دولت سیزدهم برای حفظ حرمت منتقد و آرامش سیاسی چه کرد؟
تهران - ایرنا - در آستانه یک سالگی دولت، منتقدانش، گرچه درباره عملکرد اقتصادی آیت‌الله رئیسی می‌توانند منتقد باشند اما هیچ منتقد منصفی نمی‌تواند منکر سنت حرمت به منتقد و مشی تعاملی رئیس‌جمهور با مخالفانش شود. شیوه‌ای که تداوم آن امید را به پیکره جامعه ایران باز خواهد گرداند.
گروه سیاسی ایرنا - سوم شهریور ماه سال گذشته و در پی سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران، دولتی بر سرکار آمد که گفتمان خود را مردم و هرآنچه به نفع آن‌هاست، تعریف کرد. دولتی که به ریاست آیت‌الله «سید ابراهیم رئیسی» و در یکی از دشوارترین مقاطع کشور تشکیل شد. دولت سیزدهم در حالی سکان هدایت امور اجرایی کشور را بر عهده گرفت که اقتصاد آلوده به رانت ارزی و نظام توزیع یارانه در کشور، از مسیر عدالت خارج شده بود و شرایط معیشتی مردم چندان مطلوب نبود. شاخص اعتماد اجتماعی و امید مردم به بهبود شرایط افول قابل ملاحظه‌ای را نشان می‌داد و مردم به ویژه در مناطق محروم از بی‌توجهی‌ها گلایه‌مند بودند. در عرصه روابط بین‌الملل همه چشم‌ها به برجام و مذاکرات و سه کشور اروپایی و آمریکا دوخته و در عرصه سیاست داخلی هم درگیری‌های لفظی اعضای قوای مجریه و مقننه به روتین تریبون‌های کشور تبدیل شده بود. این بخشی از چالش‌هایی بود که دولت سیزدهم در آغاز کار با آن روبرو بود و برای اصلاح هریک از این رویه‌های اشتباه در یک سال گذشته به صورت جهادی و شبانه‌روز در میدان بوده است. اکنون در نخسین سالگرد آغاز رسمی کار و مسئولیت دولت در گزارش‌های مختلف به‌مرور این تلاش‌های جهادی در عرصه‌های مختلف می‌پردازیم. در این گزارش به مرور تصمیمات، رفتارها و اقداماتی از سوی دولت خواهیم پرداخت که منجر به ایجاد آرامش سیاسی در کشور شده است.
التهابات سیاسی و ناامیدی اجتماعی؛ توصیف ایران پیش از انتخابات
هنوز مدت زمان زیادی از روزهایی نمی‌گذرد که تریبون‌های رسمی کشور، صحنه انتقاد و حتی اتهام‌زنی اعضای قوا به یکدیگر بودند و گروه‌های منتقد دولت وقت، متهم به انواع اتهامات. سیاست داخلی، زمانی که کشور در یکی از سخت‌ترین شرایط اقتصادی به سر می‌برد، عرصه جدل‌های کلامی بی‌حاصلی بود که بیش از همه مردم را خسته می‌کرد. جامعه نیازمند همراهی همه قوا و مسئولان بود تا تحمل شرایط اقتصادی آسان‌تر شود اما نه تنها همراهی کمرنگ بود بلکه رسیدن به نقطه‌ای مشترک برای حل چالش‌ها هم بعید به نظر می‌رسید. همین موضوع بستر ناامیدی بیشتر مردم را به وجود می‌آورد و ضرورت مقابله با آن را یادآور می‌شد. با درک چنین مهمی بود که آیت‌الله رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم از همان ابتدای ثبت‌نام تا روزهای پیروزی و یک سال پس از آغاز دولتش، تلاش کرد تا حد امکان آرامش را به تریبون‌های سیاسی کشور بازگردانده و از این رهگذر حافظ آرامش و امید مردم باشد.
