تاملی بر ادعای وزیر درباره تولید 18 ماهواره تا پایان سال جاری

«اسپاش» نوشت: محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، اعلام کرد تا پایان سال 99 تعداد 18 ماهواره تولید داخل خواهیم داشت. آذری‌جهرمی ضمن اعلام این خبر در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی و طی گزارشی از فعالیت‌های این وزارتخانه گفت: «وزارت ارتباطات در دو حوزه و دو محور تولیدی فعالیت دارد که شامل شبکه ملی اطلاعات و برنامه صلح‌آمیز فضایی است.» وی افزود: «برنامه صلح‌آمیز فضایی با تکیه بر توان پرتابگران وزارت دفاع در حال پیگیری است و اخیرا ظرفیت‌های نیروی هوافضای سپاه نیز به ظرفیت‌های عملی کشور اضافه شده است.» وزیر ارتباطات توضیح داد: «در برنامه فضایی تعداد ماهواره‌های ساخت داخل در حرکتی بسیار عظیم تا سال 92 سه مورد، تا سال 96، هفت مورد و تا پایان سال 98، پانزده مورد بود که این میزان تا پایان سال 99 به هجده ماهواره تولید داخل می‌رسد.» آذری‌جهرمی همچنین گفت: «مطابق برنامه پنج ساله، درصد پیشرفت تولید ماهواره 82 درصد بوده است که در سال 98 با وجود همه مشکلات، دولت یازدهم بودجه حوزه فضایی را دو برابر کرد.» آمارهای ذکرشده از سوی وزیر ارتباطات در حالی اعلام می‌شود که بنابر آنچه تاکنون به‌صورت رسمی اعلام شده، از سال 87 که ماهواره امید به‌عنوان اولین ماهواره بومی به فضا پرتاب شد تا‌کنون برای پرتاب 9 ماهواره بومی اقدام شده است که تنها 3 مورد آن‌ها شامل امید، رصد و نور1 با موفقیت کامل همراه بوده است. ماهواره نوید علم و صنعت نیز هر چند گفته شد کاملا موفق بوده است اما برخی با توجه به ارائه نشدن شواهد کافی از جمله عکس‌های تهیه‌شده توسط این ماهواره، در موفقیت کامل آن تردید کرده‌اند. همچنین ماهواره فجر با وجود اینکه در مدار قرار گرفت، موتور تراستر آن به درستی عمل نکرد و ماهواره بسیار زودتر از زمان پیش‌بینی شده سقوط کرد. ماهواره‌های دانشگاهی تدبیر، دوستی، پیام و ظفر نیز همگی بر اثر نقص فنی ماهواره‌بر و قرار نگرفتن در مدار صحیح، امکان آزمایش عملکرد را پیدا نکردند. علاوه‌بر این ماهواره‌ها در حال حاضر چند پروژه ماهواره‌ای از جمله ناهید، ناهید2، سها، پارس2 و طلوع نیز در دست طراحی، ساخت و یا منتظر پرتاب هستند. البته گفته شده قراردادهای دیگری نیز با دانشگاه‌هایی از جمله امیرکبیر برای نسخه‌های بعدی ماهواره‌هایشان منعقد شده است. هر چند بر اساس منابع موجود نام 14 ماهواره از ابتدای تاریخ ماهواره‌سازی ایران تاکنون ذکر شده که تنها 3 مورد آن موفقیت کامل در پرتاب را حاصل کرده‌اند و در حال حاضر هیچکدام از ماهواره‌های پرتاب‌شده به‌جز ماهواره نور1 فعال نیستند، اما وزیر با لحن غیرسازنده‌ای که پنهان‌کننده شرایط واقعی بخش فضایی است سخن از 18 ماهواره تولید داخل به‌میان می‌آورد. با همه این‌ها، حتی مسئله اصلی این نیست! چرا که ساخت ماهواره به‌خودی خود یک هدف برای هیچ کشوری محسوب نمی‌شود؛ بلکه تولید ماهواره‌های کاربردی و وارد کردن خدمات فضایی به چرخه اقتصادی کشور هدف اصلی توسعه آن‌ها است. بدین ترتیب بیان تولید 18 ماهواره در داخل کشور که تمامی آن‌ها جنبه تحقیق و توسعه‌ای و نه عملیاتی دارند و بیش از نیمی از آن‌ها بنا به گفته وی در دوران خدمتی ایشان تولید شده یا خواهند شد، بیش از آنکه موفقیت‌های آقای وزیر را به رخ بکشد این سئوال را به ذهن متبادر می‌کند که چند ماهواره تحقیق و توسعه ای باید ساخته شود تا به تولید ماهواره کاربردی برسیم؟ آیا این تعداد ماهواره غیرعملیاتی برای توسعه فضایی مفید بوده و اصلا تا چه حد دانش حاصل از توسعه 18 ماهواره ما را به توسعه ماهواره عملیاتی نزدیک کرده است؟ آیا این 18 ماهواره موجب هم‌افزایی شده یا تنها فعالیت‌های پراکنده چندین نهاد موازی بوده که هنوز هم مایلند بودجه تحقیقاتی بگیرند؟