جزئیات بیش برآوردی کسری بودجه 1403 با اغراض سیاسی

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، کسری بودجه زمانی رخ می‌دهد که هزینه‌های دولت از درآمدهای آن فراتر می‌رود و یا آنکه درآمدهای پیش‌بینی شده دولت در بودجه به دلایل مختلف از جمله پیش‌بینی غیرواقعی درآمدها محقق نمی‌شود. در این شرایط دولت با درآمدهای غیرقابل وصول در برابر هزینه‌های غیرقابل اجتناب مواجه می‌شود. در حقیقت و به طور کلی کسری بودجه می‌تواند به دلیل افزایش هزینه‌ها، کاهش درآمدها، یا ترکیبی از هر دو عامل ایجاد شود.

در شرایطی که دولت با کسری مواجه می‌شود، برای تأمین هزینه‌های اضافی، دولت‌ها معمولاً به استقراض از منابع داخلی یا خارجی روی می‌آورند. این منجر به افزایش بدهی عمومی می‌شود که می‌تواند در درازمدت برای اقتصاد کشور مشکل‌ساز باشد. همچنین یکی از راهکارهای جبران کسری بودجه چاپ پول است. این اقدام می‌تواند باعث افزایش عرضه پول در جامعه و در نتیجه افزایش تقاضا و قیمت‌ها شود، که به تورم منجر می‌گردد. تورم، ارزش پول ملی را کاهش داده و قدرت خرید مردم را پایین می‌آورد.

ضمن اینکهانتشار اخبار مربوط به کسری بودجه می‌تواند باعث نگرانی مردم و فعالان اقتصادی شود. این نگرانی‌ها ممکن است باعث کاهش سرمایه‌گذاری و افزایش احتکار کالاها شود که در نهایت بر رکود اقتصادی تأثیر می‌گذارد. کسری بودجه و افزایش بدهی عمومی، قدرت دولت برای مقابله با بحران‌های مالی و اقتصادی در آینده را کاهش می‌دهد.

80 درصد درآمدهای دولت محقق شده است

با توجه به مشکلاتی که کسری بودجه برای کشور ایجاد می‌کند همواره حساسیت‌هایی در این خصوص وجود دارد. در حال حاضر و با روی کار آمدن دولت چهاردهم ارقام متفاوتی از کسری بودجه شنیده شده است.

محسن زنگنه نماینده مجلس و عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی در توضیح جزئیات ارقام مربوط به کسری بودجه سال 1403 گفت: متأسفانه، در کشور ما رویه‌ای نادرست به وجود آمده است که هر دولتی که روی کار می‌آید، تلاش دارد این تصور را به جامعه القا کند که شرایط بسیار نابسامانی را تحویل گرفته است. یکی از موضوعاتی که معمولاً بر آن تأکید می‌شود، کسری بودجه است. چنان‌که مستحضرید، هنگامی که از کسری بودجه سخن به میان می‌آید، این امر دارای تعریفی علمی و دقیق است؛ بدین معنا که ما در بودجه منابعی را مد نظر قرار داده‌ایم و در برابر این منابع، مصارفی را نیز مشخص کرده‌ایم.

وی افزود: حال پس از گذشت شش ماه از سال، باید بررسی کنیم که چه میزان از این منابع تحقق یافته است و کسری احتمالی چه مقدار است. بر اساس گزارشی که آقای پورمحمدی، رئیس سازمان برنامه و بودجه، هفته گذشته در کمیسیون برنامه و بودجه ارائه دادند، حدود 80 درصد از درآمدهای پیش‌بینی شده محقق شده است؛ این درآمدها شامل مالیات، عوارض و موارد مشابه می‌شود. به عبارت دیگر، در نیمه اول سال، 80 درصد منابع محقق شده است. در مورد سایر منابع، از جمله واگذاری دارایی‌های مالی، نیز حدود 96 درصد تحقق یافته و در حوزه واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای که شامل نفت و بنزین نیز می‌شود، حدود 70 درصد به دست آمده است.

برآورد کسری منابع و مصارف بودجه در کل سال 1403، 335 هزار میلیارد تومان است

زنگنه با اشاره به گزارش سازمان برنامه و بودجه، گفت: کسری بودجه‌ای که پیش‌بینی می‌شود حدود 335 هزار میلیارد تومان است که این کسری میان منابع و مصارف است. این رقم برای کل سال است. حال، عدد 875 همت که مطرح شده است، شامل سه بخش است که خدمتتان عرض می‌کنم. 335 همت کسری که به‌عنوان کسری میان منابع و مصارف عنوان می‌شود. 120 همت نیز به‌عنوان کم‌برآوردی عنوان شده است، به این معنا که برای برخی از هزینه‌ها مانند پاداش معلمان یا بازنشستگان، در بودجه مثلاً 20 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده، اما نیاز به 50 هزار میلیارد تومان داریم. این موضوع در شمار کسری بودجه نمی‌آید، بلکه به دلیل کم‌برآوردی است که در تمام سال‌ها رخ می‌دهد. به عنوان نمونه، در سال‌های گذشته نیز، برخی هزینه‌ها پس از یک یا دو سال پرداخت شده‌اند.

بنابراین، این 120 همت که ناشی از کم‌برآوردی در لایحه دولت بوده، در واقع به‌عنوان کسری بودجه‌ای که ما از آن تعریفی علمی داریم، محسوب نمی‌شود. هم‌اکنون، بازنشستگان و معلمان عزیز با تاخیری در حدود 15 تا 16 ماه در دریافت پاداش پایان خدمت خود مواجه‌اند، که این امر به نوعی به یک رویه معمول تبدیل شده است. به بیان دیگر، در سال گذشته این مبلغ به‌عنوان کسری بودجه در نظر گرفته نشد؛ اما اکنون، این 120 همت به جمع کسری بودجه افزوده شده است.

