خودروهایی که بدون تصادف جان می‌گیرند

به گزارش تسنیم، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، هفدهم دی‌ماه در صحت علنی مجلس در سخنانی گفت: "من با بررسی دقیق و کاملاً مطلع می‌گویم در شهرها و کلانشهرها، به غیر از بحث نیروگاه‌ها، در طول سال 81 درصد مشکل اصلی آلودگی هوا ناشی از خودروها و موتورسیکلت‌ها و همچنین موضوع عدم استاندارد سوخت است."

قالیباف خاطرنشان کرد: "امروز در بحث نیروگاه ها حساسیت ایجاد شده اما بیشتر آلودگی شهرهای بزرگ مربوط به این بخش (خودروها و موتورسیکلت‌ها و سوخت غیراستاندارد) است و قانون را در این حوزه و از جمله در بحث رعایت استاندارد سوخت رعایت نمی کنیم."

درخصوص سهم بالای خودروها و موتورسیکلت‌ها در آلایندگی هوا، که رئیس مجلس شورای اسلامی آن‌را 81 درصد اعلام کرده، دو موضوع باید مدنظر قرار گیرد؛ اول نوع و میزان مصرف وسایل نقلیه و دوم کیفیت سوخت توزیعی است.

در موضوع نخست، خودروهای تولید داخل بر اساس نوع تکنولوژی به‌کار رفته، حتی در انواع صفر و جدید، مصارفی 2 تا 3 برابر استاندارد جهانی دارند. در این خصوص اخیرا جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی با اشاره به نقش خودروها در میزان بالای مصرف بنزین، با بیان اینکه "باید به سمت تولید خودرو مطابق با استانداردهای بین‌المللی حرکت کنیم"، گفت: "مصرف بنزین در کشور به صورت میانگین برابر با 116 میلیون لیتر در روز است که اگر خودروها با استاندارد بین‌المللی در کشور تولید می‌شد، مصرف بنزین در کشور 60 میلیون لیتر در روز بود و می‌توانستیم 50 میلیون لیتر در روز صادرات داشته باشیم."

وی افزود: "ناوگان حمل نقل عمومی هم فرسوده شده و مصرف آن بالا است؛ همچنین بررسی پیمایش کارت‌های سوخت نشان می‌دهد مصرف سوخت خودروهای جدید بالاست."

درواقع به گفته معاون وزیر نفت، به‌خاطر مصرف بالای بنزین خودروهای تولید داخل، روزانه بیش از 50 میلیون لیتر بنزین بیشتر در مقایسه با پیمایش ثابت با خودروهای استاندارد، سوزانده می‌شود؛ یعنی روزانه آلایندگی ناشی از احتراق 50 میلیون لیتر بنزین، به دلیل عدم التزام خودروسازان به تولید خودروی باکیفیت، به هوای کشور تحمیل می‌شود.

در موضوع دوم که کیفیت سوخت است، معاون وزیر نفت معتقد است که "نمونه‌هایی که سازمان حفاظت محیط زیست از بنزین توزیعی کشور گرفته و نمونه‌هایی که همکاران خودمان گرفته‌اند، نشان می‌دهد که توزیع بنزین در کشور بر اساس استاندارد یورو در حال انجام است و اکتان بنزین نیز بر اساس استاندارد ملی است."

به حداکثر مقدار مجاز تولید گازهای آلاینده تولیدی ناشی از احتراق خودروها بر حسب گرم بر کیلومتر استاندارد آلایندگی یورو می‌گویند. بحث استاندارد یورو که در اعلام معاون وزیر نفت وجود دارد، از استاندارد یورو 1 تا یورو 6 را می‌تواند شامل شود که هر کدام شاخص‌های متفاوتی دارند. اولین استاندارد وضع شده توسط اتحادیه اروپا استاندارد یورو 1 (Euro 1) در سال 1993 میلادی و جدیدترین آن، استاندارد یورو Euro 6 در سال 2019 میلادی است.

البته در ایران استانداردهای یورو 2 تا یورو 4 بیشتر مدنظر است که احتمالا منظور معاون وزیر نفت نیز باید این دو نوع استاندارد باشد.

بنزین شامل ترکیب 150 نوع ماده مختلف است که در اثر سوختن، بسیاری از این مواد به صورت گازها و ترکیبات شیمیایی مختلف وارد محیط می شوند. بنزین نامرغوب از مهم ترین دلایل آلودگی هوا است و همین امر موجب شده تا بعضی کشورها قوانین بسیار سختگیرانه ای در خصوص میزان آلاینده ها و کیفیت و مشخصات بنزین تولیدی وضع کنند.

همچنین طبق اعلام معاون وزیر نفت، اکتان بنزین تولیدی ایران بر اساس استاندارد ملی است که این استاندارد به شماره 4904 نشان می‌دهد بنزینی که توزیع می‌شود باید دارای حداقل عدد اکتان تحقیقی (RON) به میزان 95 و عدد اکتان موتوری (MON) به میزان 85 باشد.

طبق گفته معاون وزیر نفت، این استاندارد هم‌اکنون در مورد بنزین توزیعی رعایت می‌شود که البته طبق قانون، سازمان حفاظت محیط زیست باید نسبت به نظارت بر اجرای استاندارد ملی در بخش بنزین توزیعی اقدام کند.

همچنین طبق استاندارد ملی ایران، حداکثر میزان الفین‌ها در بنزین 18درصد، آروماتیک‌ها 35درصد و بنزن یک درصد مجاز است. از سوی دیگر، مقدار حداکثر مجاز گوگرد در بنزین 50 PPM و مقدار سرب 0.005 گرم بر لیتر است.

اگر میزان الفین‌ها، آروماتیک‌ها، بنزن و گوگرد در بنزین توزیعی از مقادیر استاندارد فراتر رود، آلایندگی ناشی از سوختن بنزین (روزانه به طور متوسط 116 میلیون لیتر در ایران در سال 1402) از ابعاد مختلف افزایش می‌یابد و اگر عدد اکتان بنزین از مقادیر استاندارد کاهش یابد، موضوع احتراق ناقص صورت می‌گیرد که علاوه بر صدمه زدن به خودرو، به تشدید آلایندگی هوا منجر می‌شود.

مسئله احتراق ناقص همچنین می‌تواند ناشی از تکنولوژی پایین خودروهای تولیدی باشد، در برخی خودروهای تولید داخل، اساسا تفاوت محسوسی بین سوخت مصرفی (با استاندادر یورو 5 یا یورو 2) در میزان آلودگی وجود ندارد. چرا که تکنولوژی پایین تولید سیستم احتراق خودرو موجب شده تا احتراق ناقص صورت گیرد و هیدروکربون نسوخته وارد هوا شود، که یکی از دلایل پرمصرفی خودروهای تولید داخل همین مسئله است.

در واقع اگر صنعت خودروسازی کشور اصلاح شود یا خودروهای خارجی استاندارد جای خودروهای تولید داخل بی‌کیفیت را بگیرند، علاوه بر کاهش قابل توجه تلفات 20 هزار نفری در تصادفات جاده‌ای، تلفات سالانه 20 هزار نفری ناشی از آلودگی هوا نیز به‌شدت کاهش می‌یابد، چرا که اساسا معضل اصلی آلودگی هوا، (به جز کیفیت سوخت) مصرف بالای بنزین و احتراق ناقص در خودروها است.