حال تالاب‌ها خوش نیست؛ آخرین وضعیت دریاچه ارومیه
متخصص مدیریت زیست‌بوم‌های تالابی گفت: «دریاچه ارومیه با وجود اینکه بارش‌های امسال به نسبت و نزدیک به نرمال بوده است، اما وضعیت آن بسیار شکننده است.»
علی ارواحی کارکرد‌های تالاب را برشمرد و گفت: تالاب‌ها چند کارکرد اصلی دارند؛ از جمله نقش مهمی در تعدیل آب و هوای منطقه دارند. همچنین موجب ذخیره و کنترل سیلاب ها، تقویت تغذیه آب خوان در سفره‌های آب‌های زیر زمینی می‌شوند، تولید غذا یا کاهش اثرات تغییر اقلیم از دیگر کارکرد‌های تالاب‌ها است.
به گزارش ایلنا، وی در ادامه خاطر نشان کرد: تالاب‌ها زیست بوم‌های ارزشمندی هستند که می‌توانند میزبان بخش قابل توجهی از تنوع زیستی گیاهی و جانوری باشند. تالاب‌ها پتانسیل بسیار خوبی برای طبیعت گردی و پرنده نگری هستند و به رونق اقتصادی محلی و منطقه کمک می‌کند، البته مشروط بر اینکه بهره برداری و استفاده از تالاب، خردمندانه و بهینه باشد، به صورتی که تالاب‌ها حفظ شوند.
ارواحی با اشاره به آسیب‌ها و مواردی که موجب تهدید تالاب‌ها می‌شود، گفت: آسیب‌ها را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد؛ عواملی که ناشی از عامل انسانی یا طبیعی باشند، در بخش نخست ما با مشکلاتی روبرو هستیم، از جمله گاه ممکن است بهره‌برداری‌های بی‌رویه از منابع آب در حوزه آب ریز موجب شود که حقابه تالاب تخصیص داده نشود و تالاب از نیاز آبی که حیات زیست محیطی خودش را حفظ می‌کند محروم شود.
وی در ادامه گفت: در برخی از تالاب‌های کشور بحث ورود گونه‌های مهاجم یا غیر بومی را داریم، به طور مثال سنبل آبی در تالاب انزلی، گونه تیلاپیا در تالاب شادگان و هامون وجود دارد، همچنین گونه کاراس را در تالاب نئور داریم. ورود گونه‌های غیربومی یا مهاجم یکی از معضلات و تهدیدات تالاب‌هاست.
متخصص مدیریت زیست‌بوم‌های تالابی در رابطه با حقابه تالاب‌ها افزود: اغلب تالاب‌های کشور با مشکل کمبود آب و تخصیص حقابه روبرو هستند، شاید به طور استثنا برخی تالاب‌های ساحلی در جنوب کشور از حال بهتری برخوردار باشند. حتی تالاب‌های ساحلی شمال کشور به‌سبب پسروی آب دریاچه خزر اکنون غالبا با مشکل روبرو هستند. تالاب‌هایی که در درون فلات مرکزی کشور قرار گرفته‌اند مثل تالاب گاوخونی، تالاب بختگان، تالاب پریشان، یا برخی دیگر از تالاب‌ها که بطور مشخص مشکلات آن‌ها در رابطه با تقسیم حقابه ریشه‌ای‌تر است. برای مثال دریاچه ارومیه با وجود اینکه بارش‌های امسال به نسبت و نزدیک به نرمال بوده است، اما وضعیت آن بسیار شکننده است.
مشکل حریق در تالاب‌ها
ارواحی گفت: مشکل حریق در تالاب‌ها از دیگر تهدیدهاست. حریق‌ها گاه ناشی از تعارضات اراضی یا تصرف اراضی توسط برخی افراد سودجو در پیرامون تالاب‌ها صورت می‌گیرد و زمانی که بخش‌های مسئول درصدد رفع تصرف بر می‌آیند، یکی از مواردی است که حریق در تالاب‌ها را می‌بینیم. البته این تنها عامل حریق در تالاب‌ها نیست، گاهی به سبب گرم شدن هوا و ضایعاتی که گردشگران در تالاب‌ها رها می‌کنند، در برخی از تالاب‌ها شاهد گسترش حریق یا آتش سوزی هستیم. ضایعاتی که پلاستیکی یا شیشه‌ای باشند، شدت تابش سبب می‌شود حریق در تالاب‌ها اتفاق بیفتد.
متخصص مدیریت زیست‌بوم‌های تالابی نسبت به ورود رسوبات افزود: از دیگر مشکلاتی که تالاب‌ها با آن مواجهه هستند، ورود رسوبات به تالاب‌ها است. در نتیجه سیلاب‌هایی که اتفاق می‌افتد متاسفانه رسوبات وارد تالاب‌ها می‌شوند و این موضوع باعث می‌شود حجم نگهداشت یا ذخیره نگهداشت تالاب کاهش پیدا کند و در واقع ما شاهد آن شکل موثر برای آب گیری تالاب‌ها نباشیم.