وی ادامه داد: همچنین، 420 همت نیز از جدول هدفمندی به کسری بودجه اضافه شده است. در وهله نخست، جدول هدفمندی معمولاً به‌عنوان بخشی از کسری بودجه در منابع و مصارف کلی محاسبه نمی‌شود. ثانیاً، علت اصلی 420 همت کسری بودجه در این بخش چیست؟ بخش عمده‌ای از آن به گندم مربوط می‌شود. دولت میزان خرید گندم را بین 10 تا 11 میلیون تن پیش‌بینی کرده بود، اما به دلیل بارش‌های فراوان، میزان خرید به بیش از 12 میلیون تن، و شاید حتی به 12.5 میلیون تن رسید.

این امر، البته مثبت است و دولت حتی ممکن است قادر به صادرات گندم و فرآورده‌های مرتبط با آن شود، که خود می‌تواند درآمدی برای دولت ایجاد کند. همچنین، بخشی از این کسری به علت افزایش مصرف فرآورده‌های نفتی در کشور است؛ بدین ترتیب، بخشی از درآمدی که پیش‌تر از محل صادرات فرآورده‌های نفتی حاصل می‌شد، اکنون به دلیل مصرف داخلی کاهش یافته است.

راز کسری 875هزار میلیارد تومانی/ پوشش کسری منابع و مصارف بودجه با سهم 400 هزار میلیارد تومانی صندوق توسعه ملی

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس اظهار کرد: در سال‌های گذشته این عرف بوده که هدفمندی به‌عنوان کسری بودجه در نظر گرفته نمی‌شد. با این حال، اگر سه عدد یعنی 335 همت، 120 همت، و 420 همت را با هم جمع کنیم، به رقم 875 همت تا پایان سال می‌رسیم. این برآورد کسری بودجه تا پایان سال است. دو نکته در اینجا وجود دارد؛ نخست اینکه، رهبر معظم انقلاب اجازه دادند که دولت بتواند 20 درصد از سهم صندوق را برداشت کند. این مبلغ معادل 400 همت می‌شود و در نتیجه، این 400 همت عملاً می‌تواند کسری 335 همتی را پوشش دهد.

کاهش 261 هزار میلیارد تومانی کسری بودجه با تحقق 100 درصدی منابع مالیاتی

وی گفت: نکته دوم این است که به‌طور معمول، عمده درآمدهای مالیاتی نیز غالباً در شش ماه دوم سال اتفاق می‌افتند. بنابراین، پیش‌بینی ما این است که در پایان سال، منابع به‌طور کامل محقق می‌شود و مصارف نیز به تبع آن تحقق می‌یابد. در مورد فروش اوراق، تاکنون 96 درصد اوراق محقق شده است و در بودجه نیز ذکر شده بود. لذا تحلیل بنده این است که تا پایان سال، با توجه به مبلغی که مقام معظم رهبری اجازه داده‌اند (یعنی 400 همت سهم صندوق توسعه ملی)، در نهایت ما با کسری بودجه‌ای حدود 300 تا 400 همت مواجه خواهیم بود. البته، این رقم ممکن است با تحقق منابع مالیاتی کاهش یابد؛ به‌نظر می‌رسد تا پایان سال 100 درصد درآمدهای مالیاتی نیز محقق شود.

به هر حال، کسری بودجه مسئله‌ای است که هر سال با آن مواجه بوده‌ایم؛ به‌طوری که در این زمان از سال معمولاً 200 تا 400 همت کسری وجود دارد. به همین دلیل نیز بسیاری از پروژه‌های عمرانی به نیمه دوم سال و حتی به شش ماهه اول سال بعد منتقل می‌شوند.

زنگنه با بیان اینکه در حال حاضر 79 درصد از مالیات‌ها محقق شده است و قطعاً این رقم به 100 درصد خواهد رسید، گفت: اگر این اتفاق رخ دهد، 261 همت کسری بودجه‌ای که دولت از محل منابع مالیاتی تا پایان سال برآورد کرده است، حذف خواهد شد. بنابراین، از آن رقم 875 همت، 120 همت که نباید در محاسبات کسری لحاظ شود و 260 همت نیز که به مالیات مربوط است، با تحقق کامل حذف خواهد شد. همچنین، در مورد گندم نیز که توضیح دادم، افزایش هزینه‌ها رخ داده است.

لازم به ذکر است، با توجه به این اظهارات و بررسی‌های دیوان محاسبات کشور که آن هم حاکی از تحقق عمده منابع در نظر گرفته شده بود، به نظر می‌رسد که تا پایان سال بخش عمده درآمدهای پیش‌بینی شده بودجه سال 1403 محقق خواهد شد. به این ترتیب عملا شاهد کسری جدی در حوزه منابع و مصارف بودجه عمومی کشور نخواهیم بود.

با این حال به مانند سال‌های گذشته شاهد کسری قابل توجه در تبصره مربوط به منابع و مصارف هدفمندسازی یارانه‌ها هستیم که با وجود افزایش هزینه‌ها در حوزه خرید تضمینی گندم و انجام پرداخت‌ها در 6 ماهه سال 1403 به جای 12 ماهه شاهد تحقق 107 درصدی هزینه‌های این بخش بودیم. با این حال تنها 57 درصد از منابع پیش‌بینی شده محقق شده است که نتیجه آن همان کسری 420 هزار میلیارد تومانی است.