دولت آیت الله رئیسی در مسیر روابط بیشتر با این همسایگان | ویژگی مشترک اقتصاد ایران و قزاقستان به ضرر همکاری دو کشور!

وب‌گاه 55 آنلاین 1401/05/12 - 13:16 مشاهده در مرجع

ویژگی مشترک اقتصاد ایران و قزاقستان نفتی بودن دو کشور است، ویژگی ای که امکان تجارت ما را پایین می آورد

برخی از کارشناسان معتقدند که دولت آقای روحانی برخلاف استراتژی حال کشور، مهم ترین توان و منابع دیپلماتیک کشور را برای توسعه روابط با کشورهای اروپایی و به سرانجام رساندن برجام به‌کار گرفتند که در نهایت به استراتژی حال کشور، نتیجه را باختند؛ اما در حال حاضر به نظر می رسد، دولت آیت الله رئیسی با درک اهمیت استراتژیک همسایگان ایران، قدم در مسیر روابط بیشتر با این همسایگان نهاده، که آرزو این است تا آورده‌های بسیار خوبی نصیب کشور کند. توسعه روابط سیاسی و اقتصادی با قزاقستان، مثال دیگر همسایه های ایران، از اقدامات هوشمندانه دستگاه دیپلماسی دولت آیت الله رئیسی برای ایجاد تنوع در سیاست خارجی است. قزاقستان در یک دهه گذشته نسبت به تحولات منطقه و جهان سیاستی متعادل در پیش گرفته و رویکرد قزاقستان تا به امروز به غرب، اتحادیه اروپا و آمریکا متناسب بوده و تاکنون مورد انتقاد شدید کشورهای غربی قرار نگرفته است. در واقع در سی سال گذشته روابط خوبی با کشور قزاقستان وجود داشته که این میزان روابط لازم بوده ولی کافی نبوده است. فراز و نشیب‌هایی در مبادلات تجاری دوکشور وجود داشته که متاثر از عوامل اقتصاد سیاسی بوده که با برداشتن تحریم ها و روابط عادی بانکی قطعا دو کشور می توانند از ظرفیت های هم استفاده کرده و زمینه ارتقای روابط دو کشور را فراهم کنند‌. در ادامه با امیر عابدی، رئیس اتاق مشترک ایران و قزاقستان در خصوص چگونگی روابط تجارت این دو کشور در فضای تحریمی گفت و گویی انجام شد که می خوانیم:

هدفی که سیاست گذاران ایران در حوزه توسعه تجارت با همسایگان از جمله قزاقستان مدنظر دارند چه اثری در اقتصاد ما دارد؟

تجارت خارجی به عنوان یکی از اجزاء تولید ناخالص داخلی و به تبع آن رشد اقتصادی با توجه به تحولات بین المللی و رسوخ فن‌آوری در کل زنجیره آن از اهمیت بسیاری برخوردار شده است. حضور در بازارهای جهانی با کارکرد دوگانه، به گونه ای که واردات موجبات رقابت در بازار داخلی و بالا رفتن کیفیت کالاها را فراهم می‌کند و از سوی دیگر صادرات به تقویت تولید و اشتغال کمک کرده و به معرفی فرهنگ ملی در سراسر جهان می‌انجامد، موجب رشد اقتصادی بیشتر و رفاه آحاد مردم خواهد شد. بدین جهت برنامه ریزی برای رسیدن به اهداف تعیین شده در اسناد بالادستی بسیار حائز اهمیت است.

در اسناد بالادستی تاکیده شده است که تجارت با همسایگان در اولویت قرار گیرد. در سال 1400، 53.5 درصد صادرات غیرنفتی و 48.7 درصد واردات کشور با کشورهای همسایه است. این ارقام نشان می دهد جهت گیری های تجارت در راستای اهداف اسناد بالادستی است. قزاقستان هم به جهت نزدیکی با کشور و از سوی دیگر مراودات فرهنگی و سکونت قزاق ها در شمال کشور و سرمایه گذاری برخی از ایرانی ها در قزاقستان، حائز اهمیت است.

قزاقستان چه کالاهایی دارد که ما به آن نیاز داریم؟

قزاقستان نهمین کشور جهان به لحاظ وسعت سرزمینی است، لیکن در مقایسه با جمعیت کم از تراکم جمعیتی پایینی برخوردار است. این کشور یکی از کشورهایی است که زمین‌های قابل کشت زیادی دارد. وجود مواد معدنی سرشار در این کشور باعث شده است یکی از مقاصد سرمایه گذاران خارجی باشد. با این وجود اقتصاد این کشور از شوک های نفتی و قیمت مواد معدنی آسیب پذیر است.

لذا یکی از بخش های مزی تدار این کشور بخش کشاورزی و به طور خاص غلات است. این کشور در زمینه دانه‌های روغنی، گندم و نهاده های کشاورزی نظیر جو و ذرت تولیدات مازاد بر نیاز داخلی دارد و با توجه به نیاز کشور ما به این اقلام امکان واردات وجود دارد و یا فراوردهای گوشتی و دام نیز یکی از بخش هایی است که می توان از این کشور واردات داشت.

