می‌کند به آرامش دست یافته است. گویی بر طبیعت حاکم شده است و می‌تواند آن را تسخیر کند. اما وقتی انقلاب صنعتی و انقلاب فناوری اطلاعات پی در پی رخ می‌دهد و ما هر ساله با فناوری‌های بسیار نوین مواجه می‌شویم، مشخص می‌شود انقلاب صنعتی و فناوری نوین در پی آسایش ما بوده است. ولی ما این آسایش را بجای آرامش می‌پنداشتیم.

استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه تهران با بیان اینکه فیلسوفانی در دنیای امروز مغرب زمین سخن از پایان تاریخ می‌زنند، بیان کرد: آن‌ها تحلیل‌های بسیار تاریک از آینده قریب الوقوع انسان می‌دهند. انگار انسان به همه چیز دست یافته، ولی متوجه شده که بی قرار است. گویی انسان از انسان بودن خارج شده و تبدیل به شی شده است. انگار این انسان شی شده از خودش بیگانه است.

به گفته وی، اگر گمان کنیم تمام جنبه‌های انسانیت ما جنبه‌های زیست شناختی و روان شناختی ما را دربر می‌گیرد و اگر گمان کنیم انسان چیزی جزء جسم و سازمان روانی او نیست، انسان را به شی تبدیل کردیم، که در آن دل وجود ندارد. وقتی دل وجود نداشته باشد، چگونه آرامش دل محقق می‌شود؟ آنجاست انسان از خودش بیگانه می‌شود.

قراملکی با اشاره به اینکه فیلسوفان باتوجه به پیامد‌های انقلاب‌های ژرف فناوری در زیست بشری به دیدگاه‌های تاریک و منفی رسیدند، خاطرنشان کرد: آن‌ها بر این باورند که انسان به پایان تاریخ می‌رسد. اما به پایان تاریخ چه چیزی نزدیک می‌شویم؟ بله، ما به پایان تاریخ احساس کاذب بی نیازی از آسمان نزدیک می‌شویم. انسان از ابتدای انقلاب صنعتی به احساس خود بسندگی، بی نیازی کاذب و رها بودن از آسمان رسید. در اینجا آسمان استعاره از خداست. یعنی انسان می‌تواند از خدا و عالم قدسی رها باشد.

استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه تهران افزود: حتی برخی فیلسوفان گفتند انسان معاصر نبی خود است. این سخنان زدن بر طبل کاذب بی نیازی انسان بوده است. بله، تاریخ بی نیازی انسان از خدا به پایان رسیده است؛ ولی این تاریخ پایان بشر نیست! آغاز نیازمندی ژرف بشر به آرامش قدسی است. آغاز نیاز نوین بشر به ارتباط مجدد با خداست؛ آغازِ وصل شدن مجدد به اوست.