جشن 120 سالگی سینما
تهران - ایرنا - صد سال پس از ورود سینما به ایران و در 21 شهریور 1379 خورشیدی به پاس بزرگداشت اهالی هنر هفتم، روز سینما نامگذاری شد و از آن سال تا به حال به جز یک وقفه کوتاه 2 ساله، هر سال درچنین روزی اهالی فرهنگ و هنر در ایران یاد و نام سینما به مثابه هنر، صنعت و زندگی را گرامی می‌دارند.
سینما در اصل واژه ای است یونانی به معنای حرکت، اما در اصطلاح، سینما، هنر و فنی است که به کمک برخی تصاویر متحرک، پیامی را به مخاطب خود که همان تماشاگر است، منتقل می کند. سینما در واقع یک رسانه دیداری و شنیداری مبتنی بر فناوری است که به وسیله آن فعالیت اقتصادی صورت می‌گیرد و همچنین قابلیت استفاده هنری را داراست. یک اثر سینمایی که فیلم سینمایی نامیده می‌شود، از عناصر تصویر به صورت مجموعه‌ای از فریم‌ها و صدا شامل گفت وگو، صدا و موسیقی تشکیل شده‌است. یک فیلم بر اساس فیلمنامه و به وسیله کارگردان، با هزینه تهیه‌کننده و مجموعه‌ای از بازیگرها، فیلم‌بردار و عوامل دیگر ساخته می‌شود. سینما جدیدترین شاخه هنر، معروف به هنر هفتم است که امروزه یکی از عمومی‌ترین و محبوب‌ترین تولیدات هنری را ارایه می‌کند.
در ایران هر ساله 21 شهریور به عنوان روز سینما گرامی داشته و جشن خانه سینما هر ساله در این روز برگزار می شود که در 1398 خورشیدی آخرین دوره یعنی بیست و یکمین جشن سینمای ایران برگزار شد، امسال اما به دلیل شیوع کرونا شرایط متفاوت شده و تمهیدات دیگری برای نکوداشت این روز درنظر گرفته شده است.
دلایل نامگذاری روز سینما
در چهارمین جشن بزرگ سینمای ایران در 1379 خورشیدی و همزمان با بزرگداشت صدمین سال ورود سینما به ایران بود که 21 شهریور به عنوان «روز ملی سینما» شناخته شد و هر سال جشن خانه سینما در این روز برگزار می شود و 21 شهریور به عنوان روزی نمادین وارد تقویم شد.
این همه ماجرا نبود و یک دوره روز ملی سینما از تقویم ملی حذف شد. ماجرا از این قرار بود که ثبت روز ملی سینما در تقویم به طور مستمر 12 سال طول کشید اما در 1391 خورشیدی این روز در تقویم‌ها حذف شد. آن سال از لابه‌لای اخبار شنیده می شد با توجه به اختلافاتی که میان خانه سینما و سازمان سینمایی وجود داشت که در نهایت به تعطیلی موقت خانه سینما منجر شد، این روز از بخش اصلی تقویم حذف و به بخش ضمایم منتقل شد، البته تصمیم گیرنده اصلی در حذف این نام از تقویم، شورای فرهنگ عمومی بود. این اتفاق واکنش های بسیاری از هنرمندان را در پی داشت که معتقد بودند، این اقدام منصفانه نبوده است.
با وجود واکنش‌های متعددی که حذف نام روز سینما از تقویم های رسمی داشت اما این اتفاق تا 1393 خورشیدی ادامه یافت تا اینکه علی جنتی وزیر وقت فرهنگ دولت یازدهم در نخستین مراسم جشن ملی سینما که بعد از بازگشایی خانه سینما در دولت رییس جمهوری روحانی برگزار شده بود از بازگشت مجدد روز سینما به تقویم خبر داد و در نهایت یکشنبه 4 آبان بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی روز سینما به طور رسمی به تقویم کشور بازگشت. (1)
تاریخچه ورود سینما به ایران
ورود نخستین دوربین فیلم‌برداری یا دستگاه سینماتوگراف به ایران در زمان مظفرالدین‌شاه به 1279 خورشیدی است که این تاریخ، آغازگر فعالیت سینمای ایران شد. مظفرالدین شاه در یکی از سفرهایش به فرانسه از دستگاه سینماتوگراف خوشش آمد و به میرزا ابراهیم‌خان صحاف باشی دستور خریداری آن را داد. شاه که مجذوب کارناوال ها و جشنواره‌های فرنگی بود، دستور داد تا از کارناوال اسناند فیلم برداشته شود و این نخستین تصاویری بود که سینماتوگراف ابتیاع شده ضبط کرد.
نخستین محل پخش فیلم در 1283 خورشیدی به وسیله ابراهیم خان صحاف‌باشی در خیابان چراغ گاز افتتاح شد و در آن فیلم‌های کمدی کوتاه نمایش داده شد. اما نخستین سالن عمومی سینما به وسیله مهدی‌خان روسی در خیابان علاءالدوله افتتاح شد. او پس از مدتی با اجاره بالاخانه‌ای در خیابان لاله‌زار، سالن سینمای خود را به آنجا برد. (2)
نخستین فیلم ناطق فارسی، فیلم دختر لر است که اردشیر ایرانی آن را در 1312 خورشیدی ساخت.
