دست هیچ رمان‌نویسی به جایزه 250 میلیونی نرسید
به گزارش خبرگزاری اقتصادایران، مراسم پایانی پانزدهمین دوره از جایزه ادبی جلال آل احمد با حضور محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، جمعی از نویسندگان، شاعران و پدیدآورندگان کشورمان شامگاه شنبه 24 دی‌ماه 1401 در تالار وحدت در حال برگزاری است.
جلال همه اقطاب عالم را دید و غربزدگی را نوشت
علی رمضانی، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران در این مراسم ضمن تقدیر و تشکر از داوران و دست‌اندرکاران جایزه گفت: اختتامیه پانزدهمین دوره از جایزه جلال را برگزار می‌کنیم و از میان 20 نامزد، اثر برگزیده و شایسته تقدیر معرفی خواهند شد. دومین سال پیاپی است که دبیر علمی جلال از میان بانوان نویسنده انتخاب می‌شود و از وجیهه سامانی نیز تقدیر و تشکر می‌کنم.
وی در ادامه افزود: بیش از 2 هزار و 700 اثر به دبیرخانه جایزه جلال رسید که در یک فرآیند فشرده داوری که در چهار گروه تقسیم‌بندی می‌شدند، صورت گرفت. ما شاهد رشد کمی و کیفی بودیم. آثار منتشر شده در سال 1400 مورد ارزیابی قرار گرفت و از این بین نامزده‌هایی معرفی شدند که امشب از بین‌شان آثار برگزیده و شایسته تقدیر معرفی می‌شوند.
رمضانی در خصوص دوره آل جلال گفت: اتفاق دیگر دوره آموزشی آل جلال است که از 31 استان کشور 180 نفر توسط 13 استاد مورد آموزش قرار گرفتند که امشب شاهد پایان این رویداد ادبی هستند.
مدیرعامل خانه کتاب با اشاره به بخش‌های جنبی این دوره اظهار داشت: به غیر از چهار بخش جایزه جلال این دوره دو بخش ویژه داریم. آثار منتشرشده با موضوع شهید سلیمانی و کرونا و مدافعان سلامت را که در سه سال گذشته منتشر شده است، مورد ارزیابی قرار گرفت و امشب برگزیده این دو بخش معرفی می‌شود. بخش جنبی ویرایش که امسال دومین دوره‌اش را تجربه می‌کند به بهترین ویرایش از میان آثار رسیده تعلق می‌گیرد.
وی در خصوص ناشران شرکت کننده در این دوره بیان کرد: از ناشرانی که در سال 1400 در حوزه‌های مختلف آثاری را منتشر کردند، تشکر می‌کنیم؛ چرا که آنچه توسط ناشران چاپ می‌شود، حاصل تلاش جمعی از افراد است که نویسندگان مهم‌ترین بخش این چرخه هستند. 858 ناشر در این دوره شرکت کردند که 14 ناشر به مرحله نهایی رسیدند. چهار خانم نیز به بخش نهایی رسیدند و چهار ناشر غیرتهرانی از سه استان در این جایزه به بخش‌های نهایی راه پیدا کردند.
رمضانی در پایان سخنان خود در خصوص جلال آل احمد گفت: جلال آل احمد سال 41 اثر «غربزدگی» را منتشر کرد و امسال شصتمین سالگرد انتشارش است. وی قطب‌های مهم فکری را دیده بود و بعد از آن اثر غربزدگی را نوشت. فردی که که در دنیا گشته است و اثری را نوشته نشان می‌دهد که بازبینی اثرش لازم است.
احمدوند: شیوه برگزاری جایزه جلال تغییر می‌کند
در ادامه یاسر احمدوند معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه نشر یک هزار و 500 رمان در جامعه نشانه نشاط آن جامعه است و ادبیات در قبل و بعد از انقلاب تفاوت‌هایی پیدا کرده است، گفت: نیازمند بازبینی در شیوه‌های برگزاری جایزه جلال برای دوره‌های بعدی هستیم. البته برخی از روش‌ها و روندها به دستمان رسیده است.
