تلاش دانشگاه الزهرا برای ایجاد موزه علم و فناوری زنان

به گزارش ایسنا، به مناسبت هفته جهانی موزه و پیش‌رو داشتن هفته جهانی آرشیو، وبینار موزه‌ها و آرشیوهای دانشگاهی در ایران (چشم‌اندازها و چالش‌ها) با حضور دکتر ملانظری، رئیس دانشگاه الزهرا، دکتر فاطمه کاتب، رئیس سابق دانشکده هنر و رئیس کارگروه موزه دانشگاه الزهرا، دکتر رضایی شریف آبادی، معاون اسبق آرشیو ملی ایران، معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی و رئیس کارگروه آرشیو دانشگاه الزهرا، مهندس سید محمد بهشتی عضو شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری، دکتر علی ططری تاریخ پژوه، استاد دانشگاه الزهرا و مدیر موسسه فرهنگی رهاورد اندیشه و خرد، دکتر محمدرضا کارگر مدیرکل امور موزه‌ها، دکتر امیر رضا اصنافی استادیار و سرپرست گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شهید بهشتی، دکتر سجاد محمدی یارزاده دبیرکل مجمع جهانی شهرهای اسلامی به صورت مجازی به میزبانی دانشگاه الزهرا برگزار شد.

ملانظری در این نشست با اشاره به اقدامات انجام شده دانشگاه جهت راه‌اندازی و رونمایی از بخش موزه و آرشیو، گفت: هر جامعه و ملتی در توجه به هویت و ارزش‌های خود، موزه‌ها و آرشیوهایی را ایجاد می‌کند تا با ثبت و ضبط مظاهر مادی و معنوی گذشته‌های تاریخی جامعه خود بتواند به هویت خود در گذر زمان استمرار ببخشد و جایگاه خود را از این طریق حفظ کند.

وی با بیان اینکه هر سند یا شئ بازمانده تاریخی خواه مثبت یا منفی باید به عنوان یک سند با دقت حفط و نگهداری شود تا بتواند مفاهیمی را از عبرت آموزی برای آیندگان به همراه داشته باشد، افزود: دانشگاه‌ها به عنوان نهادهای تولید علم نقش مهمی در توسعه یک کشور دارند. همچنین اسناد و اشیاء به جا مانده در دوره‌های قبلی دانشگاه‌ها به عنوان شواهد حقوقی و منابع پژوهشی مهم نیز محسوب می‌شوند. از این رو توجه به این امر از سوی دانشگاه‌ها بسیار لازم و ضروری است.

رییس دانشگاه الزهرا ادامه داد: در دنیای امروز آرشیو و موزه‌های دانشگاهی در کنار آرشیوها و موزه‌های ملی، پاسدار میراث و تمدن بشری هستند که این آرشیوها و موزه‌ها جزو آرشیوها و موزه‌های سازمانی طبقه‌بندی می شوند و اسناد و منابع موجود در آن‌ها نیز نمایانگر سیر تحول تاریخی دانشگاه‌ها است.

ملانظری با اشاره به قدمت دانشگاه الزهرا مطرح کرد: دانشگاه الزهرا در سال 43 با عنوان مدرسه عالی دختران به عنوان اولین دانشگاه خاص بانوان راه اندازی شد. از این رو با توجه به سابقه طولانی و ازسوی دیگر محل قرارگیری دانشگاه در ده ونک نیز که به دوره پیش از قاجار برمی‌گردد دارای اشیا و اسنادی است که به عنوان حافظه تاریخی دانشگاه و به عنوان شواهد حقوقی و منابع پژوهشی دارای ارزش نگهداری بوده و هست. به عبارت دیگر، قدمت دانشگاه از یک سو و موقعیت جغرافیایی آن از سوی دیگر، در کنار ایجاد رشته مطالعات آرشیوی از سال 92 در گروه علم اطلاعات، سبب پرورش متخصصان در حوزه سندشناسی و آرشیو شد. همچنین وجود رشته‌های هنر و تاریخ در این دانشگاه نیز بر این پتانسیل و فرصت افزوده است.

وی مطرح کرد: اکنون دانشگاه الزهرا با راه‌اندازی سایت موزه و آرشیو، منبع و بستری برای اطلاع‌رسانی و نمایش اطلاعات در این زمینه فراهم کرده و با حضور در همایش‌های ملی و بین‌المللی، در ثبت و نمایاندن هویت تاریخی این دانشگاه نیز نقش بسیار مهمی را ایفا کرده است.

