تدبیری به‌نام تعطیلی!
در چند سال اخیر مشکلات زیادی گریبان‌گیر کشور شده است؛ از شیوع کرونا تا سیل و آلودگی هوا و یخبندان؛ مشکلاتی که نمی‌توان گفت دامن کشورهای دیگر را نگرفته و تنها ما را درگیر کرده است.
کشورهای زیادی درگیر سرما و برف هستند که این مسئله مشکلات زیادی را برای آنها ایجاد کرده است. اصلا زمستان است و ننه سرمایش و برف‌هایی که لذت آن به نشستنش است. از واقعیت که نباید فرار کرد همه معنای زمستان به قدم زدن در برفی است که پاهای‌مان در آن فرو برود، اما اکنون چه بر سر حافظه ما آمده که سرمای زمستان به بحران تبدیل شده است؟ مثلا مانند زلزله یک دفعه بی‌خبر آمده یا فصلی است که به‌تازگی به فصول روزگار اضافه شده که برای آن برنامه‌ای نداریم؟ این روزها راهکار اصلی دولت و ماحصل جلسه‌های پشت درهای بسته تنها خبری کوتاه است «تعطیل شد»! در واقع تعطیلی این روزها دوای درد همه چیز است؛ آلودگی، سرما، یخبندان، بیماری و...
نسخه تکراری دولتها
مدت‌هاست که نسخه اصلی دولتها برای هر مشکلی پاک کردن صورت‌مسئله است. اگر از رسانه‌های خارجی اخبار کذب می‌رسد، اینترنت قطع می‌شود؛ اگر هوا آلوده یا سرد باشد، مدارس و ادارات تعطیل می‌شوند. در واقع تاریخچه «همان همیشگی» در دولتها به اعلام اخبار تعطیلی برمی‌گردد. در تازه‌ترین شمایل از این رویه با شروع سرما و بحران گاز برخی ادارات و مراکز آموزشی چند استان کشور تعطیلی شدند. علاوه بر این تعطیلی‌ها اقدامات عجیبی نیز در دستور کار قرار گرفت؛ از جمله اینکه 24 دی بنا بر تصمیم کارگروه اضطرار استان تهران، کلیه ادارات و دستگاه‌های اجرایی دولتی با حضور یک‌سوم کارمندان دایر و بقیه کارمندان دورکار بودند. این نسخه کارگروه اضطرار محترم کمی عجیب به‌نظر می‌رسد.
چه مقیاسی وجود دارد که چه کسانی باید به محل کار بروند؟ اصلا فرض را بر این می‌گیریم که مقیاس درست است؛ مگر یک سوم افراد حاضر نیاز به سیستم گرمایشی ندارند؟ ظاهرا مدیران ادارات مرخصی سرماخوردگی این افراد را برای‌شان کنار گذاشته‌اند! البته این تصمیم آنقدر عجیب بود که پس از ساعاتی با انتقادهای فراوان وارده منتفی و تعطیلی نصیب همه کارکنان شد؛ تعطیلی که این بار مسبب آن سرما و بحران گاز است. این روزها اخبار فراوانی از کمبود گاز به گوش می‌رسد، در حالی که چندی پیش مسلم رحمانی، مدیر هماهنگی امور گازرسانی شرکت ملی گاز ایران گفته بود ما در کشور کمبود گاز نداریم، اما همزمان با برودت هوا، طرح‌های مدیریت مصرف گاز در کشور به‌منظور بهینه‌سازی مصرف انرژی اجرا می‌شود. در واقع بیان می‌شود بحرانی نیست، اما آسیب‌های توقف چرخه اقتصادی را به جان می‌خریم و شهر را تعطیل می‌کنیم!
اقدامات مقطعی چاره کار نیست
سعید ساویز، کارشناس انرژی درباره تعطیلات تصمیم‌گیری و اجرا‌شده ازسوی دولت با هدف مدیریت بحران انرژی و گذر از سرما به صمت گفت: ما مشکلات اساسی در سیاست‌گذاری کلان کشور داریم که با حاکمیت سیاست‌گذاری صحیح برطرف می‌شود، نه با اقدامات مقطعی و مُسکن.
