تغییرات اقلیمی در ایران بالاتر از متوسط جهانی است

به گزارش روابط‌عمومی مرکز، دویست و بیست و چهارمین نشست علمی تخصصی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری تحت عنوان: «تغییر اقلیم، اثرات و پیامدهای آن بر ایران» برگزار شد.

در این نشست، فرخ مسجدی؛ نماینده ویژه رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور در حفظ و احیای جنگل‌های زاگرس و دبیر شبکه علمی تغییر اقلیم کشور به عنوان مدیر علمی نشست و همچنین محمدرضا فرزانه؛ عضو هیئت علمی پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار و پدرام عطارد؛ عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و هیئت تحریریه فصلنامه تحقیقات علوم و مهندسی جنگل به عنوان سخنرانان در این نشست به ایراد نقطه‌نظرات خود پرداختند.

در ابتدای نشست فرخ مسجدی؛ نماینده ویژه رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور در حفظ و احیای جنگل‌های زاگرس و دبیر شبکه علمی تغییر اقلیم کشور به عنوان مدیر علمی نشست بیان نمودند تغییرات اقلیم یکی از بزرگ‌ترین مسائل محیط زیستی جهانی است که اغلب کشورها را البته با اثرات و شدت متفاوت در بر می‌گیرد. به همین دلیل است که باید یک اقدام جهانی در جهت مواجهه با تغییرات اقلیمی صورت گیرد و هر کشوری از برطرف کردن این چالش عقب بماند در آینده با معضلات آن درگیر خواهد شد و باید تک‌تک اعضای جهانی اعم از دولت‌ها و سازمان‌ها و افراد برای رفع این چالش با یکدیگر همکاری داشته باشند.

فرخ مسجدی ادامه داد: اثرات تغییرات اقلیمی حتی در کشور ما نیز در مناطق مختلف جغرافیایی یکسان نیست و تغییرات اقلیمی در شمال کشور با جنوب کشور متفاوت است؛ بنابراین ما باید شاخص‌های آن را بشناسیم تا بتوانیم روند آینده تغییرات اقلیمی را پیش‌بینی کنیم. در نهایت با پیش‌بینی روند تغییرات اقلیمی می‌توانیم اثرات این تغییرات اقلیمی را بر سرزمین، جامعه و سایر مؤلفه‌ها شناسایی کنیم.

در ادامه نشست محمدرضا فرزانه؛ عضو هیئت علمی پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار به عنوان سخنران نشست ضمن تأکید بر اهمیت موضوع تغییر اقلیم گفت: ما در دنیا بیش از نیم قرن است که شاهد یک تجربه علمی هماهنگ هستیم که در یک پنل بین‌المللی تحت عنوان IPCC از سال 1988 اجرایی شده است و در حال حاضر وارد فرایند بررسی و تجمیع دانش کل دنیا با مشارکت کلی کشورها و ارائه گزارش‌های مرتبط هستیم که اولین گزارش آن در سال 1990 بود که به در نهایت به کنوانسیون تغییر اقلیم سازمان ملل متحد منجر شد.

وی افزود: در ادامه این گزارش‌ها گزارش دوم در سال 1995 منتشر شد که به تشریفات کیوتو منجر شد و در ادامه گزارش سوم در سال 2001، گزارش چهارم در سال 2007 و گزارش پنجم در سال 2013 و در نهایت آخرین گزارش IPCC که به عنوان مبنای هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم است در سال 2022 تحت عنوان ششمین گزارش منتشر شد. هفتمین گزارش IPCC نیز در دست تدوین است که در آن به طور ویژه روی شهر و تغییر اقلیم تأکید شده است.

عضو هیئت علمی پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار خاطرنشان کرد: در حوزه تغییر اقلیم یک مسیر کاملاً هدفمند علمی شروع شده است که به‌صورت کارگروه‌های مختلف دانش دنیا را به وسیله دانشمندان مطرح تجمیع شده و در قالب گزارش‌هایی در یک فرایند ده مرحله‌ای، به یک گزارش نهایی تبدیل می‌شود؛ IPCC به عنوان بازوی علمی نهادهای اجرایی در زمینه تغییر اقلیم است که به انتشار گزارش‌های علمی در زمینه تغییر اقلیم منجر می‌شود.

محمدرضا فرزانه در خصوص تغییر اقلیم در ایران تشریح کرد: وقتی که ما 70 سال گذشته کشور را مرور می‌کنیم، یک زمانی در دانشگاه‌های کشور صحبت می‌شد که تغییر اقلیم یک مسئله جهانی است و ارتباطی به کشور ما ندارد، اما حالا به اعداد و ارقام می‌بینیم که تغییرات اقلیمی به صورت کاملاً معنادار برای کشور ما اتفاق افتاده است و الگوهای دمایی کشور ما کاملاً تغییر پیدا کرده است و نمودارها نشان می‌دهد که هر ساله شرایط دما و بارش کشور در حال پیچیده‌تر شدن است.

وی تأکید کرد: در کشورهای توسعه‌یافته که به‌ویژه در بحث مخاطرات طبیعی که بر اثر تغییر اقلیم در حال تشدید هستند، حداقل به خاطر حفاظت از جان مردم به سمتی رفتند که اگر تعداد افراد تحت تأثیر مخاطرات افزایش پیدا کرد، بتوانند تعداد مرگ و میر ناشی از مخاطرات طبیعی را کنترل کند؛ اما متأسفانه با این که کشور ما جزو ده کشوری که بیشترین آمار تعداد افراد تحت تأثیر مخاطرات در دنیا نیست، اما جزو ده کشور اولی که آمار مرگ و میر آنها ناشی از مخاطرات بالاست هستیم و تغییر اقلیم این آمار را تشدید می‌کند.

