خیال پردازی ژنرال و محرومیت ایران از درآمد 14 میلیارد دلاری نفتی

امروز بعد از گذشت سال‌ها از بلاتکلیفی توسعه میدان مشترک آزادگان، طرح توسعه یکپارچه میدان آزادگان جنوبی با حضور رئیس جمهور و مسئولان وزارت نفت در نهاد ریاست جمهوری به امضا می‌رسد.

به گزارش خبرنگار مهر میدان آزادگان از میدان‌های نفتی بزرگ ایران است، که در منطقه دشت آزادگان، در حد فاصله 100 کیلومتری از غرب اهواز مستقر است. این میدان نفتی مشترک از شمال در مجاورت میدان مجنون عراق قرار دارد که به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده است.

میزان نفت درجای میدان آزادگان شمالی در حدود 5.86 میلیارد بشکه و نفت قابل استحصال آن 420 میلیون بشکه برآورد می‌شود. همچنین نفت درجای میدان آزادگان جنوبی نیز 28.2 میلیارد بشکه و نفت قابل استحصال آن در حدود 1.6 میلیارد بشکه برآورد شده است.

در دولت دهم توسعه هر دو میدان آزادگان شمالی و آزادگان جنوبی توسط چینی‌ها در دستور کار قرار گرفت اما در دولت یازدهم علیرغم به اتمام رسیدن طرح توسعه میدان آزادگان شمالی، توسعه میدان آزادگان جنوبی دچار تصمیمات عجولانه و اشتباهات استراتژیک شد تا سرنوشت این میدان همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار گیرد و بسیاری از کارشناسان به کاریکاتوری بودن و بی‌ثمر بودن اقدامات دولت یازدهم و دوازدهم در توسعه این میدان اذعان کنند.

امروز بعد از گذشت سال‌ها از بلاتکلیفی توسعه این میدان مشترک، طرح توسعه یکپارچه میدان آزادگان جنوبی با حضور رئیس جمهور و مسئولان وزارت نفت در نهاد ریاست جمهوری به امضا می‌رسد.

اخیراً رئیس جمهور در جلسه هیئت دولت با اشاره به حرکت وزارت نفت در توسعه میادین مشترک نفتی گفته است در دولت سیزدهم عقب ماندگی در توسعه میادین نفتی مشترک جبران خواهد شد.

قرارداد توسعه میدان نفتی آزادگان جنوبی که به عنوان بزرگترین میدان نفتی مشترک شناخته می‌شود برای اولین بار به صورت همزمان و یکپارچه صورت خواهد گرفت به طوری که در توسعه این میدان مشترک از ظرفیت بانک‌های دولتی و خصوصی، صندوق توسعه ملی شرکت‌های اکتشاف و تولید داخلی استفاده خواهد شد که در واقع توسعه این میدان بدون حضور خارجی‌ها از اروپا تا شرق آسیا تماماً توسط پیمانکاران و سرمایه گذاران ایرانی انجام خواهد شد.

اجرای این طرح در یک دوره هفت‌ساله صورت خواهد گرفت که براین اساس تولید نفت میدان آزادگان از 190 هزار بشکه در روز به 570 هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت به این معنا که به تولید نفت ایران 380 هزار بشکه در روز اضافه خواهد شد که این مسئله منجر به افزایش قدرت چانه زنی ایران در اوپک نیز می‌شود.

این میدان قبلاً به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده بود که در طرح جدید قرار براین است میدان نفتی آزادگان یکپارچه دیده شود که باعث افزایش بهره وری و تولید صیانتی از میدان خواهد شد.

در سال 92 وقتی بیژن زنگنه برای دومین بار عزم صدرات بر وزارت نفت کرد، یکی از برنامه‌هایش افزایش تولید میادین نفتی غرب کارون به 700 هزار بشکه در روز بودتوسعه میدان آزادگان جنوبی در دولت یازدهم دچار تصمیمات عجولانه و اشتباهات استراتژیک شد تا سرنوشت این میدان همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار گیرد. ماجرای توسعه میدان آزادگان جنوبی از این قرار است که ابتدا تولید زودهنگام (early production) این میدان برای تولید روزانه 50 هزار بشکه نفت توسط مناطق نفت‌خیز جنوب انجام شد. در ادامه در سال 2001 وزارت نفت با شرکت inpex ژاپن یک قرارداد بیع متقابل برای توسعه این میدان منعقد کرد.

