خیز ایران برای بازپس‌گیری جایگاه خود در سبد انرژی جهان
تهران - ایرنا - با روی کار آمدن دولت سیزدهم و تمرکز مدیریت صنعت نفت بر تعمیق اولویت‌های ساختاری شرکت ملی نفت ایران، برنامه‌ریزی برای برداشت حداکثری از منابع نفت و گاز و صادرات انجام شد تا با ایجاد بهره‌وری و رونق اقتصادی، در بازپس‌گیری جایگاه ایران در سبد انرژی جهان موثر باشد.
به گزارش روز جمعه خبرنگار اقتصادی ایرنا، جمهوری اسلامی ایران با دارا بودن 1.2 هزار میلیارد بشکه معادل نفت خام ذخایر هیدروکربوری، جایگاه ممتازی در میان کشورهای دارنده سوخت‌های فسیلی دارد؛ جایگاهی بی بدیل که به تنهایی یکی از محورهای اصلی ترسیم کننده نقشه دیپلماسی کشور نیز هست.
دستیابی به منابع ارزشمند هیدروکربوری و استحصال فرآورده های سوختی زیرزمینی، هدفی است که از ابتدای فعالیت شرکت ملی نفت ایران به عنوان عهده دار تمامی فعالیت های بالادستی صنعت نفت مورد توجه بوده و تلاش شده است تا با به کارگیری شیوه های نوین فناوری صنایع نفت و گاز، میزان استحصال نفت خام و گاز افزایش یابد.
آنچه مسلم است تاکنون و با به کارگیری فناوری های روز، امکان استحصال حدود 340 میلیارد بشکه معادل نفت خام از این ذخایر زیرزمینی محرز شده است که در مقایسه با نرخ تولید فعلی، پیش بینی می شود امکان برداشت از این منابع خداداد تا 100 سال آینده وجود داشته باشد. این در حالی است که محاسبه این رقم با میانگین ضریب برداشت 25 درصدی صورت گرفته و بدون شک با ارتقای دانش روز و تجهیز صنایع نفت و گاز کشورمان به جدیدترین یافته های پژوهشی، این رقم از پیش بینی فعلی بسیار فراتر خواهد رفت.
با روی کار آمدن دولت سیزدهم و تمرکز مدیریت صنعت نفت بر تعمیق اولویت های ساختاری شرکت ملی نفت ایران، برنامه ریزی هدفمندی برای برداشت حداکثری از منابع نفت و گاز، همپای صادرات انجام شد تا ضمن ایجاد بهره‌وری و رونق اقتصادی، تحقق چشم انداز برنامه‌های جامع توسعه در کشور را تضمین کند.
بر همین اساس افزایش ظرفیت تولید نفت و گاز و تکمیل توسعه میادین مشترک پارس جنوبی، غرب کارون و...، تنوع بخشی و افزایش فروش نفت از طریق بخش خصوصی و دانش بنیان کردن اقتصاد نفت در چارچوب خنثی سازی تحریم ها و توسعه کسب و کار با رویکرد صادرات محوری از جمله مهمترین اهداف تعریف شده برای فعالیت شرکت ملی نفت کشورمان در دولت مردمی تعیین شد.
در ادامه همچنین رویکرد حداکثرسازی نرخ جایگزینی ذخایر نفت و گاز و افزایش سهم تولید، توسعه فناوری و استفاده از ظرفیت دانشگاه ها، مراکز علمی و شرکت های دانش بنیان و توجه به ساخت داخل و برنامه ریزی برای استفاده حداکثری از تولیدات داخل کشور به همراه آموزش و توانمندسازی نیروی انسانی و جذب نخبگان در صنعت نفت به عنوان دیگر موارد مورد تاکید در مسیر تحقق اهداف عالیه شرکت ملی نفت ایران مطرح و تمامی فعالیت های اجرایی ذیل این رئوس بازتعریف شد.