در روزهای تبلیغات انتخاباتی، زمانی که رقبا از هر شایعه و تهمتی برای بی‌اعتبار کردن وی استفاده می‌کردند، او جز به انصاف و آرامش دعوت‌شان نکرد و تا زمانی که پای منافع مردم درمیان نبود، برای موضوعات شخصی وارد جدل کلامی با آنها نشد. پس از پیروزی در انتخابات و آغاز دولتش هم بر همین سیاق پایبند ماند و به وعده خود مبنی بر «رئیس‌جمهور همه مردم ایران بودن» جامه عمل پوشاند. در یک سال گذشته اعضای دیگر قوا، به عنوان متحدان دولت در کنارش بودند و همدلی بین آنها، بسیاری از چالش‌ها را رفع کرد. منتقدان هم از تریبون‌ها کنایه سیاسی نشنیدند و حتی طرف مشورت آیت‌الله رئیسی هم قرار گرفتند.
مرور اقدامات دولت سیزدهم در راستای ایجاد آرامش سیاسی
یک هفته پس از اعلام رسمی پیروزی آیت‌الله رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری، نخستین نشانه‌های اراده جدی دولت برای ارتباط با چهره‌هایی از جریان‌های سیاسی منتقد و رقیب آیت‌الله رئیسی آغاز شد و چهره‌های مطرحی از اصلاح‌طلبان در کانال‌های شخصی و حساب‌های توییتری خود از تماس تلفنی دفتر رئیس جمهور منتخب با آنها و مشورت درباره مهمترین مشکلات کشور و راه‌های رفع آن، خبر دادند. از «غلامحسین کرباسچی» عضو حزب کارگزاران سازندگی و «جواد امام» دبیرکل مجمع ایثارگران، تا «مصطفی کواکبیان» دبیرکل حزب مردم‌سالاری و «اکبر منتجبی» سردبیر روزنامه سازندگی و «مجید انصاری» عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام این تماس‌ها را تایید و اغلب مثبت ارزیابی کردند. آیت الله رئیسی این شیوه را در نخستین نشست خبری خود به عنوان رئیس جمهور منتخب پی‌گرفت و تا آغاز رسمی دولتش در سوم شهریور هم ادامه یافت.
شانزده آذر سال گذشته و روز دانشجویش هم عرصه دیگری بود تا آیت‌الله رئیسی نشان دهد که برخلاف بسیاری از هجمه‌های رسانه‌ای با دانشگاه و دانشجویان بسیار همراه‌تر است. دانشجویان در گرامیداشت روز خود تندترین انتقادات را از شخص وی و دولتش کردند و جز احترام و توجه چیز دیگری ندیدند، رئیس‌جمهور نکات سخنان و دغدغه‌های همه را یادداشت کرد و نشان داد که آمده است اول خوب بشنود و بعد خوب پاسخ دهد.
نجابت کلامی آیت‌الله رئیسی پس از آغاز دولتش در مرور اقدامات و انجام شده و نشده دولت قبل هم مشهود بود. اصلاح به دور از جنجال و هیاهو و مقصریابی‌های معمول و بی‌فایده، روشی بود که هم خود رئیس‌جمهور و هم دولتمردانش در پیش گرفتند و جز در موارد معدودی، درباره عملکرد دولت پیشین سخنی مبنی بر قصور و تقصیر گفته نشد.
نشست‌های شخص رئیس‌جمهور، نماینده یا معاونین وی یا وزرایش با گروه‌های متعدد و متنوع علمی، دانشگاهی و سیاسی از اقتصاددان و جامعه‌شناس تا بازاریان و اصناف و هنرمندان از سنت حسنه‌ای نشانه داشت که حتی تندترین منتقدانش هم نمی‌توانستند انکارش کنند. در این یک‌سال رئیس جمهور با توجه به شیوع کرونا در کشور، بارها با مدیران و متخصصان نظام بهداشت و درمان نشست هم‌اندیشی برگزار از مجاهدت‌های آنها قدردانی کرد. میزبان ذاکرین اهل‌بیت (ع) و نیز اساتید، فعالان و تشکل‌های دانشجویی بود و به سوالات و انتقادات آنان شفاف پاسخ داد و دعوت‌شان کرد بدون لکنت با رئیس جمهور سخن بگویند.
