داستان ادامه‌دار سرانه مطالعه در ایران و فقدان آمار دقیق از این شاخص
آمار سرانه مطالعه در کشور ما یکی از موضوعات همیشه بحث برانگیز بوده و این نگرانی با انتشار آمارهای جدید شدت بیشتری گرفته است.
به‌گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، در آخرین نمونه از آمارهای مرتبط با آن، حمیدرضا رضوان‌طلب رییس کتابخانه و موزه ملی ملک در یکی از مراسم هفته کتاب و کتابخوانی از پایین بودن سرانه مطالعه در کشور ابراز نگرانی کرده و این میزان را براساس آمار مرکز آمار و پویش تهران سرانه مطالعه روزانه در تهران 16 دقیقه و 36 ثانیه و سرانه هفتگی را یک ساعت و 54 دقیقه اعلام کرده است.
او برای نشان دادن میزان وخامت اوضاع، برخی آمارهای جهانی را هم مورد اشاره قرار داده و گفته است: در پویش دیگری درباره سرانه مطالعه برخی کشورها آمده است که هند 10 ساعت و 42 دقیقه، ژاپن 10 ساعت و 30 دقیقه، تایلند 9 ساعت و 28 دقیقه، چین هشت ساعت، فیلیپین هفت ساعت و 36 دقیقه، مصر 7 ساعت و 30 دقیقه، فرانسه 6 ساعت و 54 دقیقه، مجارستان 6 ساعت و 48 دقیقه، عربستان 6 ساعت و 48 دقیقه، انگلیس 6 ساعت و 25 دقیقه، ترکیه 6 ساعت و 25 دقیقه!
چرا دانش‌آموزان به مطالعه کتاب‌های غیردرسی روی خوش نشان نمی‌دهند؟همچنان که می‌بینید میان سرانه مطالعه چند ساعته در این کشورها و سرانه مطالعه چند دقیقه‌ای تفاوت از زمین تا آسمان است و ما حتی از عربستان و تایلند هم بسیار عقب تریم.
البته درباره این آمار و شاخص هایی که باعث رسیدن به این اعداد می‌شود، همیشه اختلاف نظر وجود داشته است. تعدد مراکز آمارگیری و معیارهای متفاوت برای رسیدن به اعداد میانگین، باعث شده است که در سالهای اخیر اعداد وارقام مختلفی درباره سرانه مطالعه در ایران اعلام شود. آماری که رئیس کتابخانه و موزه ملک اعلام کرده است، به نظر می‌رسد همان آماری است که مرکز آمار ایران سال 1399 آن را برای سرانه مطالعه اعلام کرده بود: 16 دقیقه و 36 ثانیه!
براساس این آمارکه در شهریور سال 1399 منتشر شده بود، میزان سرانه مطالعه کتاب غیردرسی را 6 ساعت و 32دقیقه، سرانه مطالعه روزنامه 1 ساعت و 23 دقیقه و سرانه مطالعه نشریات23 دقیقه بوده است.
مرکز آمار ایران در این پژوهش به این نتیجه رسیده بود که 9/62 درصد افراد با سواد 15 ساله و بیشتر در سال 1399 یک نوع مطالعه غیردرسی اعم از کتاب غیردرسی، روزنامه یا نشریه و 5/54 درصد از آنها مطالعه کتاب غیردرسی اعم از چاپی یا الکترونیکی داشته‌اند. همچنین در این آمارگیری مشخص شده بود که از 6 ساعت و32دقیقه سرانه مطالعه کتاب غیر درسی در ماه، 2 ساعت و 32 دقیقه سرانه مطالعه قرآن و ادعیه و 4 ساعت سرانه مطالعه سایر کتب غیر درسی بوده است.
یک آمار خوش بینانه
به هرحال دو سال از انتشار نتایج این آمارگیری گذشته بود که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی‌از یک آمارگیری جدید خبر داد و خرداد امسال گفت براساس آخرین پیمایش در فروردین (سالجاری)، 43.5 درصد مردم کتاب می‌خوانند و میزان مطالعه روزانه 30 دقیقه است. وی حتی تاکید کرد که این عدد، بدون لحاظ کردن کتاب‌های آموزشی و ادعیه است.
در سالهای اخیر آمارهای متناقض، خوش بینانه و بدبینانه از 2 دقیقه تا حدود 80 دقیقه از سوی مراجع و مراکز مختلف اعلام شده است. بین آماری که وزیر و مرکز آمار ایران اعلام کرده اند، اختلاف فاحشی وجود دارد و بسیار بعید است که باور کنیم به محض روی کار آمدن وزیر ارشاد، مردم ایران کتابخوان تر شده اند و سرانه مطالعه روزانه ناگهان 14 دقیقه رشد کرده است.
سرانه مطالعه در آران و بیدگل پایین استهمچنان که گفتیم، تفاوت میان آمارها، مراجع آمارگیری، شاخص ها و نتایج باعث سردرگمی‌شده است. گویا برخی مراکز و مراجع دوست دارند، آمارها خیلی خوش بینانه یا خیلی بدبینانه باشد. تا زمانی که به عدد درست و علمی‌در این زمینه که نتیجه یک آمارگیری جامع و دقیق و سنجیده است، نرسیم؛ نمی‌توانیم فهم درستی از فضای فرهنگی کشور و مشکلات آن داشته باشیم. در این زمینه، مرکز آمار ایران نهادی علمی و قابل اتکاست که وظیفه آمارگیری در کشور را برعهده دارد و با وجود این نهاد علمی‌و تخصصی، نیازی به صرف هزینه های بیشتر برای رسیدن به آمارهای خوش بینانه و دور از فضای واقعی صنعت نشر کشور نیست. وضعیت صنعت نشر کشور، میزان شمارگان کتاب و عدد و رقم‌های گردش مالی در این صنعت و در اقتصاد کتاب در کشور ما روشن است و برای همه قابل مشاهده، پس بهتر است سعی کنیم این وضعیت نابسامان را اصلاح کنیم.