دستان خالی کادر درمان در مقابله با هجمه کرونا
تهران - ایرنا - شاید طبیعی باشد که مقصر وضعیت موجود را کرونا بدانیم و انگشت اتهام را به سوی فشار جانفزایی نشانه برویم که به کادر درمان تحمیل شده اما در حقیقت نبود زیرساخت‌های لازم در حوزه سلامت و مشکلاتی که از قبل در حوزه تعرفه‌های درمانی وجود داشت، موجب شده تا این وضعیت بدتر از گذشته خود را نمایان سازد.
روزنامه رسالت سه شنبه 29 مهر گفت و گویی را با حسینعلی شهریاری رییس کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی و امین موسوی، پژوهشگر حوزه سلامت، منتشر کرد که در گزیده ای از آن آمده است: پاییز سیاه کرونایی بر کشور سایه افکنده است و هر روز جان صدها نفر از شهروندان‌مان را به کام مرگ می‌کشاند. همین دیروز 337 نفر جانشان را از دست دادند و پیش بینی ها حکایت از آن دارد که شمار جانباختگان روزانه به 900 نفر هم برسد. این موضوع بارها از سوی کادر پزشکی هشدار داده شده اما گوش شنوایی برای آن وجود ندارد و اکنون مشخص نیست که این دومینوی تلخ در چه هنگامی قرار است به پایان خودش نزدیک شود. در این وضعیت قرمز که برخی آن را به نبردی نفسگیر و فرسایشی تعبیر می کنند، به تناسب بالارفتن متوفیان مبتلا به کرونا، میزان فشار بر کادر درمان اعم از پزشک و پرستار هم بیشتر شده و آنان با دست‌های خالی در خط مقدم مبارزه با ویروس روزانه شاهد قربانی شدن بسیاری از شهروندان هستند.
درمان محوری به جای پیشگیری پاشنه آشیل نظام سلامت شاید طبیعی باشد که مقصر وضعیت موجود را کرونا بدانیم و همه تقصیرها را به گردن شیوع این بیماری بیندازیم و انگشت اتهام را به سوی فشار جانفزایی نشانه برویم که به کادر درمان تحمیل شده اما در حقیقت نبود زیرساخت‌های لازم در حوزه سلامت و مشکلاتی که از قبل در حوزه تعرفه‌های درمانی وجود داشت، موجب شده تا این وضعیت بدتر از گذشته خود را نمایان سازد. به عبارت ساده‌تر اگر پیش از آنکه ویروسی منحوس بر نظام سلامت ما چیره شود برای تحقق پرونده الکترونیک سلامت، تحقق نظام عادلانه پرداخت بین کادر درمانی و اجرای طرح پزشک خانواده فکری اساسی می کردیم، وضعیت به مراتب بهتر بود.
موضوعی که پیش از اجرای این موارد به رویکرد کلی ما در حوزه سلامت بازمی‌گردد و اگر تکیه خود را به جای هزینه بر حوزه درمان به بحث پیشگیری و کنترل بیماری‌ها اختصاص داده بودیم، اکنون با بسیاری از مشکلات مواجه نبودیم کما این‌که کارنامه موفق بسیاری از کشورها در حوزه کرونا این موضوع را تأیید می‌کند. مشکلاتی که در زمان طرح تحول سلامت تشدید شد و درمان محوری به جای توجه به پیشگیری در کنار پزشک‌محوری به‌جای خدمات‌محوری موجب تعمیق شکاف درآمدی در کادر درمانی و مسائلی شد که در کرونا بیشتر خود را نشان داد. در نتیجه نظام پرداخت ناعادلانه و بی‌توجهی به پیامدهای ناشی از تفاوت ارزش نسبی خدمات در بخش خصوصی و دولتی به همراه ناتوانی بیمه‌ها در پرداخت تعهداتشان همه دست به دست هم دادند تا وضعیت کنونی رقم بخورد. شرایطی که نیاز به جذب نیروی پرستار و پزشک متخصص عفونی بیش از پیش خود را نشان می‌دهد اما حمایت کافی از کادر درمان درگیر با کرونا علی‌رغم فشار سنگین وارده بر آن‌ها انجام نمی‌شود. با این وجود وزارت بهداشت در این ماه‌های کرونایی تمامی همت و اراده خود را به کار گرفته تا علی الظاهر از کادر درمان حمایت کند، با این وجود مشکلات مالی و زیرساختی نمی‌تواند تمامی پاشنه آشیل ها را طی چندماه برطرف کند.
