خوب و بد برقی سازی حمل و نقل / چه اقداماتی صورت گرفته است؟
یکی از نکات مثبت برقی سازی حمل و نقل، کاهش آلودگی هوا است که می تواند تاثیر بسیاری داشته باشد.
ساکنان پایتخت، قرار است به زودی شاهد تغییر و تحولات اساسی در زمینه حمل و نقل باشند و قرار است برقی سازی به کمک آلودگی هوای تهران بیاید.
ساکنان تهران درست است که هنوز چشم‌شان به جمال تاکسی‌ها، ون‌ها، اتوبوس‌ها و موتورسیکلت های برقی روشن نشده، اما احتمالا یکی از دستگاه‌های شارژ برقی خودرو‌های هیبریدی را در سطح شهر دیده‌اند و اگر هم احیانا آن‌ها را ندیده باشند قطعا خبر نصب این دستگاه‌ها یا اخبار مربوط به واردات خودرو‌های برقی و نونوارشدن ناوگان حمل و نقل عمومی به کمک اتوبوس‌ها، ون‌ها و تاکسی‌های برقی را شنیده‌اند. این خبر‌ها برای تهرانی که مردمش به ندرت هوای پاک و آسمان آبی را تجربه می‌کنند، اخباری ناب و محقق شدن این خبر‌ها اتفاقی واقعا مغتنم‌است.
اگر حمل و نقل در تهران به سمت برقی شدن حرکت کند یک شکاف 10 ساله که در این حوزه با دنیا داریم، نرم نرمک پر می‌شود و امیدواری‌ها به کاهش آلاینده‌هایی که به طور میانگین هر سال سبب مرگ بیش از 20 هزار نفر می‌شود، قوت می‌گیرد، اما این فقط پایتخت نیست که گرفتار‌معضل آلودگی هوا و موج سهمگین فرسودگی ناوگان حمل و نقل عمومی است، زیرا همه شهر‌های بزرگ و بخش زیادی از شهر‌های متوسط و کوچک نیز درگیر این چالش‌هستند؛ بنابراین برقی شدن باید سراسر ایران را در بر بگیرد که این مهم محتاج هزینه‌های هنگفتی است که باید برای تامین و حفظ استمرار آن فکر شود وگرنه برقی شدن چند صباحی عمر می‌کند و پس از مدتی مانند بسیاری از پروژه‌های مشابه محو می‌شود و از آن فقط خاطره‌ای می‌ماند.
قرار‌است چه بشود؟
34درصد تردد‌ها در تهران با حمل و نقل عمومی انجام می‌شود و66درصد با خودرو‌های شخصی که شهردار تهران می‌گوید این وضعیت «فاجعه» است. آن 34درصد هم نه که یک تردد آسان و باکیفیت باشد بلکه ترددی است پرچالش وخسته کننده؛ دلیلش هم آمار‌هایی است که شهردار تهران ارائه می‌دهد اعم از فرسودگی96درصد از تاکسی‌ها و ون‌ها و فعالیت 2800اتوبوس به جای10هزار اتوبوسی که باید در تهران فعال باشند. در این اوضاع و احوال و زیر‌سایه چنین کمبود‌هایی است که برقی‌سازی ناوگان حمل و نقل عمومی در پایتخت مطرح است و برخی اقدامات نیز برای پیشبرد آن انجام شده مانند رونمایی از 198 تاکسی برقی چینی در اواخر دی ماه گذشته و رونمایی از 15 ایستگاه شارژ برقی در ماه مرداد که 74 دستگاه شارژ را شامل می‌شود. به جز این اقدامات دیگری نیز در دستور کار‌است شامل انعقاد قرارداد برای واردات 2500 اتوبوس که این روز‌ها دچار حاشیه نیز شده است و شرکت‌های داخلی که تولیدکننده اتوبوس‌های برقی هستند انتقاداتی را به شهردار تهران داشته‌اند که چرا از چین قرار است اتوبوس وارد شود و ساخت 2194 اتوبوس داخلی که 2694 دستگاه آن‌ها برقی‌است و نیز برقی‌سازی 2500اتوبوس دوکابین توسط شرکت‌های دانش بنیان داخلی. علاوه بر این قرار‌است 49 هزار خودروی برقی نیز که فعلا در 9 شرکت ثبت سفارش شده به عنوان تاکسی مورد استفاده قراربگیرد. اگر همه این اعداد و ارقام محقق شود و به کف‌خیابان‌ها برسد قطعا یک انقلاب درحوزه حمل و نقل کشورمان رخ می‌دهد؛ به ویژه آن که شهردار تهران قول راه‌اندازی 5000 دستگاه شارژ خودرو‌های برقی در 1700 نقطه را (تا پایان سال 1403) نیز داده و تبدیل شدن تهران به یکی از خوش آب و هواترین نقاط کشور را شدنی دانسته است، اما آیا برقی‌سازی ناوگان حمل و نقل عمومی آن هم در این ابعاد می‌تواند هوای پاک را به تهران برگرداند؟
برقی‌سازی؛ خوب مطلق یا پروژه‌ای خاکستری؟
نزدیک به 80درصد از جمعیت شهر تهران درسال1401 به طور متوسط با غلظت ذرات معلق که هفت برابر استاندارد جهانی است روبه رو بوده‌اند. به همین علت کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس به دولت و شهرداری‌ها حق می‌دهد که برقی‌سازی ناوگان حمل و نقل عمومی را یک راهکار جذاب برای کنترل آلودگی هوا بدانند، اما این کارشناسان که مطالعاتی تطبیقی انجام داده‌اند، تاکید دارند اگر همه جوانب پروژه برقی‌سازی دیده نشود، می‌تواند منجربه شکست آن شود. یکی ازموضوعات مهم درپروژه برقی‌سازی، قیمت خودروهاست که طبق اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس قیمت یک اتوبوس برقی با باتری بزرگ و کارکرد قابل قبول در چین دو برابر اتوبوس‌های دیزلی سنتی است. این درحالی است که مطالعات نشان می‌دهد منافع حاصل از برقی‌سازی ناوگان اتوبوسرانی به اندازه‌ای بزرگ و قابل توجه نیست که به عنوان تنها راه‌حل کاهش آلودگی هوا در شهر‌های آلوده در نظر گرفته شود. از دیگر سو مطالعات انجام شده در داخل کشور نیز به روایت مرکز پژوهش‌ها بر غیراقتصادی بودن اجرای سناریو‌های برقی‌سازی ناوگان حمل و نقل عمومی در شهر‌های تهران، کرج و اصفهان تاکید دارد.
نکته قابل توجه این که در استفاده از اتوبوس های برقی باید به توپوگرافی شهر‌ها و تغییرات دمایی آن‌ها نیز توجه ویژه شود چرا که این دو موضوع مصرف انرژی را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهند. به طور مثال مطالعات در فرانسه نشان داد مصرف انرژی در اتوبوس‌های برقی هنگامی که در مسیری با شیب 4درصد تردد می‌کنند 1.6برابر مصرف انرژی هنگام تردد در مسیر‌های بدون شیب است. به همین علت است که مرکزپژوهش‌های مجلس تاکید دارد با این که حمل و نقل برقی در کاهش آلودگی هوا و انتشار گاز‌های گلخانه‌ای نقش دارد، اما این راهکار فقط یکی از روش‌های موثر در کاهش آلودگی هواست و از آنجا که لزوما مقرون به صرفه‌ترین راهکار هم نیست بنابراین باید در کنار سایر اقدامات از‌جمله مدیریت تقاضای سفر مد نظر قرار بگیرد.