طرح های زود بازده در اولویت اجرا
یکی از محورهای کاری شرکت ملی نفت ایران در دولت سیزدهم، اولویت اجرای طرح های زودبازده برای تامین هرچه سریعتر منابع هیدروکربوری به ویژه گاز در کشور بوده است. در همین راستا از سوی مدیریت کلان شرکت ملی نفت ایران تمهیداتی اندیشیده شده که تمامی منابع مالی برای اجرای این طرح ها بدون محدودیت مالی و با درنظر گرفتن تمامی توان اجرایی شرکت ها انجام شود.
تمرکز بر افزایش تولید و بهبود روند صادرات
شرکت ملی نفت ایران در مسیر دستیابی به جایگاه واقعی خود سه رویکرد اساسی را در دستور کار خود قرار داده و تمامی اهداف عملکردی خود را بر این اساس استوار کرده است. این سه محور شامل بازگردانی میزان تولید به رقم پیش از تحریم ها تا پایان سال 1400، تثبیت تولید و در نهایت افزایش تولید است که برنامه های منطبق با آن با تکیه بر مباحث EOR و IOR انجام شده و در حال پیگیری است.
ازمصادیق اجرای این چشم انداز در مجموعه شرکت ملی نفت ایران می توان به طرح ضربتی تولید گاز از 13 میدان اشاره کرد که عمدتا در حوزه زاگرس جنوبی قرار دارند.
براین اساس، قرارداد مربوطه با سرمایه‌گذاری 3.6 میلیارد دلاری در بازه‌ی 4 ساله تعریف و مقرر شده است تا اجرای طرح ها بر مبنای اولویت‌بندی آن ها نهایی و اجرا شود.
پیش‌بینی می‌شود با اجرایی شدن این طرح، بیش از 130 میلیون متر مکعب در روز به ظرفیت تولید گاز در کشور اضافه شود و از نظر میعانات گازی نیز رقمی بالغ بر 100 هزار بشکه در روز به تولید میعانات گازی کشورمان اضافه شود. در اجرای این طرح همچنین یک فاز زودهنگام نیز در نظر گرفته شده است که قرار است در بازه زمانی کمتر از دو سال به سرانجام رسیده و روزانه 20 میلیون متر مکعب گاز را به میزان تولید فعلی گاز کشورمان اضافه کند.
رکورد تولید 705 میلیون مترمکعب گاز در پارس جنوبی
یکی از دستاوردهای قابل توجه که در نتیجه برنامه ریزی دقیق برای افزایش تولیدگاز در کشور انجام شده است، ثبت رکورد تولید در میدان گازی پارس جنوبی است که برای اولین بار تولید گاز از این میدان تا پایان آذرماه امسال به رقمی در حدود 705 میلیون مترمکعب رسیده که بیش از برنامه بوده و همچنان روند افزایشی دارد.
دستیابی به این رقم تولید در حالی است که بخشی از فازهای این میدان هنوز به بهره برداری کامل نرسیده است؛ با این وجود پیش بینی می شود در آینده ای بسیار نزدیک نخستین ترین (Train) فاز 14 به مدار تولید برسد.
در ادامه اجرای طرح های میدان پارس جنوبی که از جمله اولویت های توسعه ای شرکت ملی نفت ایران است، طرح توسعه فاز 11 پارس جنوبی مطرح است که پیش بینی می شود با تداوم روند کنونی و نهایی شدن بهره برداری از چاه های این میدان در آینده ای نزدیک، تولید روزانه 14 میلیون مترمکعب گاز از این فاز نیز انجام شده و میزان تولید روزانه از فاز 11 به رقم مشابه دیگر فازهای این میدان یعنی 56 میلیون متر مکعب در روز خواهد رسید.
برنامه ریزی برای دستیابی به ظرفیت تولید پیش از تحریم‌ها
یکی از محوری ترین فعالیت های صورت گرفته در شرکت ملی نفت ایران از زمان آغاز به کار دولت سیزدهم، تمرکز بر افزایش تولید و دستیابی به ظرفیت تولید پیش از تحریم ها بوده است که هم اکنون با اقدامات صورت گرفته بخش قابل ملاحظه ای از افزایش تولید محقق شده یا با برنامه ریزی انجام شده در شرکت های تابعه تا پایان سال محقق خواهد شد.
