دولت سیزدهم از خلق پول پرقدرت جلوگیری کرد

به گزارش خبرگزاری اقتصادی ایران، حراج اوراق دولتی طی سال‌های فعالیت دولت سیزدهم، با هدف تأمین مالی بازارمحور هزینه‌های جاری و عمرانی دولت به صورت منظم برگزار شد. همچنین بانک مرکزی در ادامه پیشبرد اهداف خود در مدیریت نقدینگی کوتاه‌مدت بانک‌ها (ذخایر) و هدایت نرخ سود موزون بازار بین‌بانکی به محدوده مدنظر سیاست‌گذار پولی (نرخ سود سیاستی) از عملیات سیاست پولی (مشتمل بر عملیات بازار باز و تسهیلات قاعده‌مند) استفاده کرد.

در این راستا، این بانک اقدام به برگزاری حراج‌های هفتگی عملیات بازار باز (با موضع انبساطی) به منظور تزریق ذخایر به شبکه بانکی و جلوگیری انحراف نرخ سود بازار بین‌بانکی از نرخ سود سیاستی کرده است. به علاوه در این دوره، با هدف ممانعت از عدول نرخ سود موزون بازار بین بانکی ریالی از دالان نرخ سود، بانک مرکزی اقدام به تنظیم نقدینگی (ذخایر) شبانه بانک‌ها در قالب اعتبارگیری قاعده‌مند از طریق انعقاد قرارداد توافق بازخرید با بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی کرده است. در نمودار زیر سطح نرخ سود موزون بازار بین‌بانکی و حجم عملیات سیاست پولی در دوره مورد بررسی منعکس شده است.

نمودار (1): حجم عملیات سیاست پولی و نرخ سود موزون بازار بین‌بانکی

تأمین مالی بازارمحور دولت

طی سال‌های فعالیت دولت سیزدهم، با هدف تأمین مالی بازارمحور هزینه‌های جاری و عمرانی دولت، به صورت هفتگی حراج اوراق دولتی برگزار شد که نتیجه تأمین مالی دولت از مسیر برگزاری حراج اوراق مالی اسلامی دولتی به شرح جدول زیر بوده است:

توثیق اضافه‌برداشت‌ها

عملکرد توثیق اضافه‌برداشت بانک‌ها به انواع دارایی‌های مالی طی سال‌های فعالیت دولت سیزدهم به شرح جدول زیر است:

رشد تسهیلات پرداختی در جهت حمایت از تولید

علاوه بر این بررسی عملکرد سه ساله بخش اعتبارات این بانک و مقایسه آماری تسهیلات پرداختی در حوزه‌های مختلف در دولت سیزدهم با آمار تسهیلات پرداختی در سه ساله پایانی دولت دوازدهم خبر از رشد قابل ملاحظه در پرداخت تسهیلات بانکی در دولت سیزدهم می‌دهد.

طی این مدت در کنار رشد تسهیلات پرداختی از سوی نظام بانکی، بانک مرکزی با استفاده از برخی ابزارهای سیاست پولی مانند انتشار اوراق بهادار و هم‌چنین تمرکز بر هدایت اعتبارات به سمت بخش حقیقی اقتصاد و نظارت بر مصارف به‌منظور کنترل انتظارات تورمی، کاهش سیالیت نقدینگی و در نهایت مهار تورم استفاده کرده است که خلاصه عملکرد این اقدامات به شرح ذیل است.

رشد 4 برابری تسهیلات خرید تضمینی گندم و سایر محصولات اساسی کشاورزی

آمارها نشان می‌دهد در دولت سیزدهم، برای خرید تضمینی گندم و محصولات اساسی کشاورزی، تأمین کود مورد نیاز بخش کشاورزی، واردات گندم و تأمین ذخایر راهبردی کالاهای اساسی مبلغ 1.209.000 میلیارد ریال تسهیلات از سوی شبکه بانکی کشور به شرکت‌های مادرتخصصی بازرگانی دولتی، پشتیبانی امور دام کشور و خدمات حمایتی کشاورزی و سازمان مرکزی تعاون روستایی اعطا شده است که این رقم حکایت از رشد 4 برابری اعطای تسهیلات در این حوزه نسبت به سه سال پایانی دولت دوازدهم دارد.

گفتنی است، مجموع مبلغ تسهیلات پرداختی بابت خرید تضمینی گندم و سایر محصولات اساسی کشاورزی در سه سال پایانی دولت دوازدهم در مجموع 298.000 میلیارد ریال بوده است.

شایان ذکر است، با روی کار آمدن دولت سیزدهم قیمت گندم متأثر از عوامل بین‌المللی و جنگ اوکراین طی چند مرحله افزایش پیدا کرد. به‌دنبال آن، رشد چشمگیر قیمت خرید تضمینی گندم از کشاورزان و افزایش تسهیلات خرید تضمینی گندم در دولت سیزدهم نسبت به دولت‌های گذشته باعث افزایش قابل توجه تولید این محصول استراژیک در داخل کشور شد که سهم قابل توجهی در تأمین امنیت غذایی دارد.

