حمایت از حقوق سهامداران در حد شعار! | حال بورس خوب می شود؟
در حالی که بورس کشور ماه‌های متمادی است که با شرایط نامناسبی روزها را سپری می‌کند، جلسات شعارگونه سازمان بورس برای مدیریت اوضاع همچنان در حال برگزاری است. در این راستا، حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران، افزایش اثربخشی و کارایی حوزه نظارتی و تسهیل‌گری برای تامین مالی و تشکیل سرمایه، سه هدف اصلی سازمان بورس عنوان می‌شود. اما آینده این اهداف و تاثیرات آن بر سهامداران هنوز مشخص نیست.
در جلسه هم‌اندیشی بین رئیس سازمان بورس و معاونان هماهنگی امور اقتصادی استانداری‌های سراسر کشور، موضوعات مهمی مطرح شد؛ از پذیرش‌های جدید در بورس و فرابورس و اهداف سازمان تا سهام عدالت. این جلسه، اگرچه هم‌اندیشی را تا حدی ترویج داده است، اما نگرانی‌های سهامداران را درباره آینده بورس کاهش نداده و به نظر می‌رسد که این جلسه و گفتگوهای انجام شده، هنوز هم در راستای اطمینان دادن به بازار سرمایه بوده است، زیرا تاثیر آنها را در حوزه بازار سرمایه مشاهده نمی‌کنیم.
پذیرش‌های جدید در بورس و فرابورس
مجید عشقی در بخشی از این نشست اعلام کرد: با برگزاری این همایش‌ها، شاهد پذیرش‌های جدید در بورس و فرابورس بودیم به طوریکه نزدیک به 15 تا 20 پذیرش جدید در بورس و فرابورس اتفاق افتاد و همچنین تامین مالی از طریق اوراق بوده که برخی عملیاتی شده و برخی نیز در حال انجام است.
این گفته ها در شرایطی است که ارزش معاملات بورس تهران حوالی 2 هزار میلیارد تومان است. البته قبل از محدود کردن دامنه نوسان نوسان نیز، اعداد بسیار پایینی را ثبت کرده بود، به طوری که مطابق تصویر زیر، ارزش معاملات بورس تهران به اعداد سال 1397 بازگشته است.
برای فهم بهتر این اتفاق باید پرسید که آن زمان چند شرکت در بورس بوده و الان چند شرکت وجود دارد؟ آن زمان چند کد فعال معامله می‌کردند و اکنون چند کد؟ عددی که عمیقا می‌تواند احوال بد این روزهای بازار سرمایه را به تصویر بکشد.
حال اگر منظور رئیس سازمان بورس از «پذیرش‌های جدید» به اوراق بدهی برگردد نیز، اوضاع چندان متفاوت نیست؛ چرا که به گفته ایشان، نرخ بهره بالا چالشی برای تولید و اقتصاد است و کوچکترین ثمره آن در عدم فروش حتی 1 ریال اوراق دولتی در ششمین حراج سال بازتاب شد؛ یعنی بازدهی بدون ریسک قریب به 30 درصدی دیگر جذاب نیست.
حمایت از حقوق سهامداران
یکی دیگر از مواضع عشقی، رئیس سازمان بورس، برشمردن حمایت از حقوق سهامدران در سال 1403 است. اصلا قصد نبش قبر کردن و کارهای نیمه تمام سازمان در گذشته را نداریم! اما اگر هدف سازمان حمایت از حقوق سهامداران است، چرا به حرف همان سهامداران دامنه نوسان را به حالت قبل باز نمی‌گرداند؟
دامنه نوسان محدود یعنی انباشت ترس و تشدید تمایل برای فروش! اتفاقی که مشابه آن در بهار 1400 افتاد و نتیجه آن نیز به ضرر بازار سرمایه تمام شد. اگر تخصصی در این زمینه وجود ندارد چرا از تاریخ عبرت نمی‌گیرید؟ اگر اعتقاد بر این است که تمام سهامداران قدرت تحلیل ندارند، برای رسیدن به هدف سال، تشکیل کانون سهامداران و دادن تریبون و سیت مهم در سازمان می‌تواند این مهم را محقق سازد.
تاسیس 300 نهاد مالی جدید
عشقی درباره اقدامات انجام شده در دو سال گذشته نیز تصریح کرد: با هدف کنترل هیجانات در بازار، نزدیک به 300 نهاد مالی جدید تاسیس شده که واسطه بین مردم و شرکت‌های سرمایه‌گذاری هستند.