به عنوان نمونه پیش بینی می شود که تنها در شرکت نفت مناطق مرکزی ایران میزان تولید به بیش از دو برابر میزان فعلی برسد.
افزایش صادرات و تسویه تمامی مطالبات فروش نفت
شرکت ملی نفت ایران با توجه به نقش بی بدیل و مسئولیت خطیری که در تامین بودجه کشور دارد، اولویت فروش نفت و تعریف بازارهای جدید صادراتی را که از زمان تحریم ها دستخوش تغییرات زیادی شده بود در دستور کار قرار داد و سعی کرد تا با تمرکز ویژه بر شیوه های نوین بازاریابی، سهم ایران در سبد صادرات نفتی جهان را افزایش دهد.
در راستای دستیابی به این هدف تلاش شد تا ضمن احیای برخی از بازارهای از دست رفته طی دوران تحریم، از تمام ظرفیت‌ها، از جمله ظرفیت بخش خصوصی در این زمینه استفاده شود تا به دور از حصار تعاملات محدود، فروش نفت ایران افزایش یابد.
ماحصل این تلاش ها به موفقیت های قابل توجهی در زمینه فروش نفت منتهی و باعث شد تا تامین منابع مالی بودجه دولت منطبق بر برنامه از پیش تعیین شده تضمین شود.
در ادامه این روند سعی شد تا با ایجاد یکپارچگی در کل مدیریت فروش امور بین‌الملل، استفاده از سازوکارهای قابل دسترس و ابزارهای موجود همچون تهاتر، سرمایه‌گذاری و ایجاد فرصت برای فروش نفت از طریق بورس در دستور کار قرار گیرد تا فروش نفت ایران بهبود یابد.
مشارکت حداکثری بخش خصوصی در تامین منابع مالی
شرکت ملی نفت ایران برای تکمیل و توسعه میدان های نفتی و گازی خود در 8 سال آینده نیازمند 100 میلیارد دلار سرمایه گذاری است که بنابر برنامه ریزی های انجام شده مقرر شده تا بخش عمده ای از آن از محل مشارکتی و خارج از منابع سرمایه ای تامین اعتبار شود.
در این راستا تلاش شد تا ضمن برنامه‌ریزی در جهت تسهیل سرمایه‌گذاری، بهبود رویه‌های قراردادها و جذابیت طرح‌ها، ایجاد ساختار کسب‌وکار و سرمایه‌گذاری فعال در زیرمجموعه‌های شرکت ملی نفت ایران با رویکرد صادرات‌محوری در تمامی بخش‌ها و همچنین توجه به ماهیت روش‌های گذشته برای ایجاد موقعیت‌های برد - برد مدنظر قرار گیرد.
در عین حال طراحی اوراق جدید مالی - اسلامی از جمله اوراق سلف گازی و اوراق نفتی بلندمدت، طراحی مدل تأمین مالی طرح‌ها و پروژه‌ها با استفاده از صندوق پروژه با مشارکت سازمان بورس و تشکیل کمیته تهاتر نفت خام به منظور تأمین کالا و تجهیزات مورد نیاز عملیات بهره‌برداری از دیگر رئوسی است که در افق سرمایه گذاری شرکت ملی نفت ایران بدان توجه شده است.
در راستای تحقق اهداف کمی سرمایه گذاری در صنایع بالادستی نفت و گاز، بهمن ماه امسال نخستین نشست هم اندیشی سیستم بانکی و صنعت نفت برای ایجاد ارتباط موثر چندسویه برقرار شد و راهکارهای سرمایه گذاری بانک های کشور در طرح های بالادستی صنعت نفت با حضور مدیران عامل این شرکت ها بررسی و مقرر شد تا این جلسات تا دستیابی به تفاهمات سازنده ادامه یابد.
در عین حال جلساتی نیز از سوی مدیران ارشد شرکت ملی نفت با هلدینگ‌های مهم پتروشیمی برگزار شد تا مقدمات ورود بخش پایین دستی به بخش بالا دستی صنعت نفت فراهم شود.