رشد 67 درصدی تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج

طی سال‌های 1400 تا 1403 در دولت سیزدهم مبلغ 3.833.886 میلیارد ریال تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج توسط شبکه بانکی به 2.659.709 نفر از متقاضیان پرداخت شده است.

این در حالی است که در سه سال پایانی دولت دوازدهم مبلغ 850.814 میلیارد ریال توسط شبکه بانکی به 2.660.423 نفر از متقاضیان پرداخت شده بود.

بر همین اساس، رقم پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج در دولت سیزدهم در مقایسه با دولت قبل 34/67 درصد رشد را نشان می‌دهد.

گفتنی است، علی‌رغم افزایش چندبرابری مبلغ وام ازدواج، با اهتمام دولت سیزدهم و همکاری شبکه بانکی کاهش چشمگیری در تعداد متقاضیان در صف وام ازدواج و زمان دریافت وام صورت گرفت.

رشد 743 درصدی تسهیلات قرض‌الحسنه اشتغال مددجویان کمیته امداد و بهزیستی

در سال‌های 1400 تا 1403 در دولت سیزدهم مبلغ 629.843 میلیارد ریال تسهیلات قرض‌الحسنه اشتغال مددجویان کمیته امداد و بهزیستی از سوی شبکه بانکی به مددجویان کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی پرداخت شده است.

درحالی‌که در سه ساله پایانی دولت دوازدهم مبلغ 74.731 میلیارد ریال تسهیلات یادشده توسط شبکه بانکی کشور به متقاضیان پرداخت شده است. از این رو، این تسهیلات در دولت سیزدهم معادل 743 درصد نسبت به دولت قبل رشد داشته است و به تناسب آن اشتغال در مناطق کمترتوسعه یافته افزایش داشته است.

510 درصد رشد تسهیلات قرض‌الحسنه با معرفی ستاد مردمی امور دیه

در سه سال پایانی دولت دوازدهم مبلغ 1.028 میلیارد ریال به‌عنوان تسهیلات قرض‌الحسنه با معرفی ستاد مردمی امور دیه توسط شبکه بانکی کشور به متقاضیان این تسهیلات پرداخت شده بود. در دولت سیزدهم، این رقم رشدی معادل 510 درصد داشته و مبلغ 6.271 میلیارد ریال تسهیلات قرض‌الحسنه در این حوزه پرداخت شده است.

1060 درصد رشد در تسهیلات قرض‌الحسنه ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی

در سه سال پایانی دولت دوازدهم مبلغ 5.404 میلیارد ریال تسهیلات تحت عنوان قرض‌الحسنه ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی توسط شبکه بانکی کشور به متقاضیان پرداخت شده است.

اما در دولت سیزدهم مبلغ 62.705 میلیارد ریال تسهیلات از سوی شبکه بانکی جهت اجرای قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی به متقاضیان پرداخت شده است که این رقم از رشدی معادل 1060 درصد حکایت دارد.

آغاز پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه فرزندآوری در دولت سیزدهم

در دولت سیزدهم مبلغ 852.733 میلیارد ریال تسهیلات از سوی شبکه بانکی به متقاضیان تسهیلات فرزندآوری پرداخت شده است.

شایان ذکر است، با توجه به ابلاغ قانونی حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در آذر ماه سال 1400 و اجرایی کردن پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه فرزندآوری، پرداخت این تسهیلات از اردیبهشت ماه سال 1401 آغاز شده است. بر همین اساس عملکرد دولت سیزدهم در پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه فرزندآوری با دولت قبل قابل مقایسه نیست.

سایر تسهیلات قرض‌الحسنه اشتغال شامل تسهیلات قرض‌الحسنه اشتغال بابت معرفی‌شدگان از سوی بنیاد شهید و امور ایثارگران، بنیاد برکت ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره)، بسیج، توسعه فناوری ریاست جمهوری، صندوق نوآوری و شکوفایی، بنیاد مستضعفان، اشتغال زندانیان معسر و هیأت امنای حساب‌های استانی پیشرفت و عدالت می‌شود.

در دولت سیزدهم مبلغ 469.897 میلیارد ریال تسهیلات در قالب سایر تسهیلات اشتغال و با هدف توسعه اشتغال، به متقاضیان پرداخت شده است.

شایان ذکر است، با توجه به ابلاغ قانونی حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در آذر ماه سال 1400 و اجرایی کردن پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه فرزند آوری پرداخت سایر تسهیلات قرض‌الحسنه اشتغال از اردیبهشت ماه سال 1401 آغاز شده است. لذا در این خصوص عملکرد دولت سیزدهم با عملکرد دولت پیشین قابل مقایسه نیست.

سایر تسهیلات قرض‌الحسنه

در دولت سیزدهم مبلغ 160.538 میلیارد ریال در قالب سایر تسهیلات قرض‌الحسنه از سوی شبکه بانکی به متقاضیان پرداخت شده است. رقم این تسهیلات در سه ساله پایانی دولت دوازدهم 260.339 میلیارد ریال است.