شرمساری وزیر بهداشت در پرداخت معوقات کادر درمان موضوعی که وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اظهار شرمندگی از آن سخن می‌گوید و تأکید دارد که من شرمسار کادر بهداشت و درمانی هستم که ماه‌هاست مطالبات‌شان معوق مانده است و باز هم کریمانه و عاشقانه خدمت می‌کنند. اقتصاد کوچک نشد، ولی ما درآمدهای اقتصادی بیمارستان‌هایمان، توان جسمی و دریافتی نیروهای صدیقمان و آنچه باید می‌گرفتیم آب شد. وی با اشاره تلویحی به در اختیار نداشتن ابزارهای لازم برای مقابله با کرونا هم، در کنایه‌ای گفته کاش در هشت ماه گذشته ابزاری فراتر از خواهش و التماس داشتیم.
وضعیت کادر پرستاری؛ بغرنج‌تر از شرایط پیشاکرونا این مسئله آنجایی بغرنج‌ترمی‌شود که بدانیم وضعیت کادر پرستاری پیش از کرونا هم چندان جالب نبود و حالا با شیوع ویروس، این وضعیت بدتر شده است. شیفت‌های کاری هر روز بیشتر از قبل شده‌اند و معوقات حداقلی، کفاف هزینه زندگی روزانه آنان را هم با این وضعیت اقتصادی نمی‌دهد.
حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی هم آن را تأیید کرده و در گفت‌وگو با «رسالت» به تشریح وضعیت پرستاران پرداخته و می‌گوید: «دولت باید کمر همت را ببندد و پرستاران را استخدام کند و حقوق مکفی به آنان بدهد و مطالبات‌شان را پرداخت کند. در نتیجه ما باید پرستار را استخدام کنیم و به لحاظ استانداردها نیز عقب هستیم که این موضوع نیازمند منابع مالی است و دولت باید در این زمینه اقدامات لازم را انجام دهد.»
او در پاسخ به این‌که چه تمهیداتی برای اعطای تسهیلات درمانی در صورت مبتلا شدن کادر درمان به بیماری کرونا اندیشیده شده است، تأکید کرد: «اکنون برای تمامی کادر درمان و پرستاران درگیر با بیماران مبتلا به کرونا در بیمارستان‌ها، واکسن آنفلوآنزا به صورت رایگان توزیع شده است. اگر فردی با علائم به بیمارستان مراجعه کند، قطعا از فرد تست گرفته می‌شود اما این‌که افراد بدون علائم خواستار انجام تست باشند، عملا امکان این مسئله از لحاظ مالی برای همه افراد وجود ندارد.» شاید اگر بخواهیم به طور خلاصه مطالبات کادر درمانی را از وزارت بهداشت بگوییم می‌توان به جذب و استخدام کادر درمان شرکتی، پرداخت کارانه معوق و دریافت فوق العاده ویژه اشاره کرد که اجرایی شدنش عملا بخش عمده‌ای از فشار وارد شده به کادر درمان درگیر با کرونا را کاهش می‌دهد. موضوعی که اجرایی شدن آن نیازمند تأمین منابع مالی است و اگرچه در ماه‌های گذشته مکررا نسبت به این مسئله وعده‌هایی داده شده است اما هنوز آنچنان که باید عملیاتی نشده است.
تیرماه امسال بود که مریم حضرتی معاون پرستاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از اختصاص مجوز جذب 2238 نیروی قراردادی در حوزه پرستاری خبر داده و وعده داد که این مشکل به زودی حل می‌شود اما هنوز آن‌گونه که باید حل نشده است و در نتیجه ضروری است که فکر اساسی برای آن اندیشیده شود. هرچند نباید از این موضوع هم غافل شد که بخش عمده‌ای از کادر درمان خودشان به بیماری کرونا مبتلا شده‌اند و بسیاری از آنان جان خود را در این میان از دست داده‌اند. در این شرایط و در صورت تداوم این وضعیت بدیهی است که اگر شیوع کرونا با چنین وضعیتی ادامه داشته باشد، قطعا کادر درمان بیشتر آسیب خواهند دید و باید هرچه سریع‌تر تصمیم‌گیری کرد و اقدام عملی انجام داد.
