جایگاه اخلاق فردی در نهضت حسینی
امام حسین (ع) به عنوان الگوی تمام عیار بشریت، در طول زندگی پربرکت خود نمونه‌هایی از بهترین اوصاف بشری را به نمایش گذاشت که اوج آن در جریان نهضت عاشورا بود.
به گزارش مشرق، «دکتر نرگس شکربیگی»، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، در یادداشتی نوشت:
نهضت تاریخی و حماسی امام حسین (ع)، همراستای سیره نبوی بوده و تکمیل مکارم و ارزش‌های اخلاقی بی‌شک یکی از درس‌های مدرسه جاودانه حسینی است. اهل بیت (ع) ادامه وجود پیامبر اکرم (ص) در میان بشریت هستند و خداوند آن‌ها را به عنوان مصادیق کمال انسانی برای هدایت بشر به ودیعت نهاده است. مظهر و سمبل اخلاق و ارزش‌های عالی انسانی و اسلامی هستند. همان گونه که تمامی رفتار و گفتار حضرت رسول (ص) تجلی اخلاق و ارزش‌ها بود، گفتار و رفتار معصومین (ع) نیز تجلی اخلاق و ارزش‌های انسانی است که محدود در هیچ زمان و مکانی نیستند.
یکی از بزرگترین اهداف امام حسین (ع) زنده نگاه داشتن سنت جدش پیامبر اکرم (ص) بود چنانچه در وصیت‌نامه خود به صراحت به آن اشاره کرده است. لذا می‌توان ادعا نمود که امام حسین (ع) به دنبال احیای سنت و سیره نبوی (ص) و زنده کردن اخلاق محمدی بود. با آنکه در واقعه عاشورا جنبه‌های سیاسی و نظامی جلوه بارزتری دارد اما توجه به ابعاد مختلف اخلاقی در آن میان نیز بسیار حائز اهمیت است.
امام حسین (ع) آیینه تمام نمای انسان کامل است که می‌تواند در تمام ابعاد زندگی اعم از اجتماعی و فردی الگو سرلوحه انسان‌های آزادی خواه باشد. آن حضرت به عنوان الگوی تمام عیار در طول زندگی پربرکت خود نمونه‌هایی از بهترین اوصاف و ویژگی‌ها را به نمایش گذاشت که اوج آن در جریان نهضت عاشورا و صحنه کربلا بود. لذا در این مجال اندک به ذکر چند نمونه کوتاه و مختصر از ویژگی‌های فردی آن حضرت اشاره می‌کنیم. جامعه انسانی هم استحکام و قوام خود را از استحکام افراد می‌گیرد؛ بنابراین هر انسانی موظف است قبل از ورود به اجتماع، خودسازی، تربیت و تهذیب نفس داشته باشد و به عبارت دیگر رابطه خود با خود را تنظیم و بهبود بخشد تا پس از ورود به عرصه اجتماعی بتواند به بهترین صورت نقش آفرینی کند
یکی از مهم‌ترین اصول اخلاق فردی در سیره امام حسین (ع) صبر و شکیبایی و جایگاه اعتماد و اتکال به خداوند در نهضت حسینی است.
قرآن کریم همواره مومنین و شخص پیامبراکرم (ص) را به صبر و استقامت در برابر حوادث و ناگواری‌های زندگی فرا می‌خواند: یا أیها الذین آمنوا استعینوا بالصبر و الصلا ان الله مع الصابرین (بقره /153) قرار گرفتن صبر در کنار نماز خود برترین جلوه عبودیت و بندگی در مقابل خداست که نشانه ارزش و برتری این خصیصه اخلاقی است.
در آیه شریفه و جعلنا منهم أئم یهدون بأمرنا لما صبروا و کانوا بآیاتنا یوقنون (سجده /24) به یکی از لوازم امامت اشاره گردیده است. از جمله لوازم مقام امامت وساطت در باره فیوضات تکوینی و نیز فیوضات تشریعی است یعنی هدایت معنوی و رهبری باطنی است که جز با نیروی غیبی و روح قدسی میسر نخواهد شد.
آیه مبنی بر اعلام آن است که پروردگار گروهی از بنی اسرائیل را به سمت رسالت و امامت به سوی جامعه بشر اعزام فرمود. این منصب امامت عبارت از شهود باطنی و تصرف معنوی است که با نیروی غیبی و روح قدس بر عقاید و اخلاق و بر سیرت اعمال مردم آگاه بوده و پیروان مکتب خود را به سوی سعادت و قرب کبریائی سوق دهد و برساند.
در حقیقت عبارت لما صبروا: بیان سبب نیل به مقام و منصب ولایت و امامت است که در اثر نیروی صبر و بردباری در مقام عبودیت و خلوص و قیام به دعوت جامعه بشر به توحید به کار برده می‌شود. در واقع نیروی صبر اساس هر فضیلت و کمال است و بدون به کار بردن نیروی صبر هرگز فضیلت و کمالی میسر نخواهد بود.
امام حسین (ع) در صحنه عاشورا نشان داد که نمونه صبر و شکیبایی بوده و در همه مراحل به دیگران نیز سفارش به صبر می‌فرمودند. در اغلب سخنان حضرت از ابتدای حرکت از مدینه، طول راه و تا آخرین لحظات، به وضوح می‌توان صبر و شکیبایی را دید. این صفت برجسته اخلاقی نه تنها در حضرت بلکه در اطرافیان و عزیزانشان نیز مشهود است.