رشد 91 درصدی در بخش مستندنگاری به روایت دبیر علمی جایزه
وجیهه سامانی، دبیر علمی جایزه جلال نیز در این مراسم در سخنانی که به ارزیابی وضعیت ادبیات در چهار بخش جایزه جلال می‌پرداخت و در قالب بیانیه هیأت داوران این دوره تنظیم شده بود، پرداخت.
سامانی گفت: طبق بیانیه هیأت داوران، بخش نقد ادبی، شاخه کم برگ و بار جایزه جلال است که در مقایسه با دیگر شاخه‌ها رشد کمی و کیفی قابل توجهی نیافته است. نقدهای این دوره نمایانگر حرکت کند، محتاطانه و قدری انفعالی این شاخه ادبی است و فقر نقد بومی و تاثیرپذیری از نقد غربی بسیار مشهود و محسوس است.
دبیر علمی جایزه جلال ادامه داد: در بخش مستندنگاری در سال‌های اخیر شاهد رشد روزافزون این قالب ادبی و توجه جامعه به این رسته ادبی بودیم. در این دوره با رشد 91 درصدی مواجه بودیم که هم به لحاظ کیفی و هم کمی آثار درخور توجه بوده‌اند. اما نکته مهم اینجاست که برخی نویسندگان مخصوصاً نویسندگان نوقلم تنها در پی علاقه و تعهد شخصی وارد این عرصه شده‌اند و از دانش و آگاهی کافی درباره اصول مستندنگاری مطلع نیستند، لازم است که اقدام‌های لازم برای آموزش این نویسندگان فراهم شود.
وی تصریح کرد: در بخش رمان و داستان بلند شاهد رشد کیفی و کمی آثار نسبت به دوره قبل بودیم. توجه به موضوعات ملی، امنیتی و دینی در رمان‌های این دوره برجسته بود که اتفاقی مبارک و در عین حال ضعیف و حساس است که اگر مبتنی بر تحقیقات صحیح و اشراف اطلاعاتی باشد، نویدبخش خلق آثاری فاخر در آینده نه چندان دور است، اما ارزیابی ما در دوره پانزدهم موید این حقیقت بود که تا رسیدن به آثار شاخص و ماندگار ادبی راه زیادی پیش روست. استفاده از فرم و ساختار خلاقانه بهره‌گیری از فرم ادبی و مضمون متعالی و جذاب باید به صورت جدی مورد توجه نویسندگان به ویژه نویسندگان جوان قرار بگیرد.
وی ادامه داد: بخش داستان کوتاه، هنرمندانه‌ترین و رساترین قالب ادبیات داستانی است و متر و معیار خوبی در ارزیابی هنر و روایت‌گری نویسنده است، اما موضوعات پرداخته شده در داستان‌های این دوره محدود به حال و هوای زندگی شهری بود. موضوعات بومی و اقلیمی و سبک زندگی اقوام ایرانی در مجموعه داستان ها کمتر دیده شد و با فقر موضوعی و پیچیده‌گویی کلامی مواجه بودند. پرداختن به ناهنجاری‌های اخلاقی جامعه در این داستان ها نمایان بود، بدون اینکه آسیب‌شناسی شود صرفا به شرح آن پرداخته شده بود که این با معنای واقعی ادبیات فاصله دارد.
وی در پایان گفت: از متولیا‌ن دلسوز ادبی می‌خواهیم برای تربیت قلم‌هایی که با استفاده از فرم و ساختار مطلوب به درونمایه و محتوای ارزشمند نیز توجه می‌کنند، همت کنند که حال داستان کوتاه ایران در بیشتر ادوار جایزه جلال خوب نبود و این زنگ خطر بزرگی برای جریان ادبی کشور است.