خاطرنشان می‌سازد، علت کاهش این مبلغ در دولت سیزدهم، کاهش سرفصل‌های قرض‌الحسنه قانون بودجه علی‌رغم افزایش مبالغ آن در موارد دارای اولویت است.

سرفصل سایر تسهیلات قرض‌الحسنه اشتغال

شایان ذکر است، سایر تسهیلات قرض‌الحسنه شامل تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج و ودیعه مسکن کارکنان و بازنشستگان ارتش، کمک‌هزینه درمان بیماری‌های خاص و صعب‌العلاج و زوج‌های نابارور، ودیعه یا خرید یا ساخت مسکن خانوارهای فاقد مسکن، حمام روستایی، نیروگاه خورشیدی، توانمندسازی، مسکن کارکنان وزارت اطلاعات، دانشجویان بی‌بضاعت کمیته امداد و سازمان بهزیستی، ودیعه مسکن کمیته امداد و بهزیستی، کمک هزینه خرید خودرو ایثارگران و جانبازان، کمک هزینه درمان مددجویان کمیته امداد امام خمینی (ره)، سازمانهای بهزیستی کشور و هلال احمر کشور می‌شود.

153 درصد رشد تسهیلات پرداختی بخش مسکن و ساختمان

بر اساس آمار مأخوذه از اداره اطلاعات بانکی بانک مرکزی مجموع تسهیلات پرداختی شبکه بانکی در بخش مسکن و ساختمان (از جمله موضوع تسهیلات قانون جهش تولید مسکن، تسهیلات کمک ودیعه مسکن و...) در دولت سیزدهم مبلغ 6.997.713 میلیارد ریال است.

با توجه به اینکه مجموع تسهیلات پرداختی شبکه بانکی در بخش مسکن و ساختمان از ابتدای سال 1397 تا پایان سال 1399 مبلغ 2.772.977 میلیارد ریال بوده، این تسهیلات در دوره سه ساله دولت سیزدهم تقریباً با 153 درصد رشد همراه بوده است.

رشد تسهیلات بانکی در حمایت از تولید

در سال 1401 در راستای حمایت از تولید و با هدف کمک به تأمین نقدینگی و سرمایه در گردش مورد نیاز شرکت‌های دارویی مبلغ 150 هزار میلیارد ریال تسهیلات سرمایه در گردش از طریق بانک‌های عامل برای شرکت‌های دارویی (مورد تأیید وزارت بهداشت) به منظور واردات دارو، مواد اولیه و تجهیزات پزشکی تخصیص یافت. اما بر اساس آمار، بانک‌های عامل در سال 1401، مبلغ 445 هزار میلیارد ریال تسهیلات به شرکت‌های دارویی پرداخت کردند که این رقم حدود سه برابر مبلغ تخصیص یافته بود.

هم‌چنین، در سال 1402 نیز مبلغ 300 هزار میلیارد ریال به شرکت‌های دارویی معرفی شده از سوی سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، اختصاص یافت که بر اساس آخرین آمار، بانک‌های عامل تا پایان سال 1402 مبلغ 763 هزار میلیارد ریال تسهیلات به شرکت‌های دارویی پرداخت کرده‌اند که این رقم نیز بیش از 2.5 برابر مبلغ تخصیص یافته است.

گفتنی است، طی سال‌های 1401 و 1402 در مجموع مبلغ 1,209 هزار میلیارد ریال تسهیلات به شرکت‌های دارویی پرداخت شده است که در مقایسه با دوره سه ساله پایانی دولت قبل با رشد 4 برابری همراه بوده است.

به‌علاوه در سه ساله دولت سیزدهم تعداد 321002 فقره تسهیلات جمعاً به مبلغ 13.510.349 میلیارد ریال به بنگاه‌های کوچک و متوسط پرداخت شده است.

استفاده از ابزارهای سیاست‌های پولی و انتشار انواع اوراق بهادار

گواهی سپرده عام: در دولت سیزدهم مبلغ 37.904.704 میلیارد ریال گواهی سپرده عام توسط شبکه بانکی منتشر شد که مبلغ 10.863.011 میلیارد ریال از آن به فروش رسید.

گواهی سپرده خاص 25 درصدی: شبکه بانکی در دولت سیزدهم مبلغ 421.976 میلیارد ریال گواهی سپرده خاص 25 درصدی منتشر کرد که مبلغ 55.042 میلیارد ریال آن به فروش رسید.

گواهی سپرده خاص 30 درصدی: در دولت سیزدهم، شبکه بانکی مبلغ 2.000.000 میلیارد ریال توسط شبکه بانکی منتشر شد که مبلغ 1.993.062 میلیارد ریال از آن به فروش رسید.

اوراق ودیعه بانک مرکزی: در دولت سیزدهم مبلغ 970.000 میلیارد ریال اوراق ودیعه بانک مرکزی توسط شبکه بانکی منتشر شد که مبلغ 409.909 میلیارد ریال از آن به فروش رسید.