اما قرارداد با ژاپنی‌ها به سرانجام نرسید و این شرکت در سال 2008 از قرارداد خارج شد. ماحصل حضور ژاپنی‌ها در ایران یک برنامه جامعه تولید (MDP) از میدان آزادگان جنوبی بود که بر مبنای همین برنامه، مذاکرات با شرکت چینی CNPC برای توسعه میدان آزادگان جنوبی آغاز شده و سرانجام عملیات اجرایی این طرح در شهریور سال 91 کلید خورد.

چینی‌ها هم توسعه آزادگان شمالی را بر عهده گرفتند هم توسعه بخش جنوبی میدان را. ولی عملکرد آنها در این دو بخش مشابه هم نبود. در واقع هر چند عملکرد چینی‌ها در توسعه میدان آزادگان شمالی مطلوب بود اما در میدان آزادگان جنوبی به نسبت با تعلل زیادی مواجه شد که دلیل این تفاوتِ عملکرد نیز به تیم اجرایی شرکت نفت و شرکت CNPC در دو میدان برمی‌گشت. در نتیجه بعد از روی کارآمدن بیژن زنگنه وزیر نفت، در سال 93 قرارداد با چینی‌ها منتفی شد و آنها از پروژه توسعه میدان آزادگان جنوبی کنار گذاشته شدند.

کارشناسان معتقدند که زنگنه برای باز کردن پای شرکت‌های غربی به میادین نفتی ایران، چینی‌ها را کنار گذاشته است، و الا این امکان وجود داشت که با مدیریت قوی‌تر و تعامل بیشتر توسعه میدان آزادگان جنوبی نیز همانند آزادگان شمالی توسط شرکت CNPC چین انجام شود.

بعضی از کارشناسان فعال در صنعت نفت می‌گویند شرکت چینی به این دلیل کنار گذاشته شد که شرکت انگلیسی - هلندی رویال داچ شل که توسعه همین میدان مشترک در بخش عراقی را بر عهده داشت خواستار مطالعه این میدان در بخش ایرانی شد و مسئولان وزارت نفت نیز هیجان‌زده از احتمال حضور شل در این میدان، هم اطلاعات مخزن در طرف ایرانی را در اختیار شل گذاشتند و هم چینی‌ها را از میدان خارج کردند تا فضا برای این شرکت غربی نه‌چندان خوشنام در ایران باز شود. با این حال در نهایت شل صرفاً به گرفتن اطلاعات اکتفا کرد و پیشنهاد مشخصی هم برای توسعه میدان ارائه نداد.

بعد از کنار گذاشتن چینی‌ها و تا تعیین تکلیف مجدد این موضوع، شرکت مهندسی توسعه نفت (متن) عهده‌دار برخی اقدامات توسعه‌ای به صورت محدود محدود شد. در این راستا تا سال 95 شرکت متن تعدادی چاه در این میدان حفاری کرد و مناقصه احداث کارخانه فرآورش مرکزی این میدان را برگزار نمود، مناقصاتی که سه بار تکرار شدند ولی هر بار با مخالفت زنگنه همراه شد.

در این راستا قریب به 200 حلقه چاه در این میدان حفاری شد که با دخالت وزیر به دلیل نبود کارخانه، امکان تولید از همه چاه‌های این میدان مشترک فراهم نبود و هنوز هم نیست. این خواب سرمایه در حفاری چاه‌ها و خسارت‌های عدم تولید از میدان مشترک به این امید به کشور وارد شد که توسعه این میدان در آینده به شل و سایر شرکت‌های غربی سپرده شود.

با امضای توافق برجام اما تلاش‌های زنگنه برای حضور شل، توتال و سایر شرکت‌های غربی در پروژه‌های توسعه میادین ایران به سرانجام نرسید تا تصمیم اشتباه او مبنی بر اخراج چینی‌ها بیش از پیش نوک انتقادات را متوجه وزیر نفت کند.

نکته حائز اهمیت در این است که افزایش 380 هزار بشکه‌ای تولید نفت ایران با فرض قیمت هر بشکه نفت 100 دلار سبب افزایش درآمد صادرات نفت ایران در حدود 14 میلیارد دلار در سال پس از اجرای کامل طرح می‌شود درآمدی که خیلی زودتر از اینها می‌شد برای ایران کسب شود اما خوش خیالی‌های زنگنه تا کنون مانع از کسب این درآمد برای کشور شده است.