معنای انتخاب عراقی‌ها برای ایران
دنیای اقتصاد: انتخابات پارلمانی عراق از روز سه‌شنبه 11 نوامبر رسما آغاز شد. نزدیک به 21میلیون عراقی واجد شرایط رای دادن در روز سه‌شنبه در 4هزار و 501 حوزه رای‌گیری در سراسر کشور هستند. بیش از 7هزار و 750 نامزد که تقریبا یک‌سوم آنها زن هستند، برای پارلمان دارای 329 کرسی رقابت می‌کنند.
فایننشال تایمز به تاریخ دهم نوامبر طی گزارشی، ضمن پرداختن به ماهیت حضور گروه‌های شبه‌نظامی عراق در انتخابات پارلمانی این کشور تبیین کرد که این گروه‌ها در حال پوست‌اندازی و تغییر رویکردهای خود هستند، امری که چه‌بسا نشانگر این نکته بوده که تهران به دنبال استمرار ثبات و جلوگیری از تنش در همسایه غربی خود است.
نظامیان دیروز، سیاستمداران امروز
در دفتر کار احمد الاسدی، عضو مجلس عراق در منطقه سبز بغداد، آنچنان چیزی وجود ندارد که نقش طولانی‌مدت وی به‌عنوان رهبر یک گروه شبه‌نظامی شیعه را آشکار کند. الاسدی که پیش‌تر به‌عنوان رئیس نیروی کتائب جند الامام و سخنگوی این گروه مسلح تحت حمایت ایران در عراق فعالیت می‌کرد، اکنون روزهای خود را صرف ترویج اصلاحات اقتصادی و چشم‌انداز یک دولت کثرت‌گرا می‌کند. تغییر و تحول الاسدی، تجسم بلندپروازی‌های گسترده گروه‌های مسلح عمدتا شیعه معروف به واحدهای بسیج مردمی یا حشد الشعبی در عراق است، یکی از حوزه‌های نفوذ ایران که در خاورمیانه پابرجا مانده است.
نیروهای نظامی شیعه عراق تا حد زیادی خود را از آشوب‌های پس از رویدادهای 7 اکتبر 2023 که موجی از درگیری را برانگیخت کنار کشیده بودند و حال به دنبال تثبیت قدرت خود در انتخابات روز سه‌شنبه هستند. الاسدی که با چهره خندانش در پوسترهای تبلیغاتی امتداد بزرگراه‌های اصلی بغداد به چشم می‌خورد، در ائتلافی به رهبری محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر فعلی، نامزد انتخابات پارلمانی شده است. السودانی در مقام تکنوکراتی کهنه‌کار و محبوب، به دنبال تقویت جایگاه خود با جلب نظر گروه‌های شبه‌نظامی شیعه بوده است.
گروه‌های دیگری مانند کتائب سید الشهدا که در ائتلاف حاکم نیز حضور دارند و پیش از این نامزدهای وابسته به خود را معرفی کرده بودند، برای اولین بار با نامزدهایی در فهرست انتخاباتی خود در انتخابات شرکت می‌کنند. ابوآلا الولائی، رهبر کتائب سیدالشهدا که در سال 2023 از سوی واشنگتن تحریم شد، در این رابطه گفت: «هر جناحی تصمیم خواهد گرفت که ورود به سیاست برای او به چه معناست و این امر چگونه خواهد بود. آنچه مهم است حضور در عرصه است... برای محافظت از منافع حشد الشعبی.» وی گفت: «ما نمی‌خواهیم سیاستمداران اعتبار دستاوردهای [ما] را از آن خود کنند. ما برای این کشور خون دادیم، اکنون نوبت ماست.»
تاکید بر عمل‌گرایی سیاسی
فایننشال تایمز در ادامه افزود که اگرچه حضور نظامیان شیعه در عراق کمتر از قبل دیده می‌شود، اما آنها همچنان جناح‌های مسلح قدرتمندی هستند. با‌این‌حال، گسترش نفوذ سیاسی آنها در عراق، که حدود 60 درصد مردم آن شیعه هستند، ماحصل سال‌ها رویکرد عمل‌گرایانه است. یکی از سیاستمداران ارشد شیعه عراقی نزدیک به گروه‌های شبه‌نظامی گفت: بحث بر سر ایران و ایدئولوژی نیست. موضوع هژمونی گسترده‌ای است که اکنون حاصل شده است. همین استراتژی بود که به گروه‌هایی چون حشد الشعبی کمک کرد از بدترین درگیری پس از 7 اکتبر جلوگیری کنند و درحالی‌که سایر اعضای محور مقاومت مانند حزب‌الله لبنان و حوثی‌ها در یمن وارد درگیری با اسرائیل شدند، خود را در حاشیه عمل‌گرایی سیاسی حفظ کنند.