این پژوهشگر در بیان راهبردهای مواجهه با تغییر اقلیم به مواردی از جمله سازگاری، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و مدیریت مخاطرات طبیعی و کاهش خسارت‌ها اشاره کرد و گفت: حل مسائل مربوط به تغییر اقلیم نیازمند جامع‌نگری است و در این جامع‌نگری باید یک نگاه راهبردی داشته باشیم و اگر می‌خواهیم نگاه جامع‌نگر و راهبردی داشته باشیم باید به سه ضلع یک مثلث شامل سازگاری، مدیریت مخاطرات و کاهش گازهای گلخانه‌ای و کاهش مخاطرات توجه کنیم.

در ادامه این نشست پدرام عطارد؛ عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و هیئت تحریریه فصلنامه تحقیقات علوم و مهندسی جنگل به عنوان سخنران دیگر نشست در خصوص وضعیت کشور در زمینه تغییر اقلیم گفت: طبق آمار مرکز آمار ایران جمعیت کنونی ایران بالغ بر 86 میلیون نفر است که هفدهمین کشور پر جمعیت دنیا هستیم. مساحت کل کشور 165 میلیون هکتار است که از نظر مساحت رتبه هجدهم دنیا هستیم و میانگین مساحت کشورهای همسایه حدود 50 میلیون هکتار است که ما حدود سه برابر میانگین کشورهای همسایه مساحت داریم.

پدرام عطارد افزود: از نظر بارش نیز میانگین بارش در کشور ما 250 میلی‌متر است که از 200 کشور دنیا، ایران در رتبه 163 قرار دارد و میانگین بارش در کشورهای همسایه حدود 400 میلی‌متر است که کشور ما تقریباً نصف میانگین کشورهای همسایه بارش دارد. میانگین دمای کشور تقریباً در درازمدت نیز حدود 17 درجه است که رتبه 130 دنیا را در شدت دما داریم و در مقایسه با میانگین دمای کشورهای همسایه که حدود 14 درجه است تقریباً کشور گرم‌تری هستیم. آمارها نشان می‌دهد که کشور ما در مقایسه با کشورهای همسایه هم گرم‌تر است و هم بارش کمتری دارد، همچنین جمعیت بیشتری نسبت به کشورهای همسایه داریم.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تشریح کرد: تغییر اقلیم به تغییرات رفتار اقلیمی گفته می‌شود که ما انتظار داریم در یک منطقه ببینیم. اگر تغییرپذیری اقلیمی در طول درازمدت روندی را به ما نشان دهد که این روند ادامه‌دار باشد، در این صورت می‌توان گفت که تغییر اقلیم اتفاق افتاده است؛ بنابراین هر نوسان دمایی و اقلیمی را نمی‌توان به عنوان تغییر اقلیمی در نظر گرفت.

وی یادآور شد: در حالی که روند تغییرات اقلیمی در دنیا چیزی بالغ بر 0.7 درجه است در کشور ما این تغییرات اقلیمی با 1.3 درجه تغییر در حال افزایش است و ما تقریباً دو برابر متوسط جهانی در حال تغییرات اقلیمی هستیم.

عضو هیئت تحریریه فصلنامه تحقیقات علوم و مهندسی جنگل تأکید کرد: داده‌های هواشناسی ثبت شده در دهه‌های اخیر نشان می‌دهند که تغییر اقلیم در زاگرس به طور محسوسی رخ داده است به‌طوری که حدود 50 درصد روندهای دما، بارش و سرعت باد، دارای معنی افزایشی یا کاهشی هستند. همچنین شدت تغییرات اقلیمی در زاگرس تقریباً برابر شدت تغییرات اقلیمی در سطح کشور است، ولی این میزان از تغییر اقلیم در کشور حدوداً دو برابر متوسط جهانی است.

ایشان تصریح کردند که پیش‌نگری تغییرات دما تحت سناریوهای مختلف نشان می‌دهد که زاگرس در فاصله سال‌های 1410 تا 1440 نسبت به سال‌های 1365 تا 1400 بین 0.2 تا 1.2 درجه گرم‌تر خواهد شد. علاوه بر این بروز و ظهور وقایع حدی که از نشانه‌های بارز تغییر اقلیم محسوب می‌شوند با تکرار بیشتری در دهه‌های اخیر ثبت شده‌اند؛ به‌طوری که حدود 50 درصد روندهای شاخص وقایع حدی در زاگرس دارای معنی افزایشی هستند. موارد اشاره شده نشان می‌دهد که تغییرات اقلیمی در زاگرس رخ داده و این تغییرات اقلیمی ادامه خواهد داشت.

در ادامه نشست کارشناسان و صاحب‌نظران حاضر در نشست، به بیان نقطه‌نظرات و طرح سؤالات خود پرداختند.

شایان‌ذکر است این نشست در تاریخ 15 مهرماه 1404، به‌صورت حضوری و مجازی با مشارکت دستگاه‌های اجرایی ملی و استانی، دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و اندیشکده‌ها در سالن دکتر حسین عظیمی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری برگزار شد.