طرح پیشنهادی برای افزایش همکاری های دو بخش این بود که همگام با سرمایه گذاری هلدینگ‌های پتروشیمی در بخش توسعه میادین نفت و گاز، شرکت ملی نفت نیز در یک بازه زمانی طولانی خوراک مورد نیاز این واحدها را تامین کند.
بهره مندی از رویکرد فناورانه در اجرای طرح های صنعت نفت
حمایت از شرکت های دانش بنیان، استارتاپ‌ها، دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور از رویکردهای مورد توجه مدیریت عالی شرکت ملی نفت ایران به شمار می رود.
این اصل برای تزریق دانش روز به طرح های عظیم صنعت نفت که برخی از آن ها به تنهایی ارزشی چند صد میلیون دلاری دارد، لازم و حیاتی است.
این همکاری های مشترک، ضمن افزایش ضریب بازیافت از چاه های نفت و گاز می تواند در چارچوب احیای چاه‌های کم بازده یا غیر فعال، جمع‌آوری گازهای مشعل و بهینه سازی مورد استفاده قرار گیرد.
مشارکت در زیست بوم نوآوری صنعت نفت و اجرای طرح‌های پژوهشی در جهت ارتقای سطح علم و فناوری از دیگر محورهایی است که در اولویت طرح های پژوهشی شرکت ملی نفت ایران قرار دارد.
به هر تقدیر، شرکت ملی نفت ایران در راستای حمایت حداکثری از شرکت های دانش بنیان گام بر می دارد و مدیریت پژوهش و فناوری این شرکت به عنوان بازوی توانمند آن در مشارکت های فناورانه علمی بیش از 4 میلیون یورو قرارداد را برای همکاری با مراکز علمی و پژوهشی در دستور کار خود قرار داده است که گام بلندی در مشارکت حداکثری شرکت ملی نفت ایران با مراکز پژوهش محور به شمار می رود.
به کارگیری روش های نوین فرآورش نفت‌خام با استفاده از تجهیزات سریع‌احداث Skid Mounted و نیز ایجاد مشوق جهت بازارسازی محصولات دانش بنیان توسط شرکت های تابعه با استفاده از تفاهم نامه‌هایی مشتمل بر تأمین 2000 میلیارد تومان اعتبار که پیشتر با صندوق نوآوری و شکوفایی امضا شده بود، از دیگر رویکردهایی است که در قالب مدیریت فناورانه شرکت ملی نفت ایران مورد توجه قرار گرفته است.
حرکت در مسیر فناوری در شرکت ملی نفت ایران طی چندماه آغاز به کار دولت سیزدهم شتاب فزاینده ای یافته است که نمود آن را می توان در امضای حدود 275 میلیون دلار و 16 میلیارد تومان قرارداد و تفاهم نامه با جهاد دانشگاهی مشاهده کرد.
به کارگیری فناوری روز در طرح احیای چاه های کم بازده و استحصال هلیوم
طرح احیای چاه‌های کم‌بازده شرکت ملی نفت ایران در راستای اجرای بندهای 14 و 15 سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی مبنی بر افزایش ذخایر نفت و گاز کشور و توسعه ظرفیت های تولید و برداشت صیانتی از منابع هیدروکربوری در دستور کار شرکت ملی نفت ایران قرار گرفت و مقرر شد تا با اجرای آن احیای بیش از 700 حلقه از چاه های کم بازده کشور با استفاده از روش های نوین و دانش محور محقق شود.
بر همین اساس فراخوان مربوط به طرح احیای چاه‌های بسته و کم‌بازده نفت در بهمن ماه امسال منتشر و از شرکت های فناور و دانش‌بنیانی که شرایط پذیرش در پارک فناوری و نوآوری نفت و گاز را داشتند دعوت شد تا در این فراخوان مشارکت داشته باشند.
با امضای قراردادهایی با محوریت پیش گفته، مقدمات نگهداری و فشارافزایی چاه های کم بازده و استفاده حداکثری از این منابع خداداد برای شرکت ملی نفت ایران فراهم می شود که تاثیر قابل توجهی در ثروت افزایی کشورمان خواهد داشت.
