درد در 7 ناحیه شکمی که نباید شوخی گرفته شود
درد در هر منطقه از شکم می‌تواند علل و راه‌های درمانی بسیار متفاوتی داشته باشد.
دل‌درد خطرناک
هر زمان که دچار دل‌درد می‌شویم اول از همه به فکر سوء‌هاضمه، نفخ، یبوست یا مسمومیت غذایی می‌افتیم! غافل از اینکه درد در هر منطقه از شکم می‌تواند علل و راه‌های درمانی بسیار متفاوتی داشته باشد.
از یک نفخ یا کرامپ ساده گرفته تا سنگ کلیه، پانکراتیت، عفونت‌های مثانه، آپاندیسیت، بیماری‌های کیسه صفرا، مشکلات کبدی و حتی سکته قلبی همگی می‌توانند دردهای شدید یا خفیفی را در بخش‌های مختلف شکم ایجاد کنند.
اگرچه اغلب دل‌دردها بی‌خطر هستند و طی چندین ساعت خود به خود رفع می‌شود اما بعضی مداومت پیدا کرده و اگر به‌طور اورژانسی مورد درمان قرار نگیرند، جان‌تان را به خطر می‌اندازند. حال اگر می‌خواهید با انواع دردهای پرخطر و کم خطر در هفت ناحیه از شکم آشنا شوید با ما همراه باشید.
ناحیه 1: بالای ناف زیر دنده‌ها
گاهی اوقات سکته‌های قلبی با درد در این ناحیه خود را نشان می‌دهند؛ به خصوص اگر سن فرد بالا باشد و علائم دیگر سکته مثل تعریق سرد، تهوع و استفراغ نیز وجود داشته باشند. این درد معمولا با راه رفتن تشدید می‌شود و با استراحت و مصرف قرص زیر زبانی بهبود نمی‌یابد.
البته سکته قلبی فقط باعث انتشار درد به این ناحیه می‌شود. به عبارتی لمس همان نقطه از شکم موجب درد نخواهد شد. درست مثل دردی که براثر سکته به دست چپ انتشار پیدا می‌کند. از لحاظ آناتومیک نیز شایع‌ترین علت درد در این ناحیه، زخم‌های معده و اثنی عشر هستند. حال ممکن است زخم ساده باشد و فقط احساس سوزش ایجاد کندیا دچار عارضه شده باشد و دیواره مخاط را سوراخ کرده باشد که در این صورت درد مداوم خواهد بود.
دردهای ناشی از زخم معده معمولا با ناشتا ماندن یا مصرف شربت آلومینیوم‌ام جی کاهش پیدا می‌کنند. دردهای ناشی از زخم‌های ساده اثنی‌عشر نیز معمولا با غذا خوردن و همچنین مصرف آلومینیوم ام جی اس یا قرص معده فروکش می‌کنند.
از دیگر علل شایع درد در این ناحیه می‌توان به اختلالات پانکراس از جمله پانکراتیت (التهاب لوزالمعده) اشاره کرد. این درد معمولا به پشت انتشار دارد، با خم شدن رو به جلو کمتر می‌شود، با دراز کشیدن به پشت افزایش می‌یابد و مداوم و شدید است. سنگ‌ها، التهاب‌ها و عفونت‌های کیسه صفرا، بیماری‌های کبد و هپاتیت‌های ویروسی نیز می‌توانند در این ناحیه درد ایجاد کنند. درد هپاتیت مبهم است و معمولا با علائمی چون زردی، تهوع، استفراغ، کاهش رنگ مدفوع، افزایش رنگ ادرار، بی اشتهایی و علائم شبیه به سرماخوردگی و آنفلوآنزا، دردهای عضلانی پراکنده و دردهای مفصلی همراه است.
ناحیه 2: بالا راست
علت درد در این منطقه تقریبا مشابه با ناحیه وسط و بالای شکم است. البته خیلی به ندرت بیماری‌های نیمه تحتانی ریه راست هم می‌توانند در این ناحیه درد ایجاد کند. علاوه بر این، سنگ‌ها و بیماری‌های کیسه صفرا و مشکلات کبدی همگی از عوامل درد در این ناحیه به شمار می‌آیند. دردهای کیسه صفرا ممکن است به شانه راست هم انتشار پیدا کنند و برعکس دردهای پانکراس با دراز کشیدن بهتر می‌شوند و با خم شدن افزایش می‌یابند. کسانی که مشکل صفراوی دارند اغلب به دنبال مصرف غذاهای پرچرب دردشان تشدید می‌شود. در نتیجه بهتر است از مصرف غذاهای خیلی چرب مثل آبگوشت یا کله‌پاچه خودداری کنند.