اما در نقد این سخنان نیز به گفته حسین خزلی، با سابقه 23 سال مدیریت نهادهای مالی در بازار سرمایه برمی‌گردیم: «رشد قابل توجه بورس‌ها در سال‌های 97، 98 و 99 باعث شد، بسیاری از نهادهای مالی به شدت دنبال توسعه کمی و کیفی باشند. اما متاسفانه رکود 3 ساله‌ی حاکم بر بخش سهام و کاهش مداوم درآمدها، خصوصاً کمای عمدی ماه‌های اخیر، تمام این برنامه‌های توسعه‌ای را بر باد داده و اکثر نهادهای مالی بازار سرمایه، حتی بزرگان، در حال تعدیل نیرو، کاهش هزینه، بستن شعب، تعطیل خدمت و عقب گرد هستند.»
افزایش اثر بخشی و کارایی حوزه نظارتی
یکی دیگر از اهداف سازمان بورس برای سال 1403 افزایش اثر بخشی و کارایی حوزه نظارتی برشمرده شد. حوزه‌ای که به نظر می‌رسد واقعا در دستور کار سازمان بورس قرار گرفته و نظارت‌ها نسبت به قبل افزایش یافته است! اما همچنان مواردی وجود دارد که بررسی آنها خالی از لطف نیست.
بعد از اتفاقات سال گذشته و درست زمانی که بازار از ریل صعودی خود خارج شد، دو صندوق بزرگ یعنی «آساس» و «سرو» کمترین شوک را از رسوایی اردیبهشت 1402 متحمل شده و در زمان کوتاهی به مدار مثبت برگشند که طبیعتا بررسی سبد این دو صندوق می‌توانست برای هر سهامداری جذاب و کلاس آموزشی باشد. اما بررسی‌های اقتصاد آنلاین نشان می‌دهد که «آساس» و «سرو» به ترتیب به «درهآور» و «سیستم» بیشترین وزن را تخصیص داده و به علت رشد آنها، بازدهی این دو صندوق نیز قابل قبول ارزیابی شده است؛ اما اگر بخواهیم ریزتر به این دو شرکت نگاه کنیم، درمی‌یابیم که ارزش معاملات روزانه آنها زیر 5 میلیارد تومان است که قاعدتا ایجاد روند در این گونه سهم‌ها عددی خیلی کمتر از 5 میلیارد را نیاز دارد. این درحالی است که p/e «سیستم» به بالای 20 رسیده و «درهآور» نیز برخلاف شاخص صنعت رشد یافته و حتی حاشیه سود آن به طور معناداری کاهشی است.
حال سوال اینجاست که اصرار صندوق به سرمایه‌گذاری در سهام کوچک با نوسان بالا و ارزش بنیادی کمتر چیست؟ آیا در صنایع انتخابی برای ایجاد سبد، سهم‌های ارزنده‌تری وجود نداشته است؟ اکنون اگر این مسئله به عادت همیشگی صندوق‌های سرمایه‌گذاری بدل شود، چند نماد حبابی و پروژه‌ای بر سر سهامداران خراب خواهد شد؟
مورد بعدی که شاید از تحرکات صندوق‌ها عجیب‌تر هم باشد، نرخ گاز طبیعی مصرفی تولیدکنندگان است؛ در سال گذشته نحوه قیمت‌گذاری خوراک شرکت‌ها چنان فشار فروشی را بر کلیت بازار ایجاد کرد که تمام مسئولان کشور در صرافت برای حل آن بودند؛ اما در نهایت فرمولی متشکل از نرخ 4 هاب بزرگ دنیا مبنا قیمت‌گذاری قرار گرفت؛ اما بازهم در اوج نظارت سازمان، 3 شرکت «شرانول»، «شبهرن» و «شسپا» که اتفاقا محصولات مشابهی نیز تولید می‌کنند، نرخ گاز طبیعی خود را برای فروردین ماه اعلام کرده که دچار تناقضات بسیار شدیدی است؛ به طوری که نرخ اعلامی آنها به ترتیب 1,800، 780 و 6,300 تومان بوده‌است که با هیچ منطق و استدلالی قابل درک و توجیه نیست.
سایه ترسناک نظارت های صوری بر سر امنیت بازار سرمایه
با تمام کم و کاستی‌ها و ایراداتی که در برگزاری مجامع استانی جهت آزادسازی سهام عدالت وارد است، اما اقدام ویژه‌ای بود که بالاخره و بعد از گذشت چند سال در دستور کار قرار گرفت. در این خصوص مقرر شد که طبق برنامه، مجامع استانی تمام استان‌های کشور تا پایان مرداد ماه امسال برگزار شده و بالاخره این ماراتن طاقت‌فرسا به پایان برسد؛ اما به نظر می‌رسد در زمان 2 ماهه باقی مانده، این اتفاق هرگز میسر نخواهد شد و مجددا باید شاهد دستورالعمل جدیدی از سوی شورا عالی بورس باشیم.