جنگل هیرکانی، زباله، شیرابه

جنگل ها نقش بسزایی در تلطیف هوا و تولید اکسیژن دارند به ویژه در کشورهایی که از نظر سرسبزی فقیر باشند حفاظت از این عرصه های با ارزش بسیار حایز اهمیت است، ایران نیز جزو این کشورها است چون بر روی کمربند خشک و نیمه خشک قرار گرفته از این رو از لحاظ دارا بودن جنگل زیاد غنی نیست به جز در بخشی از شمال کشور که به جنگل های هیرکانی معروف است که مانند گنجی باید از آنها محافظت کنیم.

اما می بینم که وضعیت جنگل های کشور خوب نیست و بسیار نگران کننده است، آمارها نشان می دهد تا نیم قرن پیش وسعت جنگل های هیرکانی در شمال کشور 6.5 میلیون هکتار بوده اما اکنون به 1.9 دهم میلیون هکتار رسیده است که از این میزان هم 800 هزار هکتار آن مخروبه است.

سهم سرانه هر ایرانی از جنگل 18 صدم هکتار است در حالی که در دنیا این سهم 8 دهم هکتار است، با این حساب میزان حساسیت ما نسبت به حفاظت از جنگل ها باید 4 برابر متوسط جهانی باشد که باید خودش را در قوانین و آموزش ها نشان دهد که نه تنها این حساسیت وجود ندارد بکله به راحتی نیز همین داشته های خود را نابود می کنیم، با رها کردن هزاران تن زباله و جاری شدن شیرابه های آنها کمر به خشک کردن و نابودی جنگل های هیرکانی بسته‌ایم.

آمارها نشان می دهد هر ایرانی روزانه 500 تا هزار گرم زباله تولید می کند، سرانه تولید زباله روزانه در استان های شمالی بیش از 6 هزار تن است که با توجه به مسافر پذیر بودن این منطقه در ایام خاص و تعطیلات به مراتب بیشتر نیز می شود، هر تن زباله 300 تا 500 لیتر شیرابه تولید می کند، بر این اساس سرانه تولید شیرابه جمعیت فعلی سه استان شمالی کشور دو میلیون و 800 هزار لیتر است، هر میلی لیتر شیرابه حاوی 100 میلیون باکتری بیمازی زا و عامل انتقال 118 نوع بیماری حاد است.

در هر ثانیه 14 لیتر شیرابه وارد رودخانه های رشت می شود، این در حالی است که خوراک و نوشیدنی اصلی ایرانیان یعنی برنج و چای در استان های شمالی کشت می شود، بیش از 90 درصد آب استان های شمالی کشور از سفره های زیرزمینی تامین می شود و بالا بودن سطح آب زیرزمینی و همزمان حجم زیاد زباله شهری دفن شده در این سه استان موجب نفوذ شیرابه ها تا عمق 150 متری زمین و آلودگی منابع آبی شده است که بی توجهی و تداوم شیوه فعلی دفن زباله های موجود و شیرابه های حاصله به زودی تبدیل به یک بحران جدی برای سلامت ساکنان این سه استان، کشور و محیط زیست جنگل های هیرکانی خواهد شد.

محمد درویش رییس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو در این باره به خبرنگار اجتماعی ایرنا گفت: یکی از دلایلی که سبب شد تا با افت کیفیت سفره های آب زیرزمینی و منابع آب سطحی روبرو شویم وجود شیرابه های حاصل از رها کردن هزاران هزار تن زباله در جنگل های شمال کشور است، این مساله باعث شده تا در سه استان شمالی کشور وضع نگران کننده شود؛ این در حالی است که این استان ها کمبود کیفی آب ندارند اما حجم زیادی از آنها آلوده شده است.

وی افزود: متاسفانه حجم زیادی زباله در جنگل های هیرکانی به حال خود رها و یا به صورت کاملا غیر اصولی دفن می شود که به مرور شیرابه آن وارد سفره های آب زیر زمینی، مزارع کشاورزی و حتی آبهای جاری می شود چرا؟ چون نتوانستیم کار تفکیک زباله را از مبدا انجام دهیم، چون تصفیه خانه نداریم، همچنین چون نتوانستیم برای زباله هایی که تولید می کنیم کاری علمی و درست انجام دهیم و خوبی مدیریت کنیم.

درویش تاکید کرد: انجام تمام این کارها در مجموع هزینه ای که برای دولت دارد شاید کمتر از یک دهم هزینه ای باشد که برای سد سازی در استان های شمالی صرف می شود و این شگفت آور است که برای ساختن سد پول داریم اما برای ساخت تصفیه خانه و تفکیک زباله از مبدا پول نداریم.

وی با اشاره به اینکه جنگل های هیرکانی ثبت یونسکو شده اند، گفت: چون جنگل های هیرکانی ثبت یونسکو شده اند باید حواسمان بیشتر به آن باشد چون امکان دارد در صورت مشاهده کوتاهی در حفاظت از آن، از یونسکو خارج شود به خصوص اگر در محدوده 307 هزار هکتاری که اکنون ثبت یونسکو شده هر نوع دخل و تصرف، تغییر کاربری اراضی، هر نوع آلودگی و هر نوع انباشت زباله دیده شود می تواند سبب شود که سازمان یونسکو در ثبت آن تجدید نظر کند.

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل ها مراتع و آبخیزداری افزود: البته این 307 هزار هکتار مناطقی هستند که عمدتا پارک های ملی و مناطق حفاظت شده را شامل می شوند بنابراین هیچ کدام از این عوارض (تغییر کاربری، انباشت و زباله) در آن دیده نمی شود اما پرسش این است که چرا از یک میلیون و 600 هزار هکتار جنگل های هیرکانی فقط 307 هزار هکتار ثبت شده است که دلیلش بر می گردد به اینکه در بقیه این عرصه ها حضور بیش از حد دام، تغییر کاربری اراضی، انباشت زباله و انواع آفات و بیماری ها را داریم که سبب شد تا گونه های گیاهی ما از کیفیت مطلوب برخوردار نباشند.

وی تاکید کرد: باید تلاش کنیم تا این 307 هزار هکتار را افزایش دهیم که این کار با مدیریت بهتر جنگل ها میسر می شود و یکی از راه ها این است که بتوانیم زباله را از مبدا تفکیک کنیم و اصلا مساله ای به نام زباله سوز یا دفن زباله در جنگل ها نداشته باشیم، الان دارند دستگاه های زباله سوزی وارد می کنند که به شدت آب بر و انتشار دهنده گازهای گلخانه ای هستند، اصولا چرا ما باید زباله های ارزشمندی که می تواند دوباره به پول تبدیل شوند را بسوزانیم.

• سازمان حفاظت محیط زیست
• جنگل های هیرکانی