ثبت 80نفر برای ریاست جمهوری؛ از واقعی تا نمایشی و پوششی

گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم- در جریان 5 روز فرصت ثبت‌نام از داوطلبان کاندیداتوری در انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری، در مجموع 80 نفر ثبت نام خود را تکمیل کردند و حالا منتظرند تا شورای نگهبان در فرصت قانونی (تا یک هفته) اسامی کاندیداهای نهایی را اعلام کند.

این 80 نفر در حقیقت کسانی بودند که «حداقل شرایط» را برای ثبت نام داشتند.

این شرایط عبارت بود از:

- سابقه تصدی حداقل مجموعاً چهار سال در مناصب مهم مانند معاونین روسای قوای سه گانه، اعضای شورای عالی امنیت ملی و اعضای مجمع تشخیص مصلت نظام

- مدیر مرکز مدیریت حوزه های علمیه کشور، روسای سازمان ها، موسسات، نهادهای دولتی و موسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی در سطح ملی، فرماندهان عالی نیروهای مسلح با جایگاه سرلشگری و بالاتر، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در سطح کشور، استانداران، شهرداران شهرهای بالای دو میلیون نفر جمعیت، اشخاص، مقامات و مدیران هم طراز مناصب فوق به تشخیص شورای نگهبان

- حداقل سن 40 سال و حداکثر سن 75 سال درهنگام ثبت نام

- داشتن مدرک تحصیلی حداقل کارشناسی ارشد یا معادل آن مورد تایید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری یا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و یا مرکز مدیریت حوزه های علمیه و نیز ارائه برنامه ها و خط مشی های اجرایی در چارچوب صلاحیت و اختیارات قوه مجریه مبتنی بر اسناد بالادستی از جمله قانون اساسی و سیاست های کلی نظام و نیز معرفی مشاوران جهت تشریح برنامه ها و توان مدیریتی

- عدم محرومیت از حقوق اجتماعی در زمان ثبت نام، فقدان سابقه محکومیت کیفری موثر، عدم محکومیت قطعی کیفری به جرایم اقتصادی از جمله کلاهبرداری، رشاء و ارتشاء، اختلاس، تبانی در معاملات دولتی، پولشویی، اخلال در نظام اقتصادی کشور و عدم محکومیت به اقدام علیه نظام جمهوری اسلامی ایران، وابسته نبودن به گروه های غیر قانونی و فقدان سوابق سوء امنیتی از جمله در حوادث سال 1388 و نیز عدم وابستگی به رژیم گذشته و موثر نبودن در تحکیم آن.

یعنی هر فردی که شرایط بالا را داشت، با در دست گرفتن اصل شناسنامه و کارت ملی و مدرک تحصیلی (کارشناسی ارشد به بالا) با 2 قطعه عکس 6 در 4 می‌توانست به ستاد انتخابات کشور مراجعه و ثبت‌نام کند.

علاوه بر 80 نفری که ثبت نام کردند، 278 نفر دیگر نیز با نیت ثبت‌نام در انتخابات به ستاد انتخابات مراجعه کردند که به دلیل نداشتن یک یا برخی از شرایط گفته شده، موفق به طی مرحله اول نشدند و اجازه ثبت‌نام به آنها داده نشد.

این یکی از مهمترین تفاوتهای مرحله ثبت نام از کاندیداها نسبت به دوره‌های قبل بود که بوضوح علاوه بر راحت‌تر و دقیق‌تر کردن مرحله بررسی صلاحیت‌ها برای شورای نگهبان، وجهه ظاهری کار را هم در رسانه‌ها و در انظار عموم بهتر کرد.

برای مثال در دوره سیزدهم (سال 1400)، مجموعاً 592 نفر ثبت نام کردند که در نهایت صلاحیت 7 نفر از آنها از سوی شورای نگهبان احزار شد.

علاوه بر آن، تصاویر و فیلم‌های حضور بسیاری از افراد که کمترین شرایط لازم را هم دارا نبودند، موجب تمسخر و دستمایه طنز قرار می گرفت که به شان و جایگاه کشور در رسانه‌های داخلی و خارجی آسیب می‌زد.

در دوره فعلی و با ایجاد تغییرات جزئی و ساده در برخی بندهای قانون انتخابات، جلوی بسیاری از این صحنه‌های زشت و خارج از شان گرفته شد (رسیدن آمار 592 نفر به 80 نفر تا حد زیادی روشن کننده است) اما به نظر می‌رسد همین تعداد نیز چندان قابل قبول نیست و این را از بازخوردها در میان افکارعمومی، رسانه‌ها و بسیاری از کارشناسان می‌توان دریافت.