در این کشور یکی از مهم ترین منابع رشد اقتصادی، استخراج معادن است. بیش از 5 هزار معدن در این کشور وجود دارد به گونه ای در جایگاه ششم از لحاظ ذخایر منابع طبیعی در جهان قرار دارد. به همین دلیل یکی از مقاصد اصلی سرمایه گذاران خارجی بخش معدن است. بنابراین یکی از زمینه های صادرات مجدد واردات این منابع معدنی و سپس صادرات به کشورهای دیگر است. در حوزهای صنعتی نیز ماشین‌آلات و وسائل مکانیکی نظیر ماشین های صیقل کردن - فرزکردن جدارداخلی برای فلزات، ماشین های سوراخ کردن با برداشتن فلز، ماشین های قالب گیری تزریقی برای کارکردن روی کائوچو، ماشین های آهنگری یا منگنه کاری قالبی، دستگاه متمرکز ماشین کاری برای کارکردن روی فلزات و... از جمله ماشین آلاتی است که امکان واردات داریم.

آیا قزاقستان می تواند جانشین کشورهای اروپایی نظیر ایتالیا، آلمان، هلند، فرانسه و اتریش شود؟

در حوزه صادرات ایران به اروپا ما الان مواد و محصولات غذایی و حیوانات زنده، مواد شیمیایی، سوخت‌های معدنی، کالاهای صنعتی، مواد خام غیر خوراکی صادر می کنیم. این کشور چون خودش کشوری نفتی است قاعدتا امکان صادرات سوخت های معدنی به این کشور بسیار کم است. بیشتر واردات کشور نیز به محصولات صنعتی از اروپا بر می گردد. قاعدتا بحث شما واردات را در بر می گیرد. واردات ایران از اتحادیه اروپا بیشتر کالاهای صنعتی و مصرفی است که تا حدود زیادی امکان جای گذاری با قزاقستان ندارد زیرا اقتصاد این کشور، صنعتی نیست و بیشتر بر پایه بخش کشاورزی و بخش نفت و فرآورده‌های نفتی می چرخد و لذا پاسخ بنده به شما این است که امکان این جانشینی بسیار بسیار کم است.

امیدواریم در سه سال آینده، حجم تجارت ما با قزاقستان به 3 میلیارد دلار برسد و با توجه به همراهی این کشور در حوزه های مختلف و وجود پتانسیل های دو کشور این امر با احتمال زیاد در صورت بهتر شدن فضای کسب و کار جهانی و ایران و اصلاح سیاست تجاری کشور، بهبود زیرساخت ها و... مقدور خواهد بود

حجم تجارت ما با قزاقستان چقدر است؟ هدف ما برای 3 سال آینده در پایان دور اول ریاست جمهوری فعلی به چه میزان است؟ آیا به تحقق این هدف امیدوار هستید؟ تا چه اندازه؟

بررسی آمار های ارائه شده از سوی سازمان توسعه تجارت حاکی از آن است که در سال 1400 ارزش تجارت میان ایران و قزاقستان بالغ بر 260 میلیون دلار بوده که نسبت به سال قبل (207.3 میلیون دلار) 34.3 درصد رشد داشته است. در این میان صادرات ایران به قزاقستان در این سال 183 میلیون دلار بوده نسبت به مدت مشابه سال قبل با رشد 10 درصدی مواجه بوده است. در مقابل واردات ایران از این کشور در مدت یاد شده 77.8 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش 108 درصدی را تجربه کرده است. چنانچه آمار صادرات خدمات را نیز بدان اضافه نماییم وضعیت تجارت ما با قزاقستان به حدود 450 میلیون دلار می رسد.

ما امیدواریم در سه سال آینده، حجم تجارت ما با قزاقستان به 3 میلیارد دلار برسد و با توجه به همراهی این کشور در حوزه های مختلف و وجود پتانسیل های دو کشور این امر با احتمال زیاد در صورت بهتر شدن فضای کسب و کار جهانی و ایران و اصلاح سیاست تجاری کشور، بهبود زیرساخت ها و... مقدور خواهد بود.

با توجه به تحریم های موجود و احتیاط شرکت های قزاقی در معامله با ایران، عملا این افزایش تجارت چگونه انجام می شود؟

به هر حال تحریم ها کار را سخت تر کرده است و نمی توان از آثار منفی آن چشم پوشی کرد، لیکن ما با قدرت و تمام توانمان کار را پیش می بریم. سعی شده است از برخی راه های میان بر استفاده شود تا برخی مشکلات دور زده شود. امیدواریم که هرچه زودتر تحریم ها برطرف شده و تجارت با هزینه‌های کمتر با کشورهای منطقه رونق بیشتر بگیرد.