170 هنرمند عرصه‌های مختلف کشور با گرایش‌های سیاسی و فکری متنوع مهمان افطاری رئیس‌جمهور بودند، علما و روحانیون هم در مهمانی رمضان رئیس‌جمهور به طرح دغدغه‌های خود پرداختند. فرهنگیان و فعالان حوزه تعلیم‌وتربیت و ورزشکاران، مربیان و مدیران ورزشی هم طرف مشورت آیت‌الله رئیسی در یک سال گذشته بودند.
مهمترین دیدارهای رئیس‌جمهور اما با نمایندگان مجلس شورای اسلامی بود. آیت‌الله رئیسی در یک سال مسئولیت خود با نمایندگانِ همه 31 مجمعِ استانیِ 31 استان کشور، جلسه برگزار کرد. به معنای دیگر با تک‌تک 290 نماینده قوه مقننه، در «یک» سال دیدار و گفت‌وگو کرده است. همچنین رئیس جمهور در یک سال نخست ریاست جمهوری، مجموعا 7 بار در مجلس حضور یافت.
حضور معاونین رئیس جمهور و وزرا هم در مجلس قابل توجه بوده و اعضای کابینه سیزدهم تاکنون 252 بار در مجلس حاضر شده‌اند که 36 بار آن در جلسات علنی و غیرعلنی صحن و بقیه حضور در کمیسیون های مجلس بوده است. این حضور و گفت وگو، وقت و انرژی که شخص رئیس‌جمهور و اعضای کابینه‌اش برای شنیدن دیدگاه نمایندگان ملت اختصاص داد، از مهمترین دلایل آرامش روانی است که این روزها جامعه از رهگذر رابطه همدلانه مجلس و دولت، تجربه می‌کند.
به جرات می‌توان گفت دولت آیت‌الله رئیسی در مسیر ساختن ایرانی برای همه ایرانیان از پیشگامان بوده است و شاهد این مدعا هم دعوت‌هایی است که از تندترین منتقدان خود برای نشستن پشت میز مشورت به عمل آورده است.
اردیبهشت سال جاری، آیت‌الله رئیسی میزبان فعالان سیاسی از جریان‌ها و جناح‌های مختلف سیاسی بود، از همراه‌ترین آنها تا منتقدترین آنها. همه را درباره آسیب‌های قبیله‌گرایی در کشور هشدار داد و آن را نقطه آغاز انحراف در عرصه سیاست دانست. در این دیدار رئیس جمهور تحزب و کار تشکیلاتی در حوزه سیاسی را نه مقصد بلکه یک مسیر برای اصلاح امور و پیشرفت جامعه دانست و گفت: احزاب و تشکل‌های سیاسی باید در خدمت تحقق عدالت، اصلاح جامعه و حاکم کردن ارزش‌ها باشد و اگر حزب مقصد و معبد افراد شد، قبیله‌گرایی بر فضای فعالیت‌های سیاسی حاکم می‌شود و این نقطه آغاز انحراف عرصه سیاست است».
17 تن از شخصیت‌ها و فعالان سیاسی هم در این دیدار به بیان مهمترین دغدغه‌های خود و ضرورت‌های کشور پرداختند و لزوم توجه جدی به کاهش اعتماد عمومی در کشور، ایجاد ثبات در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی، پیگیری دولت برای اجرای صحیح و کامل قانون اساسی، چاره‌اندیشی برای گرانی کالاها و خدمات، لزوم اصلاح ریل سیاست‌گذاری‌های اقتصادی کلان، تسریع در تعیین تکلیف انتصابات در دستگاه اجرایی، تلاش برای دیده شدن آثار گشایش‌های اقتصادی در زندگی مردم، ارتقای سهم و نقش اجتماعی زنان، قدردانی از دولت بابت حذف تشریفات زاید، لزوم ارائه برنامه روشن برای حل مسائل اقتصادی، از مهمترین محورهای مطرح شده در این دیدار بود.