برگزیده‌ای که با دختر خردسالش روی صحنه رفت
هیأت داوران بخش جنبی «کرونا و مدافعان سلامت»، کتاب «جهاد در قرنطینه؛ روایت فعالیت‌های کارگاه جهادی شهید ابراهیم‌زاده در جهاد مقابله با ویروس کرونا» نوشته فروغ زال به راویت نجمه خدادادی از انتشارات راه‌یار را با جایزه 25 میلیون تومانی تشویق کردند. راوی کتاب که با زینب، دختر خردسال خود در جایگاه حاضر شده بود، ضمن تأکید بر نقش مادری خود در کنار نویسندگی از دست‌اندرکاران جایزه قدردانی کرد.
خسرو باباخانی و کامران پارسی‌نژاد، داوران این بخش بودند.
ویراستاری که تشویق شدنش را ندید
برگزیدگان بخش ویرایش پانزدهمین جایزه جلال آل‌احمد هم به شرح زیر اعلام شدند:
مرحوم حسین جلال‌پور، ویراستار کتاب «صورت سکوت» نوشته محمد قائم‌خانی از انتشارات شهرستان ادب، با لوح تقدیر، تندیس جایزه و 15 میلیون تومان جایزه تقدیر شد و این جایزه به خانواده وی تعلق گرفت. نرجس توکلی، ویراستار کتاب «اینجا سوریه است» نوشته زهره یزدان‌پناه از انتشارات راه یار، لوح تقدیر، تندیس جایزه و 15 میلیون تومان وجه نقد دریافت کرد.
تقدیر از پدر شهید آرمان علی‌وردی
برگزیدگان بخش جنبی شهید سلیمانی هم از بین حدود 600 اثر بررسی شده در مراسم پایانی پانزدهمین دوره جایزه جلال که با حضور پدر شهید آرمان علی‌وردی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون فرهنگی وی و محسن مومنی شریف، رئیس سابق حوزه هنری به شرح زیر اعلام شدند:
«حاج قاسمی که من می‌شناختم» نوشته سعید علامیان از نشر خط مقدم، لوح تقدیر، تندیس و مبلغ 25 میلیون تومان. «شاید پیش از اذان صبح» نوشته احمد یوسف‌زاده از انتشارات سوره مهر، لوح تقدیر، تندیس و مبلغ 25 میلیون تومان. جواد محقق و ساسان ناطق داوران این بخش بودند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این مراسم با اهدای هدیه‌ای به پدر شهید آرمان علی‌وردی از او تقدیر کرد.
بخش نقد ادبی برگزیده نداشت
هیأت داوران این بخش از بین کتاب‌های «تماشای روایت (بررسی تحلیلی روش انتقال عناصر داستان از روایت به درام)» اثر مجید آقایی از نشر علمی و فرهنگی، خودانتقادی ادبی؛ رساله‌ای در نقد هنر خویشتن در عرصه ادبیات اثر مهرداد نصرتی از نشر فرهنگ عامه و کتاب درآمدی بر ادبیات تطبیقی خاستگاه، مبانی نظری، چالش‌ها اثر منصور پیرانی نشر دانشگاه شهید بهشتی، هیچ اثری را برگزیده ندانستند، اما «تماشای روایت» و «خودانتقادی ادبی» را با لوح تقدیر، تندیس جایزه جلال و 50 میلیون جایزه نقدی تشویق کردند.
محمود بشیری، ابوالفضل حری و جواد کامور بخشایش، داوران این بخش بودند.
دست نویسندگان داستان کوتاه هم به جایزه اصلی نرسید!
یاسر احمدوند، اکبر صحرایی، میثم نیلی (مدیرعامل مجمع ناشران انقلاب اسلامی)، علیرضا قزوه (مدیر گروه موسیقی و سرود صداوسیما و گلعلی بابایی (نویسنده) برای اهدای جایزه این بخش به جایگاه دعوت شدند تا از میان «راننده رئیس جمهور و چند داستان دیگر» اثر سلمان کدیور از نشر شهرستان ادب، «گورگم و داستان‌های دیگر» اثر عماد عبادی از نشر نظام‌الملک و «ویروس عاشق» اثر مجید رحمانی از نشر صاد، یک اثر را به عنوان شایسته تقدیر معرفی کنند. این اثر، «ویروس عاشق» بود که علاوه بر تندیس و لوح تقدیر، جایزه 50 میلیون تومانی را دریافت کرد.