با توجه به عدم وجود ارتباط بین بانک های دو طرف بخاطر تحریم، مبادلات مالی تجارت ما با قزاقستان از چه طریقی انجام می شود؟ یعنی پول خریدهای ما به قزاقستان و بالعکس توسط صرافی ها یا شرکت های حمل کننده اسکناس یا چه طریق دیگری انجام می گردد؟

در این خصوص اگر صحبت نکنیم بهتر است، زیرا در شرایط تحریمی هستیم و تجار ما هر یک راه های میان بری را برای انتقال پول برای خود پیدا کرده اند. البته در راستای نقل و انتقال پول پیشنهادهایی به رؤسای بانک مرکزی داده شده است تا با ایجاد تسهیلاتی مبادلات تجاری را سرعت ببخشند. در حال حاضر با توجه به این که موانع بانکی وجود دارد، تجارت با این کشور انجام می شود، ولی هزینه‌های تجاری بالاست؛ لذا باید تمهیداتی در حوزه انتقال پول و انتقال برای سرمایه گذاری مشترک اندیشیده شود. قزاقستان به عنوان هاب منطقه و قلب اوراسیا شناخته می شود که قطعاً می‌توانیم با شناخت ظرفیت‌های تجاری قزاقستان سهم بیشتری از این بازار داشته باشیم.

در طی سه دهه گذشته چرا حجم تجارت ما با قزاقستان به هدف یک میلیاردی که برای چند سال بعد گذاشتید نرسیده است؟ آیا فقط نبودن اراده دو کشور بوده یا اصلا کالاهای مورد نیاز ما را قزاقستان ندارد و کالاهای مورد نیاز قزاقستان را ما نداریم؟ ارزیابی شما چیست؟

یکی از ویژگی های مشترک اقتصادایران و قزاقستان این است هر دو نفتی هستیم و به اصطلاح امکان تجارت ما پایین است. در واقع از مهم ترین مزیت نسبی کشور قادر به استفاده نیستیم. نفت و فرآورده های نفتی و محصولات پتروشیمی از جمله این موارد هستند. در حال حاضر 50 درصد صادرات ما مربوط به محصولات پتروشیمی و میعانات گازی است که مراوداتی در این زمینه ها وجود ندارد.

در شرایط تحریمی هستیم و تجار ما هر یک راه های میان بری را برای انتقال پول برای خود پیدا کرده اند. البته در راستای نقل و انتقال پول پیشنهادهایی به رؤسای بانک مرکزی داده شده است تا با ایجاد تسهیلاتی مبادلات تجاری را سرعت ببخشند. در حال حاضر با توجه به این که موانع بانکی وجود دارد، تجارت با این کشور انجام می شود، ولی هزینه‌های تجاری بالاست

نکته بعدی بحث وضعیت و شرایط اقتصاد کلان است. صادرات در بستر ثبات اقتصادی شکل می گیرد. به عنوان مثال از سال 1390 به این سو صادرات غیرنفتی ما تقریبا درجا زده است. در این سال ها تحریم ها، بی ثباتی اقتصادی و صدور بخشنامه ها و دستورالعمل های مرتبط با صادرات را داشتیم که عمدتا مانع زا بوده اند تا مانع زدا. بحث های دیگر نظیر عدم شناخت از بازار قزاقستان و سلایق مصرف کنندگان عامل دیگری بود که مانع از رشد و گسترش صادرات شده است.

تجربه ایرانیانی که با قزاقستان معامله کرده اند، آن کشور را از نظر وجود مافیاهای تجاری و مالی و وجود فساد پر ریسک می دانند. شما چه ارزیابی دارید؟

هر کشوری دارای گروهای ذینفع و تاثیرگذار است و کشور قزاقستان نیز از این امر مستثنی نیست. لیکن ما سعی کردیم با حضور در این بازار و سهیم کردن خود قزاق ها در امر کسب و کار از این مسئله رها شویم.

با توجه به این سخنان دستاوردهای سفر رئیس جمهور قزاقستان به ایران چه بوده است؟

این سفر تأثیر بسزایی در حوزه مراودات تجاری برای ایران داشت؛ از یک سو 9 سند همکاری و یادداشت تفاهم میان دو کشور در زمینه‌های فرهنگی، ترانزیت، حمل و نقل و کشاورزی امضا شد. از سوی دیگر توافقاتی میان شرکت ملی گاز ایران با گاز قزاقستان و همچنین قراردادی میان شرکت راه آهن ایران و راه آهن ملی قزاقستان امضا شد که همه این دستاوردها با تلاش‌های سازمان توسعه تجارت، دستگاه‌های دیپلماسی و اتاق مشترک دو کشور به ثمر نشست.

یکی دیگر از دستاوردهای ویژه سفر رئیس جمهور قزاقستان، لغو روادید به مدت 14 روز بود؛ یعنی ایرانیان و تجار کشورمان می‌توانند به مدت 14 روز بدون روادید به قزاقستان سفر کنند.