وی با انتقاد از عملکرد دولتها و نبود مدیریت لازم انرژی گفت: موجودی مخازن گازی مانند مخازن نفتی روزی تمام می‌شوند. متاسفانه اتفاقی که این روزها شاهد آن هستیم به‌دلیل این است که در روزهایی که گاز فراوان داشتیم، زیرساخت‌های زندگی شهری و صنعتی کشور را روی گاز ارزان طراحی کردیم. در نتیجه هزینه‌ای که باید به‌واسطه آن منابع گازی توسعه و تولید افزایش یابد، دریافت نشده است. در اصل پایه‌گذاری زیرساخت انرژی کشور روی چیزی لایتناهی مانند گاز و نفت غلط است.
هوشمندسازی سیستمهای گرمایشی
این کارشناس انرژی در تاکید بر مدیریت نادرست مصرف انرژی اظهار کرد: حدود یک ماه پیش که کم‌کم زمزمه‌های کمبود گاز در کشور شروع شده بود، ما در برنامه‌ای که در پژوهشگاه نفت برگزار شده بود حضور داشتیم. در آن برنامه گرمای این سالن به حدی بود که دیگر همه از آن کلافه شده بودند و درخواست‌های مکرری برای کاهش دما ازسوی شرکت‌کنندگان می‌شد و درها نیز باز بود.
تنها جوابی که در برابر درخواست‌های ما بیان می‌شد این بود که سیستم یکپارچه است. جای تعجب بود که در چنین مکانی مدیریت دما ممکن نبود. شاید اگر هوشمندسازی سیستمهای گرمایشی در خیلی از سازمان‌ها اجرا می‌شد، شاهد کاهش مصرف بودیم، این در حالی است که هیچ یک از شرکت‌های ما از لحاظ سیستم گرمایشی و سرمایشی بهینه نیستند.
باز هم سوءمدیریت
ساویز افزود: اینکه ایران دومین کشور دارنده منابع گاز است، به این معنی نیست که این منبع تمام نمی‌شود. ما اگر 10 برابر میزان فعلی هم گاز داشته باشیم یک روزی تمام می‌شود. میزان بهره‌برداری ما از میدان گازی به اندازه قطر است؛ با این تفاوت که سهم قطر از میدان 65 درصد و ایران 35 درصد است. قطر می‌تواند به میزان ما بهره‌برداری داشته باشد، اما مدیریت دارد. آن چیزی که وضعیت ما را به اینجا کشانده سوءمدیریت است.
راهکار چیست؟
این کارشناس انرژی در بیان راهکاری برای حل مشکلاتی مانند کمبود گاز اظهار کرد: باید در سبد انرژی مصرفی خانگی و صنعتی، تنوع وجود داشته باشد و سعی کنیم سهم انرژی‌های تجدیدپذیر را در آن افزایش دهیم. البته شاید با مدیریت درست بشود از این مقطع عبور کرد، اما در 2 سال آینده با مدیریت نیز نمی‌توان کاری کرد. اصلا اگر از وضعیت فعلی نیز عبور کنیم آیا نباید انرژی را برای نسل آینده هم بگذاریم؟
تعطیلات چاره نیست
این کارشناس انرژی با انتقاد از تعطیلات ادارات و مراکز آموزشی شهرها با هدف صرفه‌جویی در مصرف انرژی گفت: صرفه‌جویی راهکار درستی است، اما آنقدر دچار سوءمدیریت در کشور هستیم که دیگر اتصال اجتماعی مردم به دولت از بین رفته است. در دنیا بخش اعظم انرژی مصرفی خانگی برق است، زیرا منبع تامین برق می‌تواند تنوع داشته باشد. در برخی از کشورهایی که گاز دارند هم تنها برای خوراک‌پزی از گاز استفاده می‌شود یا در برخی موارد آب گرم تولید و با لوله‌کشی به خانه‌ها ارسال می‌کنند، اما متاسفانه در ایران این مسائل رعایت نمی‌شود.