داوران این بخش هادی خورشاهیان، یوسف قوجق و محمدعلی رکنی بودند.
2 جایزه 25 میلیون تومانی برای بخش مستندنگاری
محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، غلامعلی حداد عادل، علی رمضانی، یاسر احمدوند و... برای اهدای جایزه بخش مستندنگاری به صحنه آمدند.
داوران این بخش نیز از بین «اینجا سوریه است» اثر زهره یزدان‌پناه از نشر راه‌یار، «پائیز آمد» اثر گلستان جعفری از نشر سوره مهر، «عقیله» اثر الهام امین از نشر به‌نشر، «نبرد تنگه‌ها» اثر مصطفی رحیمی از نشر آثار حسن باقری و «سازمان سیاسی بهائیت»، اثر حمیدرضا اسماعیلی از نشر مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، کتاب «نبرد تنگه‌ها» را با یک جایزه 25 میلیون تومانی و کتاب «عقیله» را با جایزه‌ای به همین ارزش تقدیر کرد.
در همین بخش کتاب «سازمان سیاسی بهائیت» به عنوان اثر برگزیده دست یافت و علاوه بر لوح تقدیر، تندیس جلال و جایزه نقدی دریافت کرد که مجری برنامه رقم آن را اعلام نکرد، اما خانه کتاب بعداً به اطلاع خبرنگار فارس رساند که حمیدرضا اسماعیلی موفق به دریافت جایزه 250 میلیون تومانی شده است. در واقع، تنها برنده امشب جایزه جلال از میان 15 نویسنده، منتقد و مستندنگار، مولف کتاب سازمان سیاسی بهائیت بوده است.
گلعلی بابایی، بهناز ضرابی‌زاده و مهدی کاموس، داوران بخش مستندنگاری بودند.
امروز حداد عادل با تعطیلی ادارات چه کتابی خواند؟
غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در خصوص جایگاه جلال گفت: من سعی‌ام در ایجاز است. اول یاد جلال را گرامی می‌دارم و هرچه در معرفی و بزرگداشت او بکوشیم، جا دارد. اهمیت جلال را از نسل ما باید پرسید، وقتی غربزدگی در سال 41 منتشر شد، من در آستانه ورود به دانشگاه بودم و این کتاب به ما مصونیت بخشید و به من جهت داد. من اعتراف می‌کنم که یکی از افرادی که در زندگی من جهت‌ده بوده، جلال بوده است.
وی اضافه کرد: خوشحالم که او به نماد نویسندگی در دوران پس از انقلاب تبدیل شده است، اما خوشحالی خودم را از پدید آمدن این همه کتاب خواندنی ادبی نمی‌توانم پنهان کنم؛ چرا که باز می‌گردم به 50 سال پیش؛ چرا که در به در به دنبال کتاب داستانی می‌گشتیم و پیدا نمی‌کردیم. در عالم دینی، ادبیات به سبک امروز بدیع است، که این هم به برکت انقلاب است تا نویسندگان با قلمی فکر خود را منتقل می‌کنند. باید قدر این نهال برومند را دانست و آن را تقویت کرد تا به یک درخت تنومند و سایه افکن تبدیل شود و امروز با توجه به تعطیلی ادارات در خانه ماندم و کتاب «پائیز آمد» را خواندم.
جایزه 250 میلیون تومانی به هیچ نویسنده‌ای نرسید
رحیم مخدومی، سیدمیثم موسویان و محمدرضا شرفی خبوشان که داوری بخش رمان و داستان بلند پانزدهمین جایزه جلال آل‌احمد را بر عهده داشتند، از بین نامزدهای چهارگانه این دوره، شامل «سیاگالش» اثر ابراهیم اکبری دیزگاه از نشر صاد، «صورِ سکوت» اثر محمد قائم‌خانی از انتشارات شهرستان ادب، «صور» اثر حسینعلی جعفری از انتشارات سروش و «عزرائیل» اثر نیما اکبرخانی از انتشارات کتابستان معرفت، هیچ اثری را برگزیده ندانست.