ورود منابع آلاینده به تالاب‌ها
وی در ادامه اضافه کرد: از دیگر مشکلاتی که تالاب‌ها با آن مواجهه هستند، ورود منابع آلاینده به تالاب‌ها است. این منابع آلاینده ممکن است، صنعتی، کشاورزی یا روستایی باشد و متاسفانه کنترل نشدن یا تصفیه این آلاینده‌ها و تخلیه آن‌ها در تالاب‌ها یکی دیگر از مشکلات آن‌هاست، که در کشور با آن روبرو هستیم. برای مثال ورود آلاینده‌ها به تالاب انزلی که در سال‌های گذشته داشته‌ایم و مشکلاتی که با خود در تالاب‌ها به همراه داشته است. یا تالاب زریبار به همین شکل مورد آسیب قرار گرفته است.
متخصص مدیریت زیست‌بوم‌های تالابی، درباره ورود آلاینده به تالاب‌ها خاطر نشان کرد: بحث ورود آلاینده‌ها به تالاب‌ها مسئله ساز بوده است. البته خود تالاب یکی از دیگر کارکردهایش بحث خود پالایی است. تالاب‌ها تا یک میزانی این کارکرد را دارند، که خود پالایی داشته باشند و بتوانند آلاینده‌ها را از بین ببرند، اما اگر حجم و میزان آلاینده‌های ورودی از یک میزانی افزایش پیدا کرده باشد، آن زمان تالاب قادر به پالایش آن آلاینده‌ها نیست و متاسفانه این آلاینده‌ها هم به حیات تالاب و به حیات جوامع پیرامونی آسیب بزند.
وی افزود: به طور مثال تالاب شادگان و هورالعظیم یکی از تولیداتی که دارند منابع آبزی آن‌ها است. زمانی که این آلاینده‌ها بیش از حد وارد تالاب‌ها شوند، قطعا آبزیان تحت تأثیر قرار می‌گیرند. گاه شاهد تشدید مرگ و میر بعضی آبزیان یا دیگر گونه‌های زیستی بوده ایم. مثل اتفاقی که طی چند سال در میانکاله شاهد بوده‌ایم و متاسفانه به شدت پرندگان آبزی را در آن منطقه را از دست داده ایم. گاهی حتی تنوع زیستی هم از این مورد آسیب می‌بیند. جوامع پیرامونی تالاب‌ها که منابع ارتزاق آن‌ها آبزیان یا ماهی‌های تالاب است در نتیجه این منابع آلاینده آسیب می‌بینند.
وی در ادامه عنوان کرد: از دیگر مشکلات، توسعه کشت در کشور است، به خصوص در حوزه‌های تالابی بسیار آسیب وارد کرده است. تا جایی که در بالا دست تالاب هورالعظیم، بالا دست شادگان، یا بالا دست تالاب بختگان در استان فارس شاهد کشت برنج هستیم. دیگر محصولات پر آب بری که به طور نمونه در حوزه دریاچه ارومیه کشت می‌شود، انگور، سیب، چغندر قند، یونجه از موارد و مثال‌هایی است که به شدت به منابع آبی که می‌تواند در اختیار تالاب‌ها قرار بگیرد، آسیب وارد کرده است.
ارواحی درباره برنامه‌های مدیریتی برای حفظ حیات زیست محیطی تالاب‌ها گفت: اکنون برای بیش از چهل تالاب کشور برنامه‌های مدیریتی داریم. البته بیشتر این برنامه‌های مدیریتی با رویکرد زیست بومی نوشته شده اند، در برخی از تالاب‌ها مثل تالاب انزلی و تالاب میانکاله هم برنامه‌های مدیریتی با رویکرد‌های متفاوتی تهیه شده بود، اما مشکل اینجاست که نوشتن این برنامه‌ها شروع راه است، مهم اجرای برنامه‌ها است. معضلی که با آن روبرو هستیم در حال حاضر ضمانت اجرایی لازم فراهم نشده است.
چه تالاب‌هایی در وضعیت بحرانی قرار دارند؟
ارواحی در ادامه افزود: برخی از تالاب‌های کشور وضعیت بحرانی دارند، مثل تالاب پریشان، تالاب گاوخونی، تالاب بختگان، دریاچه ارومیه، تالاب انزلی و تالاب میانکاله. دیگر تالاب‌های که صاحب برنامه هستند، مثل تالاب زریبار، تالاب قره قشلاق، تالاب کانی برازان، تالاب قوری گل، تالاب حرا میناب در بوشهر، تالاب هامون، تالاب شادگان، تمام این تالاب‌ها برنامه مدیریتی برای آن‌ها تعریف شده است و جز موارد معدودی که می‌توان گفت از حال تقریباً خوبی برخوردار هستند، اما این شرایط به طور مطلق و پایدار نیست. مثلا حال تالاب زریبار و کانی برازان نسبتا بهتر است یا برخی از تالاب‌های جنوبی در کشور مثل هور باهو یا خور خوران ممکن است نسبتاً وضعیت بهتری داشته باشند. برخی از تالاب‌ها مثل گاوخونی، بختگان، پریشان و کافتر سال هاست به طور کامل آبگیری نشده اند. ممکن است به صورت مقطعی درصد بسیار محدودی از این برخی تالاب‌ها آب گیری شده باشد، ولی برای سنوات متمادی خشک مانده اند.
از میان اخبار