توزیع ناعادلانه ثروت عامل افزایش شکاف طبقاتی حاشیه‌نشینان است / ارتباط مستقیم چند پارچگی فرهنگی با افزایش آسیب‌های اجتماعی
تک‌روی سازمان‌های مختلف در رفع معضلات حاشیه شهر، عدم هم‌افزایی و توزیع ناعادلانه بودجه شهرداری برای ارائه خدمات در مناطق مختلف مشهد موجب شده تا علاوه بر افزایش عوامل کالبدی وقوع جرم در حاشیه شهر، حس تبعیض حاشیه‌نشینان افزایش یافته و دچار حاشیه‌نشینی اجتماعی در بین جامعه شوند.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از صبح توس، همواره جریان سریع شهرنشینی در چند دهه اخیر در مشهد حاشیه‌نشینی را به دنبال داشته و این پدیده‌ی در حال رشد، مشکلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، امنیتی و زیست محیطی فراوانی را در اغلب 7 منطقه حاشیه‌نشین مشهد به وجود آورده است؛ به‌طوری‌که امروزه حاشیه‌نشینی رابطه‌ای نزدیک و ناگسستنی با آسیب‌های اجتماعی و ارتکاب جرم دارد. امروز حاشیه شهر مشهد به بستری مستعد برای بروز و ظهور انواع جرائم و بزه‌ها تبدیل‌شده است، از همین رو، پرداختن به وضعیت آسیب‌های اجتماعی، جرائم و همچنین عوامل تسهیل‌کننده آن مسئله‌ای درخور اهمیت است.
در همین رابطه دکتر جعفر شاهرخی، جامعه‌شناس و مدرس علوم اجتماعی در گفت‌وگو با خبرنگار صبح توس، با بیان اینکه حاشیه شهر تبدیل به تیتر پرطرفدار برای برگزاری جلسات مدیران دولتی شده است که هیچ عایدی برای حاشیه‌نشینان نداشته است، گفت: وضع نامناسب معیشت، نبود مسکن و شغل مناسب، فقر اماکن درمانی، فرهنگی و تفریحی و همچنین ضعف در حوزه تأمین امنیت سبب شده تا آسیب‌های اجتماعی در مناطق حاشیه‌ای مشهد رشد فزاینده‌ای پیدا کند و اثرات سوء خود را به رفته‌رفته به مشهد هم تعمیم دهد.
وقوع جرم در حاشیه شهر مشهد متأثر از عوامل اجتماعی و کالبدی است
وی افزود: حاشیه شهر مشهد دارای خصایصی است که وقوع برخی آسیب‌های اجتماعی و جرائم در این مناطق را تسهیل می‌کند، برخی از این ویژگی‌ها اجتماعی بوده و مربوط به حاشیه‌نشینان بوده و برخی دیگر مرتبط با ویژگی‌های کالبدی و بافتی این مناطق است.
این جامعه‌شناس با بیان اینکه اسکان مهاجران مجهول الهویت ساختار اجتماعی و اقتصادی دومین کلان‌شهر ایران را برهم زده است خاطرنشان کرد: اسکان دائم مهاجران موجب شکل‌گیری 15 شهرک پرجمعیت در حاشیه مشهد شده است و سکونتگاه‌هایی مانند شهرک رجایی، باهنر، التیمور، پنج تن و رسالت هر یک بالای 100هزار نفر جمعیت دارند.
وی افزود: در این مناطق اشتباها بیکاری همان «نداری» معنا می‌شود که سوءتغذیه، محرومیت از تحصیل برای کودکان و شروع کار در سنین پایین از پیامدهای آن است. شایان ذکر است که محرومیت کودکان حاشیه شهر از تحصیل اغلب در خانواده‌هایی که دچار فقر فرهنگی هستند رخ می‌دهد.
شاهرخی تأکید کرد: در دو دهه آتی کودکان حاشیه شهری که به دلیل اشتغال و خانواده از تحصیل محروم هستند نسلی را تشکیل خواهند داد به‌صورت موازی با رشد علمی و فرهنگی شهر مشهد هم‌زمان احساس تبعیض و محرومیت نسبی را در خود پرورش می‌دهند.
وی افزود: سکونت در حاشیه شهر مشهد همچون اسماعیل‌آباد به بیش از یک قرن می‌رسد، درختان توت کهن‌سال کوچه‌ها گواه قدمت این محله است، اما افسوس نزدیک به یک دهه است فقر و اعتیاد دلیل بدنامی اسماعیل‌آباد شده و بسیاری از بومی‌ها به‌ناچار از محله کوچ کرده‌اند.
اشتغال کاذب کودکان برای خانواده‌های حاشیه شهر تبیین نشده است
این جامعه‌شناس با اشاره به‌ضرورت تقویت بنیه فرهنگی خانواده‌های ساکن در حاشیه شهر مشهد اظهار داشت: در بررسی‌های میدانی بسیار دیده می‌شود که تکدی‌گری، زباله گردی و اشتغال کاذب برای والدین کودکان کار تبیین نشده است اشتغال فرزندانشان را بر پایه استقلال آن‌ها می‌دانند.
وی افزود: عدم اتفاق نخبگانی باعث شده که عملا طرح‌هایی که درزمینه آسیب‌های اجتماعی و توسعه شهری وجود دارد، هیچ تأثیری در شهر نداشته باشد. شهرداری، استانداری و آستان قدس هرکدام مجوزهایی برای ساخت‌وسازهای خودشان صادر می‌کنند ولی باید دانست که این اقدامات، سرمایه‌ها و منابع مالی را هدر می‌دهد، چرا که هیچ‌گاه برنامه منسجمی برای رفع مشکلات حاشیه شهر تدوین‌نشده است.