هر ساعت تعطیلی ضربهای به بدنه اقتصاد
پیمان مولوی، اقتصاددان درباره تاثیرات بد تعطیلات ناگهانی بر اقتصاد به صمت گفت: در برخی از کشورها ممکن است به‌دلیل سرما شاهد تعطیلی باشیم، اما این موضوع که دولت برای بخش خصوصی تصمیم‌گیری و فعالیت آنها را تعطیل کند، مشکل ایجاد خواهد کرد و بی‌معنی است. مشکلات از جایی آغاز می‌شود که وقتی بنگاه اقتصادی تعطیل می‌شود دیگر درآمدی ندارد. در برخی موارد نیز خبری از تعطیلی نیست، اما گاز یک واحد تولیدی قطع می‌شود که تمام این موضوعات تاثیرات بد اقتصادی خواهد داشت. هر ساعت تعطیلی ضربه بدی به بدنه اقتصاد کشور خواهد زد و این موضوع بر هیچ‌کس پوشیده نیست. وی با اشاره به اینکه سرما و مشکلات آن در همه کشورها وجود دارد، افزود: ممکن است در امریکا یا هر کشور دیگری هم سیل یا برف شدید داشته باشیم که امور جاری کشور را مختل کند. ما منکر این موضوع نیستیم؛ اما تکرارپذیری بیش از حد آن درست نیست. ما سال‌هاست که در زمستان درگیر بحران گاز هستیم، اما در سایر کشورها برای رفع مشکلات به‌سرعت برنامه‌ریزی می‌شود. ما می‌توانستیم باتوجه به ذخایر غنی گازی کشورمان، یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان این انرژی باشیم، اما نه‌تنها این‌گونه نیست که حتی در تامین گاز موردنیاز کشور هم مشکل داریم. باید به‌دنبال دلایل اصلی این ضعف گشت.
بحران گاز جدی است
مولوی ضمن تایید کمبود گاز بیان کرد: مطمئن باشید ما کمبود جدی در گاز داریم. اگر کمبود گاز جدی نباشد هیچ دولتی ریسک بزرگی مانند تعطیلی تهران را به جان نمی‌خرد. بهتر است به‌جای پرداختن به مشکلات زمستانی سایر کشورها بر شرایط کشور خودمان متمرکز شویم و واقعیت‌ها را بهتر ببینیم. از سوی دیگر باید شناسایی و ارزیابی ریسک را قبل از هر تصمیمی انجام داد و رویکردی سیستمی به مشکلاتی از قبیل کمبود گاز داشت.
تعطیلیهای ناکارآمد
این اقتصاددان ضمن انتقاد از تعطیلی‌ها، اظهار کرد: در کشورهایی با شاخص‌های پایداری بالا برای عبور از بحران برای مثال انرژی مورداستفاده برخی از صنایع در همان منطقه قطع می‌شود تا در مدت زمان کوتاهی برای مصارف خانگی مشکلی پیش نیاید. این درست نیست که برخی از مناطق یا مشاغل تعطیل و برخی دیگر سرکار باشند؛ در هر صورت آن دسته از افرادی که در محل کار حضور دارند به گرمایش نیاز دارند.
تکرار مکررات
3 خرداد امسال، به‌دلیل افزایش آلودگی هوای پایتخت و باتوجه به اینکه در بیشتر مناطق تهران هوا در وضعیت ناسالم و خطرناک قرار گرفته بود تصمیم گرفته شد ساعت کاری ادارات در روز 4 خرداد ساعت 12 پایان پذیرد. 8 خرداد امسال با دستور استاندار تهران از دوشنبه، 16 خرداد 1401 ساعت کاری ادارات تهران تغییر کرد که این اقدام در جهت صرفه‌جویی در مصرف برق بود. ساعت کاری ادارات تهران از زمان یادشده 6:30 تا 13:30 تعیین شده بود.
13 تیر امسال، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری تهران گفت: ادارات، مهدکودک‌ها و تمامی مقاطع تحصیلی استان تهران به‌استثنای دو شهرستان دماوند و فیروزکوه به‌علت آلودگی هوا تعطیل است. 23 دی امسال، معاون مدیریت توسعه و منابع استانداری تهران گفت: به‌دلیل برودت هوا و با هدف مدیریت مصرف گاز، تمام ادارات و سازمان‌های این استان 24 دی تعطیل هستند و مدارس نیز به‌صورت غیرحضوری فعالیت خواهند کرد.
سخن پایانی
یک روز هوا گرم است و چالش برق داریم و ادارات و مراکز آموزشی تعطیل می‌شوند؛ روز دیگر هوا سرد است و مشکل گاز داریم و باز هم تعطیلی. البته در این تعطیلی‌ها آلودگی هوا هم نقش دارد. در واقع این روزها تعطیل کردن هر چند پرهزینه اما به نسخه‌ای تکراری تبدیل شده که هر دولتی برای مدیریت بحران آن را می‌پیچد.