ناحیه 3: بالا چپ
درد در این ناحیه خیلی شایع نیست. با این حال از آنجاکه معده در این منطقه قرار دارد، بیماری‌های مربوط به آن از جمله زخم‌ها می‌توانند باعث درد در سمت چپ و بالای شکم شوند. طحال نیز در این منطقه قرار دارد بنابراین اگر بزرگ شود یا در آن آمبولی ایجاد شود باعث بروز درد خواهد شد. درگیری قسمت‌های تحتانی ریه چپ هم می‌توانند در این ناحیه درد ایجاد کنند.
ناحیه 4: پایین راست
شایع‌ترین علت درد در این ناحیه آپاندیسیت است اما باید توجه داشته باشید که درد آپاندیس در 24ساعت اول معمولا دور ناف است و بعد به سمت راست و پایین شکم منتقل می‌شود. در صورت بروز چنین دردی باید در اسرع وقت به اورژانس مراجعه کنید. در این ناحیه همچنین قسمتی از روده بزرگ به نام سکوم قرار دارد بنابراین هر نوع اختلال در آن می‌تواند باعث درد در این منطقه شود.
ناحیه 5: پایین چپ
درد در این ناحیه می‌تواند ناشی از بیماری دیورتیکولیت (بیرون زدگی مخاط جدار روده بزرگ) باشد که بر اثر یبوست یا بیماری‌های زمینه‌ای ایجاد می‌شود. این وضعیت درمان‌پذیر است اما اگر درمان نشود ممکن است عود کند. از علائم آن هم می‌توان به درد شکم همراه با دل‌پیچه، تب، تهوع و حساسیت به لمس در ناحیه بیرون زدگی مخاط روده اشاره کرد. درمان آن در موارد خفیف، تغییر رژیم غذایی و استفاده از مواد ملین است. در موارد شدیدتر هم ممکن است نیاز به استراحت، دارو و جراحی وجود داشته باشد.
پایین چپ و راست مشترک
اختلالات و سنگ‌های کلیه می‌توانند باعث دردهای کولیکی در این دو منطقه شوند؛ دردی که در ابتدا تشدید شونده است و پس از رسیدن به نقطه اوج، ناگهان قطع می‌شود. این درد معمولا به کشاله ران یا حتی بیضه‌ها هم انتشار پیدا می‌کند. در این صورت فرد باید مایعات فراوان و مسکن‌های خوراکی مصرف کند. اما گاهی اوقات درد آنقدر شدید است که مجبور می‌شویم از مسکن‌های وریدی استفاده کنیم. همچنین این افراد باید فعالیت فیزیکی زیادی داشته باشند و ورزش‌های پرشی انجام دهند تا سنگ‌شان دفع شود.
در خانم‌ها نیز بیماری‌های دستگاه تناسلی و التهاب لوله‌های رحم و تخمدان‌های دو طرف می‌توانند عامل درد در ناحیه چپ و راست پایین شکم باشند. در آقایان هم دردهای پاتولوژیک بیضه‌ها می‌توانند به این دو ناحیه از شکم انتشار پیدا کنند. حتی فتق‌های ناحیه کشاله ران هم باعث انتشار درد به این نواحی می‌شوند.
ناحیه 6: دور ناف
درد در این ناحیه می‌تواند به دلیل مسمومیت‌های غذایی و التهاب‌های ویروسی یا باکتریایی روده باریک ایجاد شود. البته این التهاب‌ها ممکن است در تمام نواحی شکم هم درد ایجاد کنند. دردهای ناشی از التهاب‌های ویروسی معمولا مبهم هستند. کم و زیاد می‌شوند و با تهوع، استفراغ و اسهال همراه هستند.
در صورتی که اسهال خونی و همراه با تب باشد و بعد از 48 ساعت رو به بهبود نرود فرد باید حتما بستری شود؛ به خصوص اگر بالای 50 سال داشته باشد. دیگر بیماری‌های التهابی روده مثل کرون نیز می‌توانند باعث دردهای مزمن دور ناف شوند. البته در بیماری کرون درد در سمت چپ و پایین شکم نیز ایجاد می‌شود. از دیگر علل شایع دردهای شکمی دور ناف و منتشر در کل شکم می‌توان به سندرم روده تحریک پذیر یا IBS اشاره کرد. این اختلال بیشتر بر اثر استرس‌های روحی و روانی به وجود می‌آید و تشخیص آن در آخرین مرحله پس از رد سایر علل شکم درد، مطرح می‌شود.
