جدیدترین پایش جمعیت "یوزپلنگ ایرانی"/ تصویربرداری از 9 یوز جدید در سال 1400

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ جمعیت یوزپلنگ آسیایی و گونه کلیدی حیات وحش کشور هر ساله در حال کاهش است و متأسفانه آمارهای جدید نشان از این دارد که امیدها برای حفظ این گونه ارزشمند کم‌رنگ‌تر از همیشه شده است. در آخرین گزارش انجمن یوزپلنگ ایرانی و سازمان محیط زیست در رابطه با آخرین وضعیت این گونه در کشور آمده است:

اطلاع اندک از آخرین وضعیت جمعیت یوزپلنگ آسیایی در زیستگاه‌های شمالی آن یعنی در استان‌های خراسان شمالی و سمنان، اظهار نظر درباره وضعیت فعلی این گونه در ایران را دشوار کرده است. به‌ویژه این‌که ذخیره‌گاه زیست کره توران در استان سمنان، اصلی‌ترین زیستگاه کنونی یوز در ایران است و تنها منطقه ایست که زادآوری یوزپلنگ آسیایی در پنج سال اخیر در آن مستند شده است.

بر اساس پیمایش‌های پیشین در پناهگاه حیات وحش میاندشت در استان خراسان شمالی، متأسفانه حضور هیچ یوزپلنگی در فاصله سال‌های 1397 تا 1400 اثبات نشده است که این موضوع, دانستن آنچه در توران می‌گذرد را ضروری‌تر می‌کند. در نتیجه، فعالیت پژوهشی پیش رو در سال 1400 با هدف به‌روزرسانی وضعیت یوز در دو منطقه توران و میاندشت انجام شد.

پس از یک دوره دو ماهه دوربین‌گذاری آزمایشی در محدوده پناهگاه حیات وحش توران و آشنایی با منطقه و نقاط احتمالی حضور یوزپلنگ، دوربین‌گذاری گسترده با استفاده از 90 دستگاه دوربین تله‌ای از خردادماه 1400 آغاز شد. دوربین‌ها به طور همزمان در سه محدوده پارک ملی، پناهگاه حیات‌وحش و منطقه حفاظت شده توران و پناهگاه حیات‌وحش میاندشت برای ثبت حضور یوزپلنگ فعال بودند.

در پایان این پیمایش، 217 تصویر از یوزپلنگ به‌دست آمد. همه تصاویر جدید از یوز در منطقه توران ثبت شدند که شامل سه ماده، دو نر و چهار توله یوزپلنگ بود. ثبت تصویر جدید از یوزپلنگ و زادآوری آن در زیستگاه‌های جنوبی یوز در استان‌های یزد، کرمان و خراسان جنوبی از سال 1393 و در کنار آن کمرنگ شدن امید به بقای جمعیت یوز در پناهگاه حیات وحش میاندشت، نشان از وضعیت بسیار شکننده یوزپلنگ آسیایی در ایران دارد و نیاز به اقدامات فوری و همه‌جانبه برای احیای جمعیت را گوشزد می‌کند.

ثبات جمعیت یوز و زادآوری آن در توران نیز اهمیت افزایش اقدامات حفاظتی در زیستگاه را نشان می‌دهد و این امید که همچنان امکان حفظ یوزپلنگ آسیایی در طبیعت وجود دارد. حفظ این امید به اقدامات حفاظتی گسترده در درون و بیرون زیستگاه یوز بستگی خواهد داشت که می‌تواند شامل ادامه تلاش برای تکثیر یوز در شرایط نیمه طبیعی یا اسارت نیز باشد. برای بهبود کارآمدی پایش یوز به کمک دوربین‌های تله‌ای، ترکیب آن با پیمایش جمعیت با نصب ردیاب‌های ماهواره‌ای بر بخشی از افراد یوز و مطالعات ژنتیکی را می‌توان در نظر گرفت. با این حال، اولویت حفاظت یوز نه بر سرمایه‌گذاری برای تغییر روش پایش، بلکه اقدامات حفاظتی کارا و فوری است.

بر اساس این گزارش, طبق آخرین مطالعات و پایش‌های انجام گرفته، جمعیت یوزپلنگ آسیایی در ایران در حالت خوشبینانه در حدود 40 فرد برآورد می‌شود که کاهش تولید مثل به دلیل ناپیوستگی جمعیت و عدم تناسب جنسی، کشته شدن توسط چوپانان یا سگ گله آن‌ها و تلفات جاده‌ا‌ی از مهم‌ترین عوامل مستقیم کاهش این جمعیت هستند.

در این گزارش آمده است, روند کاهشی جمعیت یوزپلنگ آسیایی احتمالاً از یکصد سال گذشته آغاز شده است, تا آنجایی که امروز تنها به فلات مرکزی ایران محدود شده است. زیستگاه یوز در ایران به سه قسمت تقسیم شده بودند که تا یک دهه پیش، احتمال حرکت یوز بین مناطق هر قسمت امکان‌پذیر بود. این سه قسمت شامل زیستگاه‌های شمالی، جنوبی و پارک ملی کویر بودند که در حال حاضر پارک ملی کویر در این بین تمام جمعیت خود را از دست داده است.

زیستگاه‌های جنوبی شامل استان یزد، کرمان و خراسان جنوبی از ابتدای دهه نود هیچ زادآوری را در خود ثبت نکرده‌اند و تنها زیستگاه‌های شمالی شامل استان‌های سمنان و خراسان شمالی در پنج سال گذشته دارای زادآوری بوده‌اند. در دو مطالعه اخیر تعداد حداکثر 40 فرد یوزپلنگ آسیایی در ایران و روند جمعیت به شکل کاهشی تخمین زده شده بود؛ در مطالعه پیشرو 9 فرد شامل 3 ماده، 2 نر و 4 توله در محدوده تحت حفاظت توران ثبت شدند.

جمعیت ثبت شده یوز در پنج سال گذشته در جدول زیر ثبت شده است. افراد ذکر شده در جدول زیر توسط دوربین‌های تله‌ای و یا عکاسی ثبت و شناسایی شده‌اند و همگی بالغ هستند؛ به این معنی که توله‌هایی که پس از استقلال از مادر ثبت نشده‌اند در این تعداد به حساب نیامده‌اند. همچنین یوزپلنگ‌هایی که طی این پنج سال از بین رفته‌اند نیز ذکر نشده‌اند. بنابراین فرض بر آن است، یوزپلنگ‌هایی که مرگشان ثبت نشده، همچنان زنده هستند اما این فرضیه ممکن است در آینده رد شود.