داستان دفاع مقدس در پیوستگی با داستان عاشورایی است

به گزارش خبرنگار فرهنگی تسنیم، کتاب «حسین مسیح» نوشته کوثر دانش داستان‌هایی کوچکی از این نویسنده کشورمان است که نگاهی هم زمان به ماجرای عاشورا و دفاع مقدس دارد. کوثر دانش دکتری زبان و ادبیات فارسی دارد و به صورت تخصصی بر جریان شناسی نثر دفاع مقدس کار کرده است. از این مدرس ادبیات پایداری دانشگاه تا کنون سه کتاب منتشر شده است که شامل «شناخت نامه ادبیات پایداری گزیده متون نظم و نثر ادبیات پایداری از کهن تا به امروز»، «جهانمرد» و «حسین مسیح» می‌شود. این کتاب «حسین مسیح» شامل داستانهایی از عاشورا و دفاع مقدس است که در عین کوتاهی تأثیر گذار و جذاب هستند و نظر اهل فن و مخاطبان را به خود جلب کرده است. درباره این کتاب با نویسنده‌اش گپ و گفتی داشتیم که در ادامه می‌خوانید:

تسنیم: خانم دانش! در ابتدا از زبان خوتان درباره کتاب حسین مسیح توضیحاتی می‌فرمایید؟

این کتاب داستان‌های کوتاه عاشورایی دفاع مقدس است. البته باید بگویم شروع به کار من در حوزه ادبیات پایداری است و کلاً به این حوزه علاقه‌مند هستم و در این زمینه می‌نویسم اما با توجه به اینکه زمان نوشتن این داستان‌ها نزدیک محرم بود موجب شد که کار متفاوتی انجام دهم با توجه به اینکه در ایام محرم و صفر همه دنبال این هستند که چیزی را نذر کنند، من هم برای اولین بار تصمیم گرفتم داستان‌هایم را نذر کنم.

تسنیم: یعنی چه طوری داستان‌ها را نذر کردید؟

برخی از داستان‌های این کتاب برگرفته شده از زندگی شهدا هستند. منتها تفاوت داستان با مستند این است که اندکی تخیل هم در آن وارد می‌شود و این تغییر در کارهای حسین مسیح می‌بینید که گاهی داستان‌ها عاشورایی هستند و گاهی دفاع مقدسی. تلاقی زمانی این دو موضوع باعث شد که این اتفاق بیافتد و نکته بعدی این بود عموماً هر اتفاقی که در دفاع مقدس افتاد، برگرفته از آموخته‌های عاشورا است. اگر به این موضوع با دیدگاه تخصصی‌تر نگاه کنید، همه چیز حتی سربندها و رمز عملیات‌ها و حتی مقاومتی که در برابر ظلم مردم ما از خود نشان دادند، همه رویکرد عاشورایی دارد و در تمام اتفاق‌هایی که در جنگ رخ می‌داد حتی در ذکرها و یادهای رزمنده‌ها و حتی بعد از آن روایت‌گری دفاع مقدس، عاشورا را می‌بینیم یا مثلاً خطابه حضرت زینب و حرکتی که ایشان در زنده نگه داشتن عاشورا داشت، تماماً پیوندش را در دفاع مقدس می‌بینیم که مادران و همسران شهدا هم همانند حضرت زینب همه روایت گر آن دوران بود و تمام تلاششان این بود که دفاع مقدس و نام شهدا را زنده نگه دارند.

تسنیم: درباره شخصیت‌ها چه طور؟ آیا شخصیت‌هایی در دفاع مقدس داریم که با شخصیت‌های عاشورا تشابه داشته باشند؟ یا پلی به تاریخ باشند و انگار بار دیگر آن اتفاق‌ها و شرایط تکرار شده باشد؟

دقیقاً همین اتفاق افتاده است. در کتاب حسین مسیح وقایعی که در هر داستان با آن مواجه می‌شویم، این ارتباط را می‌بنیم. حتی وقتی به واقعه کرونا می‌رسیم متوجه نمی‌شوید که چه اتفاقی می افتد و بعد از پایان متوجه ایثار پزشک در مقابل مردم خودش می‌شوید. او آمپولی دارد که می‌تواند خودش را نجات دهد ولی اولویت را به بیمارش می‌دهد؛ درست مثل عاشورا که حضرت عباس آب را می‌بیند و نمی‌خورد. در تک تک داستان‌ها این نگاه وجود دارد.

تسنیم: این داستان‌ها تخیلی هستند و رگه‌هایی از واقعیت دارند یا بیشترشان واقعی هستند و از تخیل هم بهره برده‌اند؟

برگرفته از واقعیت‌هایی است که با داستان آمیخته‌ایم.