ناحیه 7: پایین ناف
علت شایع درد در این ناحیه التهاب مثانه، عفونت سیستم ادراری و التهاب دستگاه تناسلی در خانم‌هاست. تخمک گذاری در روز چهاردهم سیکل ماهانه نیز می‌تواند باعث درد زیر ناف شود. در همین ناحیه یک تا دو روز قبل از قاعدگی هم ممکن است درد ایجاد شود که با علائم دیگری چون بی حوصلگی و درد سینه همراه است. به مجموعه این علائم PMS یا سندرم قبل از قاعدگی گفته می‌شود و برای درمان آن معمولا از مسکن‌هایی مثل مفنامیک اسید استفاده می‌شود.
به پزشک مراجعه کنید اگر...
دردتان شدید و ناگهانی است و در عملکردتان اختلال ایجاد کرده است.
همراه با درد شکم، تب، تهوع، استفراغ، اسهال شدید، اسهال خونی و تنگی نفس دارید.
دردتان مداوم است و بیشتر از 24 ساعت طول کشیده، به خصوص اگر بالای 50 سال دارید.
شکم‌تان سفت شده است و قادر به اجابت مزاج نیستید.
این نکات را فراموش نکنید:
اگر اسهال با خون یا تب همراه است از مصرف داروی ضداسهال خودداری کنید.
اگر علت درد نامشخص است از مصرف داروهای ضددرد خودداری کنید؛ چه بسا که بیماری مهمی را مخفی نگه دارید.
گاهی اوقات درد مربوط به جدار شکم است و می‌تواند کل ناحیه شکم را درگیر سازد. در این صورت ارتباطی با بیماری‌های داخل شکم ندارد بلکه به دلیل درگیری عضله یا مشکلات پوستی ایجاد می‌شود. چنین دردی معمولا به دنبال انقباض دیواره شکم (برای مثال هنگام دراز و نشست) تشدید می‌شود.
دردهای ناشی از ریفلاکس یا بازگشت اسید معده معمولا به صورت سوزش در ناحیه پشت و بالای قفسه سینه احساس می‌شوند بنابراین جزء دردهای شکمی به حساب نمی‌آیند.
تشخیص علت درد شکم حتما باید توسط پزشک صورت گیرد چرا که بعضی از این دردها مهم و اورژانسی هستند. برای مثال بیمار ممکن است درد آپاندیسیت را با سنگ کلیه اشتباه بگیرد و به موقع به بیمارستان مراجعه نکند. به این ترتیب جانش به خطر می‌افتد.
نوعی دل درد که علامت بیماری کبده
بنابر گزارش انجمن کبد آمریکا، حداقل 30 میلیون نفر در آمریکا (1 از 10 نفر) به یکی از انواع بیماری های کبد مبتلا هستند. همچنین خبرگزاری تسنیم در ایران، دی ماه 97 اعلام کرد که: «هر سال بیش از 5000 ایرانی جان خود را بر اثر بیماری‌های کبدی از دست می‌دهند». درد کبد معمولا مبهم است و فرد مبتلا به بیماری کبدی، بسیار دیر متوجه بیماری خود می‌شود. اما وقتی بیماری خود را نشان می‌دهد، درد کبد، شدت می‌گیرد. درد کبد معمولا با درد در قسمت شانه راست، شکم یا کلیه، اشتباه گرفته می‌شود و حتی ممکن است به‌شکل کمردرد بروز کند.
بسیاری از بیماری‌های کبد یا اندام‌های دیگر، می‌توانند موجب درد کبد شوند. برخی از این بیماری ها به کبد صدمه می‌زنند. اگر بیماری‌های کبد بدون درمان باقی بمانند، کبد از کار می افتد. از بیماری‌های کبدی می‌توان به التهاب یا آسیب به کبد اشاره کرد که درنهایت روی عملکرد این عضو اثر منفی می‌گذارند. درد کبد معمولا علامت بیماری کبدی است.
علایم بیماری‌های کبدی معمولا تا زمانی که صدمات کبدی شدید نباشند، ظاهر نمی‌شوند. بنابراین به‌محض احساس درد در کبد و علایم دیگر باید بدانید که ممکن است به نوعی اختلال کبدی مبتلا شده باشید.
چنانچه یکی از علایم زیر را دارید، فورا به پزشک مراجعه کنید:
درد شدید، به‌ویژه در ناحیه شکمی
تب و لزر
رنگ تیره ادرار
مدفوع کم‌رنگ
خون در مدفوع
مدفوع سیاه
حالت تهوع و استفراغ
کاهش وزن
رنگ متمایل به زرد پوست
احساس درد در شکم، وقتی لمس می‌شود
تورم پاها، شکم و قوزک پا
احساس خارش پوست
خستگی مزمن
بی اشتهایی