رییس دانشگاه الزهرا با تاکید بر اینکه در کنار رونمایی و راه‌اندازی موزه و آرشیو، توجه به موزه زنان و علم نیز به عنوان یکی از برنامه‌های جدی دانشگاه در دستور کار قرار دارد، اظهارداشت: زنان به عنوان نیمی از جمعیت در فعالیت‌های علمی و دانشگاهی، تولیدکنندگان مبتنی بر دانش هستند و عمدتا با این مشارکت، در طول تاریخ نقش اثرگذاری در تولیدات علمی داشته‌اند. لذا با بالارفتن زنان از نردبان علمی آکادمی، این بخش از جامعه به عنوان نیروهای مولد علمی جامعه توانستند توانمندی‌های خود را به جامعه خود و عرصه بین‌الملل نشان دهند. ما نیز به سهم خود در این دانشگاه از همه دارایی‌های فکری زنان و مردان بهره‌مند هستیم و با ایجاد موزه علم و فناوری زنان به دنبال آن هستیم تا توازن بسیار جدی‌ای را در جامعه علمی ایجاد کنیم.

ملانظری گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهد که طیف وسیعی از موزه‌های زنان در جهان در پاسخ به نابرابری‌های جنسیتی و گاها تفکرات فمینیستی ایجاد شده‌اند اما این نگاه علمی است که می‌تواند نگاه‌های سیاسی و فمینیستی را از موزه‌های زنان بردارد و رویکرد و فرصت جدیدی برای موزه‌های زنان فارق از هر رویکردی به صورت علمی ایجاد کند.

وی افزود: دانشگاه الزهرا با قدمتی بیش از 50 سال دستاوردهای علمی بسیاری کسب کرده و با توجه به این سابقه طولانی و توجه خاص به زنان و دستاوردهای علمی آن‌ها از پتانسیل مناسبی برای ایجاد موزه زنان و علم برخوردار است. ورود به این امر با کارهای پژوهشی همراه بوده و پژوهش‌هایی که در این زمینه انجام شده نشان می‌دهد علی رغم اینکه اقدامات بسیاری در زمینه راه‌اندازی موزه و آرشیو انجام شده اما ایجاد موزه زنان و علم به عنوان گام بسیار مهم دیگر تلقی می‌شود.

رییس دانشگاه الزهرا ادامه داد: پژوهش انجام شده در زمینه مطالعات آرشیوی نشان می‌دهد که موزه‌های زنان در جهان براساس فهرست انجمن بین‌المللی موزه‌های زنان، به دنبال ایجاد ساختاری برای اولین مجموعه زن و علم هستند. براساس تحقیقات و بررسی‌های انجام شده در مولفه‌های 94 موزه زنان در جهان، این رویکرد را داریم که موزه زنان و علم را به موازات خط مشی کلی دانشگاه پیش ببریم و محتوای موزه نیز شامل اسناد و آثاری باشد که درباره زنان یا توسط زنان انجام شده است.

ملانظری اظهار کرد: با توجه به نتایج پژوهش‌های انجام شده ما در صددیم به منظور ایجاد ارتباطی مستمر با مشاهیر زنان شاخص در علم، الگوی مناسبی در تشکیل موزه زنان ایجاد کنیم و امیدواریم این امر با همکاری متخصصین این حوزه به زودی محقق شود.

وی در پایان سخنان خود مطرح کرد: برگزاری چنین وبینارهایی در ایران، فرصت بسیار خوبی برای ایجاد پتانسیل‌های لازم در این زمینه و فرصت اشتراک آرا و اخذ نظرات صاحبنظران در حوزه تصمیم‌گیری‌ها در خصوص موزه و آرشیو در دانشگاه‌ها است.