در وصیت‌نامه امام به برادرش محمد حنفیه پس از ترسیم اهداف قیام خود و نفی هرگونه خود خواهی و فساد فرمودند: فمن قبلنی بقبول الحق فالله أولی بالحق و من رد علی هذا أصبر حتی یقضی الله بینی و بین القوم بالحق: هرکسی دعوت مرا که به حق است پذیرفت، خدا پاداش او را می‌دهد و خدا را پذیرفته است، پس خداوند سزاوارتر است به قبول حق و هرکس دعوت مرا قبول نکرد، صبر می‌کنم تا خدا میان من و این مردم به حق داوری کند.
واگذاری امر و نهایت کار به خداوند (تفویض) و صبر بر آنچه خداوند مقدر کرده است، برترین مقامی است که بندگان خالص و حقیقت‌جو به دنبال آن هستند و لذا لحظه‌ای در راه خدا، از آنچه در پیش دارند عقب ننشسته و از هیچ کس خوف به دل راه نمی‌دهند.
در ابتدای صبح روز عاشورا به نقل از امام صادق (ع) حضرت سیدالشهدا (ع) با اصحاب خود این گونه صحبت نمودند که ان الحسین بن علی ع قال لأصحابه یوم أصیبوا أشهد أنه قد أذن فی قتلکم فاتقوا الله و اصبروا: خداوند اجازه جنگ و قتال داده است، پس بر شما باد به پایداری و صبر و شکیبایی.
امام سجاد (ع) در خصوص صبر و شکیبایی حضرت این گونه فرمودند که؛ هرچه کار بر او پیچیده‌تر و سخت‌تر می‌شود، رنگ چهره حضرت درخشنده‌تر می‌شود، تا جایی که دشمن کینه توز؛ با شگفتی بسیار او را قهرمانی بی‌هماورد خواند که در راه حق و عدالت از مرگ نمی‌ترسد.
صبر نخستین کلماتی است که در صبح روز عاشورا بر زبان حضرت جاری می‌گردد و آخرین کلمات نیز خطاب به برادرزاده‌اش عبدالله بن حسن؛ نیز دعوت به صبر و شکیبایی است. نهضت امام حسین (ع) با دعوت به صبر شروع شد؛ زمانی که زنان بنی هاشم در مدینه با شنیدن خبر هجرت امام به نوحه سرایی پرداختند و حضرت آن‌ها را دعوت به صبرکرد. با صبر و شکیبایی این سفر پرمخاطره ادامه یافت؛ آنگاه که در ورود به کربلا و در شب عاشورا خواهرانش را به صبر دعوت کرد و با دعوت به صبر پایان می‌پذیرد هنگامی که با اهل حرم وداع فرمودند. در زیارت ناحیه مقدسه در رابطه با صبر امام (ع) جمله عجیبی وارد شده است آن چنان که فرمود: و لقد عجبت من صبرک ملائک السماء: به راستی که از صبر و استقامت تو ملائکه آسمان به شگفت آمدند. این شکیبایی حضرت در کنار دیگر اوصاف برجسته‌اش، از او شخصیتی بی‌همتا و ابدی ساخت که برای همیشه در دل‌های انسان‌های عدالت جو و آزادی خواه؛ زنده خواهد بود.
انسان مومن در همه احوال و امور زندگی خویش؛ همواره به خدا تکیه نموده و از قدرت بی‌نهایت الهی استمداد می‌طلبد؛ چنین انسانی از آینده نگرانی ندارد و در برابر هیچ پیشامدی مضطرب نمی‌گردد و مصداق تمام عیار آیه شریفه: قل لن یصیبنا الا ما کتب الله لنا هو مولانا و علی الله فلیتوکل المؤمنون (توبه /51) خواهد بود.
در نهضت انسان‌ساز عاشورای حسینی هم اطمینان بر خداوند و توکل بر او موج می‌زند. در وصیت حضرت به برادرشان؛ پس از ترسیم اهداف خود می‌فرمایند: ما توفیقی الا بالله و علیه توکلت و الیه انیب. آوردن این آیه شریفه نشان می‌دهد که آن حضرت با ایمانی استوار و امیدی وابسته به خدا همواره رو به جلو حرکت می‌کردند.
امام حسین (ع) صبح روز عاشورا پس از شبی که به راز و نیاز پرداختند؛ این گونه فرمودند: الهم انت ثقتی من کل کرب، و انت رجائی فی کل شد و انت لی فی کل امز نزل بی ثق و عد... خداوندا! تو پناه منی در مشکلات؛ امید منی در سختی‌ها، ملجا و یاورم هستی در آنچه بر من نازل می‌شود.
در عصر عاشورا، در آن صحنه ملتهب، سیدالشهدا (ع) چه زیبا فرمودند: صبرا علی قضائک یا رب! لا اله سواک، یا غیاث المستغیثین: بر قضا و حکم تو صبر می‌کنم، ای خدای من، جز تو خدایی نیست، ای فریادرس فریادگران. صبر امام نشان از شوق و محبت بالای حضرت به خداوند دارد و روشن است که حضرت (ع) جز برخداوند متعال و تقدیرات الهی امید نبسته است و جز از خدا استمداد نمی‌جوید. نقل این مطالب در تاریخ از زبان ائمه معصومین (ع) بیانگر الگویی است برای کسانی که پیرو و ماموم آن بزرگوارانند.
منبع: تسنیم