جلوه دسته عزاداری در حسینیه‌ی اعظم زنجان

سعید طاوسی مسرور مدرس و پژوهشگر تاریخ اسلام و تشیع گفت: عزاداری در شهر زنجان با یک حسینیه گره خورده و نمی‌شود که به عزاداری امام حسین (ع) در این شهر اشاره کنیم و نام این حسینیه به میان نیاید و آن حسینیه‌ی اعظم زنجان است که مشهورترین مکان مذهبی این شهر محسوب می‌شود، درخروجی شهر زنجان به سمت تبریز و بیجار این بنای مذهبی که در ساخت آن از حرم امام حسین (ع) الگو برداری شده جلوه می‌کند، شهرت حسینیه اعظم زنجان از امامزاده ابراهیم زنجان بیشتر است و افراد بسیار زیادی برای عزاداری در این محل جمع می‌شوند، نه تنها زنجانی‌ها برای عزاداری سیدالشهدا در خیابان‌های منتهی به حسینیه اعظم گرد هم می‌آیند بلکه حتی از شهر‌های دیگر خصوصا ترک زبانان به حسینیه‌ی اعظم زنجان می‌آیند.

به گفته طاوسی دسته‌های عزاداری مهم دیگری هم در زنجان وجود دارند که هر چند عظمت و شکوه دسته حسینیه اعظم را ندارند، اما قابل توجه هستند، دسته احمدیه، فاطمیه فیضیه، دسته عباسیه که نام دیگر دسته عباسیه دسته چلچراغ است جزو سایر دسته‌های عزاداری شهر زنجان محسوب می‌شوند، سه جلوه نمادین دسته چلچراغ به یاد هفتاد و دو شهید کربلا، اسارت شیرزن کربلا حضرت زینب (س) و حجله حضرت عباس (ع) روشن می‌شود.

طاوسی گفت: یکی از دسته‌های عزاداری زینبیه است این دسته در یازدهم محرم به مناسبت شب سومین روز شهادت امام حسین برگزار می‌شود و نیمی از جمعیت را بانوان تشکیل می‌دهند، در این دسته فریاد یا حسین یا حسین سر داده می‌شود و دسته عزاداری زینبیه زنجان هم مانند دسته عزاداری حسینیه اعظم زنجان شاهد نذورات زیادی مانند وجوهات نقدی، غیر نقدی و قربانی است.

به گفته طاوسی قدمت حسینه‌ی زنجان دست کم به دوره‌ی نادر شاه افشار برمی گردد و یک بنای وقفی محسوب می‌شود، این حسینیه ازهمان دوره‌ی افشار تا به امروز به جز مقطعی در دوره‌ی رضاخان که موقتا برای مدتی به دلیل فشار‌های رژیم‌های پهلوی برای عزاداری تعطیل شده بود، فعال بوده است.

این مدرس تاریخ تشیع گفت: بعد از دوره رضا شاه این حسینیه مجددا بازگشایی می‌شود و فعالیتش را از سر می‌گیرد، و از آن زمان تا به امروز به ویژه پس از پیروزی انقلاب حسینیه اعظم توسعه پیدا کرده و امروزه بیش از 12 هزار متر مربع مساحت دارد، که امکانات متعددی از جمله فضای فرهنگی، مذهبی، درمانی، خدماتی مانند شبستان‌ها، کتابخانه، دارشفا، صندوق قرض الحسنه را شامل می‌شود.

او می‌گوید: کتابخانه تخصصی امام حسین (ع) در شهر قم مستقر بوده و خاصه آثار مربوط به این حضرت را به زبان‌های مختلف گردآوری کرده بوده به طور کامل در سال‌های گذشته به حسینیه اعظم زنجان منتقل شده است، این حسینیه در مناسبت مختلف مذهبی سال برنامه‌های فرهنگی، مذهبی متنوعی را برگزار می‌کند، اما شهرت اصلی اش به جهت دسته بزرگ عزاداری است.

طاوسی گفت: هر ساله در عصر روز هشتم محرم یعنی شب تاسوعای حسینی در حسینیه و خیابان‌های اطراف مراسم سوگواری برگزار می‌شود، حرکت این دسته معمولا از حسینیه شروع و در آغاز شب در امامزاده ابراهیم به پایان می‌رسد، این دسته که بزرگترین دسته عزاداری در ایران محسوب می‌شود در تاریخ 15 دی 1387 به عنوان دهمین میراث معنوی ایران به ثبت رسیده است.

این مدرس تاریخ تشیع گفت: هشتم محرم در زنجان به یوم البلفضل و یوم عباس معروف است در حالی که در جا‌های دیگر بیشتر روز نهم محرم یعنی تاسوعا با نام حضرت عباس (ع) گره خورده، قربانی کردن در یوم عباس در شهر زنجان یکی از آیین‌هایی است که محوریت دارد و سابقه آن به سال 1328 هجری شمسی برمی گردد، در این سال 4 راس گوسفند در مسیر دسته عزاداران حسینیه اعظم قربانی شد، به تدریج هر سال به تعداد قربانی‌ها افزوده شد تا جایی که طبق آمار متولیان حسینیه درسال 52 شمسی 350 راس، سال 83، 6400 راس، سال 89 به بیش از 12 هزار راس رسیده است.

به گفته طاوسی حسینیه اعظم بعد از قربانگاه منا در مکه بزرگترین قربانگاه جهان اسلام محسوب می‌شود، اطعام عزاداران یکی از نکاتی است در مراسم عزاداری حسینیه اعظم زنجان وجود دارد، طبیعتا از گوشت‌های قربانی برای اطعام عزاداران و توزیع در بین مستحقان و خانواده‌های نیازمند استفاده می‌شود.

او می‌گوید: اطعام و نذری دادن از آداب و مسائل جدی عزاداری در شهر زنجان است که مردم این شهر توجه جدی به آن دارند در بحث اطعام از اقسام خوراکی‌ها همانند پخش آب بین عزادران، توزیع خرما، آش و یک حلوای مخصوص که پختش زمان بر است دیده شده است؛ و همین طور در کنار نذر‌های غیر خوراکی باید به نذر شمع در زنجان اشاره کرد.

طاوسی گفت: نذری در زنجان منحصر به اطعام نیست، نذر شمع، نذر پیراهن و پارچه مشکی در دسته نذر‌های غیر خوراکی قرار می‌گیرند، همچنین نذر سیاه پوشی در زنجان مرسوم است که برخی افراد نذرمی کنند 40 روز یعنی از آغاز محرم تا اربعین سیاه بپوشند و برخی از مادران بر تن فرزندان کوچک خود لباس مشکی می‌پوشانند.

به گفته طاوسی رجز خوانی از جمله آیین‌هایی است که در عزاداری زنجان دیده می‌شود، عزاداران رجز‌هایی را به یاد رجز‌های روز عاشورا تکرار می‌کنند، همچنین از دیگر آیین‌های سنتی عزاداری زنجان تعزیه است که در ارمغان خانه‌ی زنجان همه سال برگزار می‌شود و افراد زیادی از آن استقبال می‌کنند.

این مدرس تاریخ تشیع گفت: به جهت اهمییت دسته‌های مختلف عزاداری زنجان گاهی مطرح‌ترین مداحان کشوری در آنجا حضور پیدا می‌کنند خصوصا مداحان ترک زبان که از بین آن‌ها در واقع می‌توانیم به زنده سلیم موذن زاده اشاره کنیم.