باید فرهنگ آرشیو را در محیط دانشگاهی جاری و ساری کنیم

دکتر رضایی شریف آبادی معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی و رئیس کارگروه آرشیو دانشگاه الزهرا با اشاره به جایگاه موزه در برنامه‌ریزی‌های آینده دانشگاه، گفت: با توجه به تجربه‌ای که بنده در آرشیو ملی ایران داشتم، بنظر می‌رسد که موضوع آرشیوهای سازمانی هنوز جای کار دارد. از جمله مهمترین آرشیوهای سازمانی که شورای جهانی آرشیو نیز به آن می‌پردازد و جزو اعضای اصلی این شورا می باشد، آرشیوهای دانشگاهی است. این آرشیوها جزو موسساتی هستند که هویت دانشگاه‌ها را حفظ می‌کنند و هیچ منافاتی با ماموریت‌های آرشیوهای ملی ندارند. متاسفانه در سال گذشته بخشنامه‌هایی از وزارت علوم ابلاغ شد و بعد موضع گیری آرشیو ملی و ریاست محترم سازمان اسناد و کتابخانه ملی را به دنبال داشت. در حالی که این موضوعات، موضوعات حل شده‌ای است و نباید درمورد ضرورت آرشیوها شک کنیم زیرا دانشگاه مهم است و ردپای کوچکترین مسائل تا بزرگترین تصمیمات‌سازی‌ها، می‌تواند در آرشیو بماند. وی با بیان اینکه آرشیو دانشگاه می‌تواند گذشته دانشگاه و اتفاقات آن را نشان دهد، افزود: یکی از قدیمی‌ترین آرشیوهای دانشگاهی، آرشیو دانشگاه هاروارد است. اسناد دانشگاه از 385 سال شامل خاطرات دانشجویی، مکاتبات، نامه‌های اعضای هیئت علمی، آرشیو وب دانشگاه همگی در این مجموعه آرشیو دانشگاهی وجود دارد و آنچه مورد توجه قرار دارد، فراهم بودن فضایی برای پاسخگویی آرشیویست‌های دانشگاه و کمک آن‌ها به پژوهش‌های دانشجویی و اعضای هیئت علمی است. مأموریت‌ها و تاریخچه این آرشیو دانشگاهی قابل توجه است و از 5 قرن پیش نیز اسنادی وجود دارد که توسط افراد از ملیت‌های مختلف به دانشگاه اهدا شده که ادامه همان تاریخچه است. معاون آموزشی دانشگاه الزهرا در ادامه بررسی و تحلیل آرشیو دانشگاه هاروارد با اشاره به اینکه دراینجا هم آرشیو ملی و هم آرشیوهای دیگر از جمله موسسه تاریخ معاصر و غیره که ردپای اسناد رسمی و غیررسمی دانشگاه و همکاران پیشکسوت در آن دیده می‌شود که دراین زمینه بسیار کمک کننده است، ادامه داد: یادداشت و مکاتباتی نیز از اولین رئیس دانشگاه این دانشگاه از سال 1638 تا 2008 وجود دارد. دکتر رضایی شریف‌آبادی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به شرایط فعلی و شیوع کرونا، ادامه داد: ما اکنون در یک وضعیت تاریخی قرار داریم و آنچه مهم است این است که چگونه این شرایط را ثبت و ضبط می‌کنیم؟ دانشگاهی که 385 سال قدمت آرشیو آن است، در دوران کنونی نیز فراخوان داده و پروژه تعریف کرده و مواردی از این واقعه نیز می‌خواهد ثبت کند. ما نیز نباید نسبت به این وضعیت بی تفاوت باشیم و در واقع باید زندگی دانشگاهی خود را ثبت و ضبط کنیم و این ماموریت را بدرستی انجام دهیم. رئیس کارگروه آرشیو دانشگاه الزهرا تأکید کرد: نکته قابل توجه این است که ما فرهنگ آرشیو را در محیط دانشگاهی جاری و ساری کنیم و برای توسعه، سراغ آرشیوهای موضوعی از جمله در حوزه زن و خانواده برویم زیرا این موضوع از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. همینطور که برخی از دانشگاه‌های ما نیز مثل دانشگاه تهران در زمینه موزه زمین شناسی و گیاه شناسی این کار را انجام داده‌اند. امیدواریم ما نیز در ادامه مسیر در حوزه موزه و آرشیو دانشگاه الزهرا بتوانیم موفقیت‌ها را در این زمینه چندین برابر کنیم.

*دانشگاه الزهرا با ادامه تلاش‌های خود در زمینه آرشیو، به زودی به عنوان الگویی برای دیگر دانشگاه‌ها تبدیل می‌شود

همچنین دکتر ططری تاریخ پژوه و استاد دانشگاه الزهرا نیز در بخش دیگر این نشست اظهارداشت: آرشیو یکی پدیده ایستا و مرده نیست. آرشیو زنده و محل کنفرانس، پژوهش و تجمع است. اما این سوال مطرح است که وظیفه آرشیو دانشگاهی چیست؟ در پاسخ به این سوال باید گفت آنچه مسلم است، آرشیو دانشگاهی آرشیوی خواهد بود که با یک شرایطی که ممکن است برای آرشیو ملی نیز وجود داشته باشد، شروع به کار کرده اما با یک موضوع تخصصی یک مجموعه را در یک گستره آموزشی و پژوهشی بدون محدودیت بررسی می‌کند. وی با بیان اینکه امروزه نگاه به آرشیو تغییر پیدا کرده است، از این رو ما در بحث آرشیو دانشگاهی می‌توانیم موارد مختلف را در نظر بگیریم، مطرح کرد: امروزه دانشگاه الزهرا خود تمام پروسه‌های لازم در این زمینه را کامل کرده و بنده نیز از نزدیک حاضر و ناظر این موضوع هستم. البته در حوزه مجلات نیز لازم است تا از آرشیو استفاده شود و علاوه برآن، خوب است که اسناد در شبکه‌های اجتماعی نیز جهت دسترسی آسان وجود داشته باشد. روابط عمومی وزارت علوم، دکتر ططری بیان کرد: دانشگاه الزهرا با ادامه تلاش‌های خود در زمینه ارشیو، بزودی می‌تواند در این زمینه کامل شود و افتخارات دانشگاه در سال‌های آینده بسیار بیشتر و به عنوان یک دانشگاه پویا و پرتحرک الگویی برای دیگر دانشگاه‌ها و مراکز خواهد شد.