تسنیم: یعنی زندگی شهدای متعددی است که داستانی شده‌اند و ربطی به واقعه عاشورا پیدا کرده‌اند؟

بله؛ دقیقاً همین اتفاق افتاده است. تعدادی داستان هستند که از واقعیت‌های زندگی شهدا برگرفته شده است. معمولاً ما وقتی وارد حوزه مستند نگاری می‌شویم تحقیق و بررسی را انجام می‌دهیم و سعی می‌کنیم. عیناً روایت کنیم. ولی این داستان‌ها زمان کرونا نوشته شد و ما خیلی نمی‌توانستیم با افراد روبرو شویم و بهترین منبع اینترنت و فضای مجازی و خاطرات شهدا در فضای مجازی بود. این اطلاعات جمع آوری شد و برمبنای اطلاعات اولیه داستان‌ها نوشته شد. نکته دیگر هر داستان عنوان ندارد. عنوانی را برای داستان انتخاب نکردیم و و فقط هر داستان عدد دارد.

در پایان داستان ما یک عنوان دیگر را از خود متن انتخاب کردیم و نذر یکی از شهدایی کردیم که به آن داستان می‌خورده یا داستان زندگی‌اش با آن مشابهت داشته است. مثلاً شهیدی داشتیم که شب‌های جمعه بوی عطر از مقبره‌اش شنیده می‌شد یا به دیدار مادرش می‌رفته یا اتفاق‌های این چنینی دستمایه‌ای قرار دادیم برای داستان‌ها و صرفاً هم وقایع دفاع مقدس نیست. اتفاقات روز جامعه و اتفاق جدیدتری به مخاطب دادیم.

تسنیم: اینکه در صحبت همه از فعل جمع استفاده می‌کنید، یعنی این کتاب کار گروهی بوده یا خودتان همه داستان‌ها را نوشتید؟

نه خودم داستان‌ها را نوشتم. کاری که من انجام داده بودم ایده اولیه نداشت و تعدادی داستان را شروع کرده بودم و دنبال یک روش بودم. من با انجمن کوچک نویسان ایران کار می‌کنم و استاد عباسلو هم در زمینه داستان کوچک ایرانی کار می‌کنند. موقعی که کار را به ایشان ارائه کردم خیلی استقبال کردند وقتی که به مناسبت محرم رسیدیم، همراهی ویژه‌تری داشتند در نذر داستان‌ها و انتخاب داستان‌ها و کمک بسیار زیادی به من کردند و موجب ارتقای کارهای من شدند. اینکه فعل ها را جمع به کار می‌برم به خاطر توجه و همراهی ایشان است.

تسنیم: آیا شخصیتی در عاشورا هست که تأثیر بیشتری بر شهدای دفاع مقدس ما داشته باشد؟ مثلاً از حیث توسل به او یا الگو قرار گرفتنش برای شهدای ما؟

طبیعتاً وقتی بررسی می‌کنیم، همخوانی و همراهی شهدا با آن الگویی که دارند خیلی تاثیرگذار است. مثلاً رزمندگان بنا به شرایط عملیاتی که در آن قرار گرفتند از حضرت عباس (ع) کمک می‌گرفتند یا از خود اباعبدالله کمک می‌گرفتند و اگر جوان بودند از حضرت قاسم. چند تا از داستان‌ها نذر خانم‌های شهیده شده است که برگرفته از اتفاقات و حوادث شهادت این بزرگواران بود و موقعی که نذر می‌کردم سعی کردم داستان را به حضرت زینب یا حضرت رقیه یک جور پیوند بدهم.

تسنیم: این کتاب مجموعه داستان‌های عاشورایی دفاع مقدس است. درباره این گونه داستان‌ها و پیوستگی عاشورا و دفاع مقدس بیشتر توضیح می‌دهید؟

داستان دفاع مقدس در سیر تحول و کمال خویش عناصر فراوانی را از فرهنگ عاشورا به عاریت گرفته است و پیوستگی آن با واقعه عاشورا همچنان ادامه دارد.

گرچه داستان دفاع مقدس اغلب حول محور وقایع هشت سال جنگ تحمیلی است ولی بر گرفته از مقاومت، ایثار، رشادت و سایر ارزش های والای انسانی است که اوج آن را در واقعه عاشورا می‌بینیم. بدون درک قیام عاشورا نمی توان فلسفه دفاع مقدس را درک کرد برهمین اساس اگر ادبیات عاشورایی رشد کند و پرورش یابد ادبیات دفاع مقدس هم پر بارتر می‌شود.

تسنیم: شما نذر داستان انجام دادید. آیا نذر داستان هم مثل نذرهای دیگر بود که باعث اتفاقات خوب و برکات این نذر شود؟

موقعی که من کار را به انتشارات ارائه دادم. گفتند خیلی طول می‌کشد تا منتشر شود و رویه اداری طولانی دارد. موقعی که کار برای چاپ آماده شد، مسئول انتشارات گفت من تا الان ندیدم کتابی در این زمان کوتاه آماده شود و من همراهی شهدا را در این کار می‌دیدم و همه چیز خیلی زود آماده شد. روز رونمایی کتاب هم مسئول انتشارات به من گفتند من متوجه شدم که این کار نذری است چون موقع آماده کردن این کتاب همه چیز جور شد و فهمیدم کار متفاوتی است.

تسنیم: بعد از چاپ از بازخورد و استقبال از کتاب چگونه بود؟

بعد از چاپ بر مبنای اولویت بندی متناسب با اربعین و محرم استقبال خوبی در نمایشگاه شکل گرفت و اتفاقات خوبی در زندگی هم خودم افتاد.