نظام ناعادلانه تعرفه درمانی و ایجاد شکاف طبقاتی کادر درمانی در این ماجرا، نظام پرداخت درمانی کشور نیز به صورت عادلانه‌ای تعریف نشده و اگر این رویه اصلاح نشود مشکلات جدی‌تری را با خود به همراه دارد. یکی از راهکارهایی که در این حوزه به عنوان راهکاری برای برداشته شدن تبعیض میان قشر پزشک و پرستار مطرح می‌شود، تعریف نظام تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری است اما این قضیه هم عملا جوابگو نخواهد بود. در همین رابطه با یکی از کارشناسان حوزه سلامت به نقد و بررسی وضعیت ایران و مشکلات زیرساختی در نظام پرداخت درمانی پرداختیم.
امین موسوی پژوهشگر حوزه سلامت در گفت‌وگو با «رسالت» به تشریح مشکلات تعرفه کادر درمانی در پرستاران پرداخته و می گوید: «پیش از این که به مشکلات پرستاران و عدم حمایت از آنان در شرایط کرونا بپردازیم باید به این مسئله اشاره کنیم که احساس تبعیض پرستاران در مقایسه با پزشکان به نظام پرداخت کارانه‌ای برمی‌گردد که از سالیان گذشته باعث به وجود آمدن تبعیض‌های بسیاری در میان کادر درمان شده است؛ موضوعی که تنها به پرستاران و پزشکان اختصاص ندارد و حتی بین رشته‌های پزشکی هم وجود دارد. علت هم همان‌طور که اشاره کردم به نظام پرداختی برمی‌گردد که از سال 73 با پرداخت کارانه‌ای به پزشکان، مشکلات متعددی بین اقشار مختلف کادر درمان ایجاد کرد. برای مثال اکنون که در شرایط شیوع کرونا در کشور هستیم، عملا شاهدیم که با کمبود متخصص عفونی و داخلی در خیلی از استان‌ها همچون خراسان شمالی مواجه هستیم و علت آن این است که تقاضا برای رشته‌های پردرآمدتر در تخصص‌های پزشکی بیشتر است. نظام پرداخت در هیچ کشوری از دنیا این‌گونه نیست و فاصله بالاترین درآمد پزشکان با دیگر اقشار پنج تا ده برابر است و اگر پزشکی درسال 200 هزار دلار می‌گیرد، یک کارگر در سال 30 هزار دلار دریافت می‌کند اما در کشورمان ما پزشکانی را داریم که بعضا در یک ساعت چند میلیون درآمد دارند در حالی که این مسئله در شغل‌های دیگر خیلی پایین است و شاید 10 تا 20 هزار تومان باشد. فاصله‌ای که چندصد برابر است و این سیستم موجب شده که تبعات جدی آن را در جامعه ببینیم و گریزناپذیر است که این نظام پرداخت باید در کشور اصلاح شود. ما هیچ وقت نمی‌توانیم به اندازه پزشک خصوصی که در چندین بیمارستان جراحی انجام می‌دهد به همه کادر درمانی حقوق بدهیم بنابراین باید این سیستم اصلاح شود و وضعیت تغییر کند.»
تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری راهکار مناسبی نیست این پژوهشگر حوزه سلامت با اشاره به این‌که تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری راهکار مناسبی در این زمینه نیست بیان می کند: «قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری از جمله مسائلی است که امکان اجرایی شدن آن وجود ندارد و اجرایی شدن این مسئله می‌تواند وضعیت را به مراتب بدتر کند چراکه در این شرایط سایر کادر درمانی هم خواستار چنین مسئله‌ای شده و اصلاح آن به هیچ وجه ممکن نخواهد بود؛ علی‌رغم این‌که اکنون تلاش‌هایی انجام می‌شود تا کارانه پزشکان هم با ابزارهایی همچون مالیات محدود شود و درصدد اصلاح آن هستند که مبتنی بر عملکرد باشد و از تقاضای القایی جلوگیری شود. یکی از تبعات آسیب زای این نظام پرداختی تقاضای القایی است که ما در جامعه پزشکی شاهد آن هستیم و اگر این مسئله به کادر پرستاری هم تسری پیدا کند بسیار خطرناک خواهد بود.» اگرچه کرونا مشکلات عدیده‌ای را برای کشور ایجاد کرده و جان بسیاری از شهروندان را گرفته اما این فرصت را نیز ایجاد کرده است تا مشکلات زیرساختی نظام سلامت را بهتر بشناسیم و در این رابطه همه ارگان‌ها و نهادهای مسئول باید دست به دست هم بدهند تا این موانع برطرف شده و بتوانیم بر این وبای مدرن غلبه کنیم.
منبع: روزنامه رسالت *س_برچسب‌ها_س* *س_پرونده خبری_س*