یک نگاه کلی به 80 نفر ثبت نام کننده انتخابات (که طبیعتاً حداقل شرایط لازم را داشتند) مشخص می‌کند که بسیاری از آنها با علم به اینکه نه توان قرار گرفتن در جایگاه مهم ریاست جمهوری را دارند و نه اساساً می توان شانسی برای تایید از سوی شورای نگهبان برایشان قائل بود (طبیعتاً شورای نگهبان شرایط به مراتب سخت‌تر و سطح بالاتری را برای احراز صلاحیت افراد جهت تصدی جایگاه مهم ریاست‌جمهوری مد نظر قرار می‌دهد) به ستاد انتخابات آمده و ثبت نام کردند.

در میان این افراد از محکومین سابق، نمایندگان ادوار گذشته تا کسانی که حتی در انتخابات مجلس رد صلاحیت شده یا در حوزه انتخابیه خود هم نتوانستند رای بیاورد دیده شده است تا وزرای سابق، اساتید دانشگاه و...

اما چرا این افراد با علم به این موارد برای ثبت نام ریاست جمهوری اقدام می‌کنند؟

برای این سوال چند گمانه وجود دارد که در ادامه به برخی از آنها می‌پردازیم:

نمایش و رزومه سازی:

به نظر می‌رسد یکی از اهداف بسیاری از این افراد ایجاد رزومه برای خود است. احتمالاً آنها تصور می‌کنند که تنها با ثبت‌نام در انتخابات ریاست جمهوری می‌توانند در آینده و در محل زندگی خود اعتباری بدست بیاوردند و نامشان بیش از بقیه شنیده شود.

این افراد شاید نیم نگاهی به انتخابات‌های دیگر نظیر مجلس یا شورای شهر و یا پُست‌های پایین‌تر در شهر خود داشته باشند و گمانشان بر این باشد که رزومه ثبت‌نام در انتخابات ریاست جمهروی و نمایش چهره آنها در رسانه‌ها، در این گونه مواقع به کارشان بیاید.

حال اگر صلاحیت داوطلب از سوی شورای نگهبان تایید هم شود، دیگر نور علی نور است و روزمه وی برای آینده پُرتر هم می‌شود.

در دوره های قبل افرادی را داشتیم که سال‌های سال غیرفعال بودند و کم کم از اذهان افکار عمومی فراموش شدند اما صرف حضورشان در عرصه رقایت های انتخاباتی، هم نام آنها و هم جایگاه شغلی‌شان را به یکباره بالا آورد.

فرصت اظهار نظر:

برخی از مراجعه کنندگان، تنها برای خودنمایی و استفاده از فرصت کوتاهی که برای اظهار نظر پس از ثبت‌نام در اختیارشان قرار داده می‌شود، در ستاد انتخابات حضور پیدا می‌کنند.

حضور انبوهی از رسانه‌ها و بازتاب سخنان افراد، بسیاری از فعالان سیاسی - حتی محکومین امنیتی - را وسوه می‌کند که علی رغم علم به عدم توانمندی، برای ثبت‌نام و استفاده از این فرصت به صحنه بیایند.

البته شاید عملکرد رسانه‌ها و عدم پوشش این دست اظهارت از سوی افراد هم بتواند به کاهش این حضورِ خارج از شأن کمک کند اما واقعیت این است که در عمل چنین اقدامی بسیار به ندرت اتفاق می‌افتد و قرار گرفتن در پشت حجم انبوهی از لوگوهای رسانه‌ها نیز برای افراد جذاب است.

پوشش برای دیگران:

یکی از اقداماتی که از چند سال گذشته و در دوره‌های قبل فراگیر شده، ثبت‌نام کاندیداها برای پوشش کاندیدای دیگر است.

در واقع این افراد، خودشان هم می‌دانند که حتی در صورت احراز صلاحیت و تایید به عنوان کاندیدای نهایی، سبد رای بالایی ندارند اما برای کمک به کاندیدای مورد نظرشان و احیاناً گرفتن امتیازاتی در آینده وارد رقابت‌ها می‌شوند که نمونه‌های مشابه را در گذشته به وفور دیده‌ایم.

این افراد عمدتاً در میانه رقابت‌ها و یا در انتهای آن به نفع کاندیدای دیگر کنار می‌روند و کنار رفتن آنها بعضاً از قبل هم قابل پیش‌بینی است.

با این تفاسیر، به نظر می‌رسد همانطور که با یک سری تغییرات کوچک در قانون انتخابات برخی فرایندها ساده‌تر و راحت‌تر و جلوی بسیاری از شذوذات که مایه تمسخر در فضای عمومی گرفته شد، نیاز است با بررسی بیشتر این قانون و اصلاح در برخی موارد دیگر - از جمله سخت‌گیری بیشتر در شرایط کاندیداتوری و ثبت نام - این روند بیش از پیش اصلاح شود.