در ادامه فعالیت های شرکت ملی نفت ایران با رویکرد استفاده حداکثری از فرصت های موجود، تولید هلیوم مایع از طریق احداث کارخانه Mini -LNG در دستور کار قرار گرفته است.
در همین راستا همزمان با تشکیل کمیته شورای عالی راهبردی در شرکت ملی نفت ایران به منظور استحصال هلیوم مایع، مطالعات اقتصادی به منظور احداث کارخانه LNG و تولید هلیوم از میادین گازی پارس جنوبی و گنبد شمالی (به عنوان بزرگ‌ترین منابع دارنده گاز هلیوم در دنیا) در دستور کار قرار گرفت تا با تولید این گاز علاوه بر رفع نیاز داخلی، امکان صادرات این محصول ارزشمند نیز فراهم شود.
در این زمینه مقرر شده است تا به زودی دعوت از شرکت‌های دانش‌بنیان برای ارائه مدل‌های اقتصادی تولید هلیوم انجام و مراحل تولید این گاز ارزشمند وارد فاز اجرایی شود.
افزایش ضریب بازیافت نفت با اتکا به شرکت های داخلی دانش بنیان و فناوری روز دنیا
مشارکت حداکثری با شرکت های دانش بنیان تنها محدود به این موارد نمی شود؛ بلکه برنامه ریزی دقیقی نیز از سوی شرکت ملی نفت ایران برای افزایش ضریب بازیافت نفت با اتکا به فناوری های روز دنیا انجام شده است که نمونه بارز آن را می توان در شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب به عنوان قطب تولید نفت خام کشورمان شاهد بود.
این شرکت به منظور افزایش ضریب بازیافت نفت قابل حرکت که حدود 100 میلیارد بشکه (28 درصد) برآورد می شود، استفاده از روش‌های خاصی را در دست اجرا یا بررسی دارد که از میان آن‌ها می توان به حفر چاه های بیشتر، استفاده از چاه‌های پیشرفته، تزریق آب و گاز بیشتر، تولید با نسبت نفت به گاز بالاتر، تولید با درصد آب بالاتر، استفاده از لرزه‌نگاری چهار بعدی، تزریق ژل پلیمر و تزریق متناوب آب و گاز اشاره کرد.
از دیگر روش های در دست بررسی این شرکت برای افزایش ضریب بازیافت نفت غیر قابل حرکت که حدود260 میلیارد بشکه (72 درصد) را شامل می شود نیز می توان به استفاده از آب هوشمند، تزریق سورفکتانت، تزریق گاز امتزاجی، تزریق آب با شوری کم و روش های حراراتی، اشاره کرد که در نوع خود بسیار قابل توجه است.
حمایت از ساخت داخل
صنعت نفت فضای مناسبی برای حضور حداکثری شرکت های داخلی و توان افزایی بخش خصوصی دارد؛ به طوری که پیش بینی می شود در مسیر تحقق اهداف برنامه ریزی شده در صنایع بالادستی نفت به بیش از 150 میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز باشد که بخش قابل ملاحظه ای از آن با توان بخش خصوصی قابلیت اجرایی شدن خواهد داشت.
در راستای حمایت حداکثری از بخش خصوصی و نیل به سیاست سرمایه‌گذاری و تأمین کالاهای موردنیاز از طریق کانال زنجیره تأمین ایرانی که در چارچوب دستیابی به اقتصاد مقاومتی در صنعت نفت تعریف شده است، مدیریت ارشد شرکت ملی نفت ایران بارها از تمامی شرکت‌های متخصص و توانمند ایرانی در داخل و خارج از کشور با توانایی انجام کار حرفه‌ای و توجیه بیشترین میزان بهره وری سرمایه در صنعت نفت دعوت به همکاری کرده و مقرر کرده است تا تمامی فعالیت های شرکت های تابعه در چارچوب هم افزایی توان ایرانی اجرایی شود.