اما کتاب‌های «صور» و «عزرائیل» تندیس، لوح تقدیر و جایزه نقدی 50 میلیون تومانی را به خود اختصاص دادند.
وزیر ارشاد: فصل جشنواره‌های بزرگ در نظام جمهوری اسلامی است
محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز که آخرین سخنران امشب بود، در ابتدا ضمن تبریک ولادت حضرت زهرا (س) گفت: از دوستان تشکر می‌کنم به ویژه از خانم وجیهه سامانی. این مایه افتخار است که یک بانوی ایرانی دبیر علمی این جایزه است. در سال نخست پیروزی انقلاب اسلامی 11 نویسنده داشتیم که با معجزه انقلاب به 28 هزار نفر رسیده و امروز مایه خوشبختی است که تعداد زیادی از منتخبین و برگزارکنندگان این جایزه از بانوان هستند و این معجزه انقلاب اسلامی است به هرحال امروز تعداد زیادی از منتخبین و داوران این جشنواره از بانوان سرزمین‌مان هستند.
وی در خصوص زحماتی که کادر درمان برای رسیدن به این نقطه که بتوانیم چنین مراسماتی را دو مرتبه تجربه کنیم، کشیده‌اند، گفت: اقدامات بسیار خوبی اتفاق افتاد تا این گونه مراسمات را تجربه کنیم و یاد مدافعین سلامت را گرامی می‌داریم. زمانی که تعداد جانباختگان کرونا بالا بود، این را به رخ ما می‌کشیدند که نمی‌توانیم کنترل کنیم و حال حاضر در بسیاری از کشورها عدد جانباختگان سه رقمی است؛ طوری که ما در کشورمان عدد صفر را تجربه کرده‌ایم. ما این‌خصلت را نداریم که از داشته‌هایمان صحبت کنیم، اما این داشته‌ای بزرگ برای ملت ایران است.
اسماعیلی با اشاره به اینکه این فصل، فصل جشنواره‌های بزرگ در نظام جمهوری اسلامی است، تصریح کرد: ما فصل جشنواره‌های بزرگ در نظام جمهوری اسلامی و روزهای به یاد ماندنی برای فرهنگ، هنر و ادب می‌شویم و این جشنواره که سرآغازش با موضوع کتاب است، شروع خوبی است و با جشنواره‌های هنری فجر که اوج فرهیختگی و نخبگی جوانان ایران زمین را به رخ همه جهانیان خواهد کشید، ادامه پیدا می‌کند.
وی با اشاره به نقش جلال آل احمد در فرهنگ ایرانی گفت: جلال یک مسئله مهم را برای ما روایت می‌کند و از این حیث جای تقدیر ویژه دارد. جلال برای ما نماد تمدنی دارد، تمدن ایرانی اسلامی در برابر هجمه‌ای که با ورود مدرنیته و تمدن غربی اتفاق افتاده است. جلال این را روایت می‌کند، اینکه ما در دوره انقلاب اسلامی از میان نویسندگان بسیاری که فعال هستند و فعال بودند، جلال را در حوزه نویسندگی به عنوان نماد مطرح می‌کنیم، صرفاً تجلیل از شخص جلال نیست، بلکه پاسداشت یک مبارزه طولانی با جریان فکری مهاجم است، جلال از پاسداران صیانت از مرزهای هویت ایران اسلامی ما بوده است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پایان گفت: جلال آل احمد روزگاری این پرچم را بلند کرده که روزگار غربت این تفکر بوده است، روزگاری که به سختی می‌شود، افرادی مثل جلال را پیدا کرد؛ دوستان ما باید تلاش کنند، هر سال این جایزه با رونق بیشتری برگزار شود، تا جایزه نیز با رویکرد جلال ادامه پیدا کند.