نخستین سالن سینمای ایران را در 1279 خورشیدی و تنها 5 سال پس از آنکه برادران لومیر سینما را اختراع کردند، با نام «سینما سولی» مبلغین مذهبی کاتولیک در شهر تبریز تأسیس کردند. اما این سینما به دلیل عدم دسترسی به فیلم‌های روز، در 1295 خورشیدی تعطیل شد. تا 1309 خورشیدی، اندک سینماهای تأسیس شده به نمایش فیلم‌های غربی که در مواردی زیرنویس فارسی داشتند، می‌پرداختند. تا اینکه در این سال، اوانس اوگانیانس نخستین فیلم بلند سینمایی ایران را به نام آبی و رابی ساخت. (3)
سینما از منظر صاحبنظران داخلی و خارجی
صدیق برمک کارگردان اهل افغانستان: «به نظر من سینما عبارت از زبانی است که با آن می‌توان خود را و دردهای درونی خود را در قالب تصویر بیان کرد، به تعبیر دیگر، سینما دریچه‌ایست برای فهماندن یا دریچه برای رسیدن به آرمان‌های بزرگ و ایده‌آل.»
ژان - لوک گدار کارگردان موج نوی فرانسه: «در سینما همه چیز در مورد پول است. اما پول دو بار ظاهر می‌شود. بار اول تمام وقت تو صرف فراهم کردن پول برای ساخت فیلم می شود. بار دوم پول دوباره از طریق تصویر بازمی‌گردد.»
ژاک اودیارکارگردان فرانسوی: «در سینما چیزی به‌عنوان واقعیت وجود ندارد. چیزی که در سینما داریم، واکنش است و تنها اغراق. سینما تصویری شیک از چیزی است که وجود دارد، حداقل از دیدگاه شخصیت‌های فیلم. منظور فیلم این است که ما بیشتر پیشامدها را از دید شخصیت‌ها می‌بینیم.»
ستاره اسکندری بازیگر سینما: «ذات سینما بی‌رحم است، در یک دوره‌ای ممکن است، بسیار دیده شوید و نقش‌های بسیار خوبی پیشنهاد شود و سال‌ها این روال ادامه داشته باشد، اما طبعا با ورود نسل بعد و تغییراتی که حاصل می‌شود، میزان این دیده‌شدن‌ها کمتر می‌شود.»
بهروز افخمی کارگردان و نویسنده: «سینما محل شهرت، قدرت و ثروت است و هرجا این چیزها هست، جنگ مغلوبه و شدید می‌شود. درگیری‌هایی پیش می‌آید که خیلی راحت سر پول است. درگیری‌ها جدی است.»
لادن مستوفی بازیگر سینما: «در حوزه سینما فردیت وجود ندارد و فرد نمی‌تواند جریان‌ساز باشد. ما براساس شرایط اجتماع که روزمرگی مردم است، داریم کار می‌کنیم. خارج از هر نوع نگاهی به مقوله هنر، سینما یا تئاتر، کاملا این روزمرگی و این شرایطی اجتماعی است که برهنر تأثیر می‌گذارد. تئاتر و سینما تحت‌تأثیر شرایط اجتماعی هستند.»
ژان لوک گدار از نظریه شناسان برجسته تاریخ سینما و پدیدآورندگان موج نوی سینمای فرانسهبهترین فیلم های سینمای ایران
انتخاب بهترین ها همواره با حاشیه ها، حرف و حدیث های فراوانی روبرو بوده و البته سلیقه انتخاب کنندگان نیز در ارایه منتخبین بسیار حایز اهمیت بوده است. در ادامه به برخی از این انتخاب ها از نگاه مطبوعات و نشریه های سینمایی داخلی و خارجی پرداخته شده است:
مجله فیلم: نظرسنجی بهترین فیلم ایرانی سال 1388
گوزنها
باشو غریبه کوچک
سوته‌دلان
درباره الی
هامون
تنگنا و گاو
ناخدا خورشید
ناصرالدین‌شاه آکتور سینما
آرامش در حضور دیگران و کندو
مجله فیلم: نظرسنجی بهترین فیلم ایرانی سال 1398
گوزنها
ناخدا خورشید
باشو غریبه کوچک
درباره الی
هامون
جدایی نادر از سیمین
سوته‌دلان
گاو و اجاره‌نشین‌ها
کندو
از نگاه مجله فارین پالیسی در 2009
گاو
گبه
مارمولک
نیمه پنهان
باشو غریبه کوچک
برزخی‌ها
آدم برفی
سنتوری
گوزنها
از نگاه نشریه اسکرین در 2011
باران
روسری آبی
متولد ماه مهر
نیمه پنهان
بوی کافور، عطر یاس
سفر قندهار
آینه
عینک دودی
زمانی برای مستی اسب‌ها
باد ما را خواهد برد
از نگاه نشریه اگزماینر در 2009
بچه‌های آسمان
باران
روزی که زن شدم
گاو
ده
رنگ خدا
آفساید
کافه ترانزیت
از نگاه وب گاه بی بوک در 2011
کلوزآپ
درباره الی
بچه‌های آسمان
باد ما را خواهد برد
طعم گیلاس
جدایی نادر از سیمین
بادکنک سفید
پرسپولیس
سلام سینما
منابع:
1. همه حاشیه‌های روز ملی سینما در تقویم؛ خبرآنلاین؛ 21 شهریور 1397
2. تاریخ سینمای ایران. مسعود مهرابی ص 15.
3. تاریخ سینمای ایران. مسعود مهرابی ص 16.
*س_برچسب‌ها_س*