اصحاب رسانه هم در یک سال گذشته و در نشست‌های خبری شده و نشده، به طرح دیدگاه‌های خود با رئیس‌جمهور و اعضای کابینه‌اش پرداختند. آیت الله رمضان سال جاری میزبان بیش از 60 مدیرمسئول و فعال رسانه‌ای از جریان‌های سیاسی مختلف بود و از جنگ روایت‌هایی سخن گفت که در حال حاضر در جهان برقرار است و رسانه‌ها را میدان‌دار این جنگ دانست. این دیدارها را فرصت مغتنمی برای خود و دولتش اعلام کرد و از مدیران رسانه‌ها اطلاع‌رسانی صادقانه و منصفانه خواست تا پل ارتباطی میان دولت و مردم باشند.
در این دیدارها اصحاب رسانه، دولت و حتی خودش را به نقد کشیدند اما پس از پایان نشست همگی از سعه‌صدرش قدردانی کردند و در روایت‌های خود نشست با رئیس‌جمهور را سازنده دانستند و تاکید کردند که رئیس‌جمهور گلایه‌های انتقادی را به همان اندازه تاییدات گوش کرد و مورد توجه قرار داد. در همین دیدار بود که کتاب‌های روزنامه‌نگار منتقد خود را با روی باز پذیرفت و در برابر این جمله او که «ما از شما زیاد انتقاد کرده‌ایم»، گفت که اشکالی ندارد و از این نقدها استقبال هم می‌کند.
این دیدارهای رئیس‌جمهور تنها بخشی از نشست‌هایی بود که برای شنیدن دیدگاه‌های صاحب‌نظران با عقاید و سلایق مختلف سیاسی و اجتماعی در یک سال گذشته برگزار شد. آیت‌الله رئیسی در برهه‌های حساس و تصمیم‌های سخت با کارشناسان اقتصادی با گرایش‌های مختلف هم دیدار و گفت‌وگو داشت و در تدوین طرح‌های دولتش از دیدگاه‌های آنان هم بهره برد تا با احترامی که به انتقاد و منتقد در دولتش گذاشته می‌شود آرامش سیاسی به عرصه قدرت و آرامش روانی به جامعه بازگردد.
هم شخص رئیس‌جمهور و هم دولتش در یک سال گذشته با شایعات و حاشیه‌های بسیاری علیه خود روبرو شدند. همان گروه‌هایی که مدعی بودند رئیسی، با منتقدان برخورد سخت خواهد کرد، در یک سال ریاست جمهوری وی، تندترین انتقادات را از او کردند اما دولت کانون تمرکز خود را بر یک اصل قرار داد و آن دوری از حاشیه بود. شوخی و طنزهایی که گاهی حتی رنگ توهین و تحقیر هم می‌گرفت، نه تنها آزرده‌اش نکرد که به گفته سخنگوی دولتش از لبخند مردم خوشحال هم شد و تاکید کرد «اگر مردم هم با حواشی خوشحال باشند، اشکالی ندارد».
رسم همراهی با موافق و مخالف
از عمر دولت سیزدهک گذشت اما منتقدانش «به جهنم» دعوت نشدند، کنایه‌های سیاسی علیه اعضای دیگر قوا شنیده نشد، رئیس‌جمهورش با مخالف و موافق سر یک سفره نشست و از تکاپو برای ایران سخن گفت. هرآن اندازه که می‌توانست و می‌شد، تلاش کرد که برنامه‌ها و دغدغه‌های منتقدانش را پیگیر باشد و اینک در آستانه یک سالگی دولتش، شاید منتقدانش بتوانند، درباره عملکرد اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی وی، انتقاداتی را (به حق یا ناحق) مطرح کنند اما نمی‌توانند منکر مشی تعاملش با آنها و رسم همراهی با موافق و مخالفش باشند رسمی که اعتماد مردم به قوا را باز خواهد گرداند، از پراکندگی های سیاسی جلوگیری و از ناامیدی بیشتر مردم پیشگری خواهد کرد، همان وعده ای که رئیسی داده بود تا امید را به جامعه بازگرداند.