در عین حال سعی شد تا با تهیه، تدوین و اجرای برنامه راهبردی مدیریت زنجیره تأمین کالای شرکت ملی نفت ایران و توجه به رویکرد اقتصاد مقاومتی، حمایت منعطفی از ساخت داخل کالاها و تجهیزات و تجاری‌سازی فناوری توسط سازندگان ایرانی و شرکت‌های دانش بنیان صورت بگیرد تا از این طریق راه برای ادامه حضور شرکت های خصوصی در تجارت جهانی انرژی باز شود.
تداوم توسعه در شرکت ملی نفت ایران
در میان طرح های بزرگ اقتصادی شرکت ملی نفت ایران، علاوه بر محوریت تولید و صادرات، رویکرد توسعه نیز به شدت مورد توجه قرار دارد.
توسعه میادین نفتی و گازی به ویژه در سرحد خطوط مرزی ایران به عنوان نواحی پراولویت شرکت ملی نفت ایران انجام می شود و از این رهگذر مقرر شده است تا در حوزه غرب کارون و میدان مشترک نفتی آزادگان جنوبی، با به مدار آوردن چاه‌ها، میزان تولید در سال 1401 به رقم قابل توجهی برسد.
در خصوص میدان نفتی آذر نیز هم اکنون پروپوزال پروژه افزایش تولید از فاز 2 این میدان تدوین شده است که در صورت تصویب نهایی و اجرای آن، امکان افزایش 12 هزار بشکه‌ای از تولید این میدان را تا پایان سال 1401 ممکن می‌سازد.
روند توسعه در حوزه میدان گازی کیش نیز در جریان است و بنا بر برنامه ریزی انجام شده مقرر شده است تا گاز تولیدی این میدان که در فاز نخست حدود 28 میلیون متر مکعب در روز خواهد بود، به پالایشگاه فاز 6 و 7 و 8 منتقل شود.
زمان اتمام احداث خط لوله این طرح تا پایان سال 1401پیش‌بینی شده است و پس از آن برنامه توسعه برای فازهای 2 و 3 این میدان گازی نیز ارائه خواهد شد.
مسئولیت اجتماعی؛ همپای توسعه همه جانبه
برنامه‌ریزی برای تحقق توسعه با تکیه بر پیوست فرهنگی و انجام مسئولیت‌های اجتماعی در صنعت نفت از مدت ها پیش در دستور کار شرکت ملی نفت ایران قرار داشته است.
مدیریت نظارت بر طرح های عمرانی مناطق نفتخیز به عنوان بازوی اجرایی شرکت ملی نفت ایران در توسعه متوازن و پایدار حضور داشته و بخشی از عواید ناشی از طرح های شرکت ملی نفت ایران به توسعه مناطق کمتر برخوردار اختصاص می یابد.
در همین راستا سعی شده است تا با رعایت توسعه متوازن برپایه اصول و مصادیق یکپارچگی در طرح‌های شرکت ملی نفت ایران، گام های بلندی در مسیر دستیابی به رفاه اجتماعی برداشته شود؛ به طوری که تنها در سال جاری، بیش از 637 میلیارد ریال پروژه فرهنگی، آموزشی، رفاهی و بهداشتی در مناطق کمتر توسعه یافته اجرایی شده است.
این رویکرد با هدف استفاده حداکثری شرکت ملی نفت ایران از ظرفیت‌های قانونی در جهت ایفای نقش مسئولیت اجتماعی و همگام با اجرای فرآیندهای توسعه‌ای در بخش‌های دیگر سازمان انجام می شود.
با افتتاح این پروژه ها و نگاهی به دیگر طرح های در دست اجرای شرکت ملی نفت ایران که در سایه عزم مدیریت جهادی صنعت نفت رنگ تحقق خواهد یافت، این نکته محرز می شود که شرکت ملی نفت ایران در بازپس گیری جایگاه به حق کشورمان در بازار انرژی جهان بسیار مقتدرانه گام برداشته و این کشتی در آینده ای نزدیک به سرمنزل مقصود خواهد رسید.