یک منبع آگاه آشنا با طرز فکر این گروه‌ها به فایننشال تایمز گفت: گروه‌های نظامی مورد حمایت ایران در عراق در حال تغییر موضع خود هستند. سیاستمداران و مقامات آگاه معتقدند که این محاسبات از سوی ایران تشویق شده است. به گفته یکی از این منابع آگاه، عراق متحد تاریخی ایران است. آنچه [تهران] می‌خواهد، عراقی باثبات است.
فایننشال تایمز در ادامه نوشت: بسیاری از این جناح‌ها پس از حمله آمریکا به عراق در سال 2003 و حمله داعش در سال 2014 تشکیل شدند. در آن زمان، مردم عراق آنها را ناجیانی می‌دانستند که برای دفاع از ملت در تاریک‌ترین دوران خود را فدا کردند. بیشتر این جناح‌ها در سال 2016 رسما در نیروهای مسلح عراق ادغام شدند، اما عمدتا مستقل عمل می‌کنند. بنا به این گزارش، شبکه‌های گسترده حمایتی به این گروه‌ها کمک کرده است تا قدرت خود را حفظ کنند، به طوری که تعداد نیروهای حشد الشعبی از سال 2019 بیش از دو برابر شده است و بودجه آن در سال 2024 به حدود 3.6میلیارد دلار افزایش یافته است. رناد منصور، مدیر طرح ابتکاری عراق در اندیشکده چتم‌هاوس، گفت: «رویکرد جدید این گروه‌ها این است که بودن در دولت عراق سودآورتر و مشروعیت‌بخش‌تر از خارج بودن از آن است.»
از جمله تاثیرگذارترین جناح‌ها، عصائب اهل حق است که اکنون با پیامی برای ملت‌سازی و مبارزه با فساد فعالیت می‌کند. فایننشال تایمز در ادامه افزود که این تغییرات در رویکرد گروه‌های شیعه که با هسته‌های سیاسی در ایران ارتباط دارند نشان‌دهنده آن بوده که رویکرد مبتنی بر فعالیت سیاسی در دستور کار این گروه‌ها قرار گرفته است و این مساله رویگردانی از مساله فعالیت نظامی در برهه فعلی تلقی می‌شود. با این حال، منتقدان، کمپین عصائب اهل الحق را در زمانی که قیمت نفت به‌شدت بالا رفته و فساد دولتی شایع است، فرصت‌طلبانه می‌دانند. ایالات متحده اخیرا عصائب اهل الحق را با ادعای کمک به تهران برای دور زدن تحریم‌ها، به عنوان بخشی از کمپین فشار واشنگتن بر ایران و متحدانش، تحریم کرد. این در حالی است که به گزارش فایننشال تایمز، با وجود محوریت سیاسی، این گروه‌ها در برابر فشار برای خلع سلاح مقاومت کرده‌اند و می‌گویند سلاح‌هایشان همچنان برای دفاع از عراق ضروری است.
بر این اساس، ادامه تهدیدها از سوی آمریکا و ادامه حضور نظامی آمریکا در این کشور از جمله دلایلی است که سبب می‌شود محوریت مقاومت در این گروه‌ها همچنان به قوت خود باقی بماند. بر این اساس، پهپادهای آمریکایی و اسرائیلی، تهاجم ترکیه به شمال عراق و دولت جدید سنی سوریه خطرات بالقوه‌ای هستند که ضرورت تکیه کردن هم‌زمان به رویکرد نظامی را در این گروه‌ها زنده نگاه می‌دارند.
انتخابات پارلمانی عراق در حالی برگزار شده که نتایج آن در بحبوحه تحولات فعلی می‌تواند تاثیرات گسترده‌ای بر سیاستگذاری در منطقه داشته باشد. باید منتظر ماند و دید که رویکرد مبتنی بر عمل‌گرایی سیاسی گروه‌های مورد حمایت ایران در این انتخابات چه ماحصلی در صندوق‌های اخذ رای خواهد داشت و با اعلام نتایج انتخابات، چه آینده‌ای انتظار این همسایه و متحد ایران در منطقه را می‌کشد. با این همه، از یک نکته می‌توان مطمئن بود و آن اینکه ثبات پایدار در عراق بیش از هر چیز دیگری برای ایران اهمیت دارد؛ هرچند که فارغ از نتایج، روند دوستانه میان دو ملت ادامه خواهد یافت.