شاهرخی با اشاره به اینکه پراکندگی جرائم هم‌پوشانی دارند، اذعان کرد: اعتیاد، فساد و درگیری در شهر، بسیار بالاست. درواقع مسائل اجتماعی، شبکه‌ای متصل هستند و هم‌بستگی بالایی دارند. بر اساس همین بررسی‌ها، مردم مشهد دیدگاهی از محل زندگی خود دارند که شهر را به دو بخش کم برخوردار و سرشار از آسیب و بخشی سراسر برخوردار تقسیم می‌کند.
چند پارچگی فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی سطح آسیب‌های اجتماعی را افزایش می‌دهد
وی افزود: چند پارچگی یا به عبارتی دیگر نبود فرهنگی یکسان، ساختار اجتماعی، اقتصادی مشابه و شکاف طبقاتی بسیار زیاد، بین دهک‌های بالا و پایین جامعه ازجمله عواملی هستند که باعث افزایش سطح آسیب‌های اجتماعی در شهر مشهد شده‌اند.
سعید موسوی زاده، فعال حاشیه شهر مشهد و دانشجوی ارشد علوم اجتماعی در گفت‌وگو با صبح توس، با بیان اینکه راه حل هر مشکل اجتماعی مستلزم شناخت شرایط فرهنگی و اجتماعی موردی در سکونتگاه‌های شهری است گفت: مشکل حاشیه‌نشینی گریبان گیر اکثر جوامع بوده و هر کشوری برای حل آن، تمهیداتی اندیشیده است که چه‌بسا با تغییرات مختصر و بومی‌سازی آن‌ها بر اساس شرایط موجود می‌توان از آن‌ها بهره جست.
ضرورت بومی‌سازی طرح «گرامین بانگ» دولت بنگلادش برای حاشیه‌زدایی شهر مشهد
وی افزود: طرح "گرامین بانک" که نخستین بار در بنگلادش مورد استفاده قرار گفت (بعدها در آمریکا و کشورهای اروپایی نیز پیاده‌سازی شد) می‌تواند برای برطرف سازی معضل حاشیه‌نشینی و فقط اجتماعی و اقتصادی حاشیه شهر مشهد سودبخش باشد.
این فعال اجتماعی حاشیه شهر مشهد با بیان اینکه برای حل معضلات اقتصادی حاشیه‌نشینان شهری بایستی آنان را درگیر مسائل اقتصادی کرد تصریح کرد: در این طرح بانکی، وام‌های کوچک با بهره‌های پایین به مردم کم درآمد، برای خوداشتغالی و بعضا مسکن تعلق می‌گیرد؛ هر وام گیرنده با خرید حداقل یک سهم خود، سهامدار بانک می‌شود تا سود حاصل از وام‌ها به او نیز بازگردانده شود.
وی افزود: از طریق وام‌های کوچک با بهره کم می‌توان قدرت تولیدی در مناطق حاشیه‌نشین را بالا برد، از همین رو، می‌توان برای عملی‌تر شدن این موضوع شرکت‌های تعاونی تولیدی را در منطقه تقویت کرد.
موسوی زاده تصریح کرد: متأسفانه مبنای عایده‌ها و مالیاتی که شهرداری از مردم می‌گیرد، برای رفع مشکلات و فراهم آوردن امکانات همان منطقه استفاده می‌کند.
وی افزود: به موجب این طریقت مردمی که در مناطق مرفه زندگی می‌کنند و قدرت مالی بهتری دارند، شهرداری‌های آن مناطق نیز بهتر می‌توانند پول جذب کنند و در جهت رفاه مردم به کار برند، لذا همین رویکرد موجب شدت گرفتن فاصله طبقاتی و رفاهی مناطق شهری می‌شود.
توزیع ناعادلانه ثروت شکاف طبقاتی و حس تبعیض حاشیه نشینان را برانگیخته می‌کند
این فعال اجتماعی حاشیه شهر با بیان اینکه درآمد شهرداری در صورتی که شهر عاری از مناطق کم برخوردار باشد بایستی یکسان برای آبادی شهر هزینه شود گفت: توزیع ناعادلانه ثروت در شهر‌ها و نگاه طبقاتی در تخصیص اعتبارات علاوه بر ایجاد شکاف طبقاتی اکتسابی از محلی زندگی در افراد موجب ایجاد حس تبعیض در افرادی می‌شود که در آن واحد پتانسیل تغییر رویه زندگی خود را دارند.
حال سؤالی که مطرح می‌شود این است که آیا حاشیه‌نشینی فقط از منظر اقتصادی داری اهمیت است؟ آیا صرفا فقر اقتصادی زمینه‌ساز آن است؟ یا خیر، عوامل اجتماعی و فرهنگی در این امر دخیل است، لذا باید دید متولیان امر در زمینه حاشیه شهر مشهد و مدیران استانی فارغ از تعهد اسمی‌شان به معضلات مردم مناطق کم برخوردار شهری چه گام‌هایی برای حل همه‌جانبه معضلات فرهنگی، اقتصادی، سلامت و عمرانی حاشیه شهر مشهد دارند.
انتهای پیام /
