دولت طلسم 20 ساله مستاجران را شکست

• فهرست محتوا
• طرح مسکن استیجاری به داد مستاجران می‌رسد؟
• مسئولیت‌پذیری در مسکن استیجاری به مراتب دشوارتر است
• ساخت 10 هزار واحد مسکن استیجاری تا پایان سال
• ساخت 50 تا 60 هزار واحد تأثیری بر بازار 7 میلیونی مستأجران ندارد
• طرح هنوز وارد مرحله عملیاتی نشده است

مسئولان وزارت راه و شهرسازی نیز با اشاره به ضرورت ورود سریع به این موضوع، اعلام کرده‌اند که طرح مسکن استیجاری در آینده نزدیک عملیاتی خواهد شد و برنامه‌ریزی‌های لازم برای خرید و آماده‌سازی واحدهای مسکونی در شهرهای بزرگ در جریان است. این اقدام، نه تنها به کنترل افزایش اجاره‌بها کمک می‌کند، بلکه می‌تواند نقش موثری در ساماندهی بازار اجاره و کاهش بی‌ثباتی‌های کنونی ایفا کند.

کارشناسان اقتصادی و شهری معتقدند که مزیت اصلی این طرح در سرعت اجرایی آن است؛ چرا که به جای ساخت و سازهای بلندمدت و زمان‌بر، دولت با استفاده از واحدهای موجود و خریداری شده، قادر خواهد بود طی ماه‌های آینده حجم قابل توجهی از تقاضای مستأجرها را پاسخ دهد. این موضوع، امیدواری‌ها برای کاهش فشار اجاره‌بها را افزایش داده و می‌تواند گام مهمی در جهت ایجاد تعادل در بازار مسکن باشد.

علاوه بر این، اجرای طرح مسکن استیجاری می‌تواند به افزایش شفافیت در بازار اجاره نیز کمک کند، چرا که وزارت راه و شهرسازی در صدد است با تدوین آیین‌نامه‌ها و نظارت دقیق، فرآیند اجاره‌دهی را ساماندهی کرده و از بروز رفتارهای سوداگرانه و بی‌نظمی‌های قیمتی جلوگیری کند.

در مجموع، این طرح نه تنها یک ابزار حمایتی برای خانوارهای کم‌درآمد و مستأجرهای آسیب‌پذیر است، بلکه می‌تواند به عنوان الگویی برای سیاست‌های آینده در بازار مسکن و مدیریت بهتر منابع و دارایی‌های موجود دولت مورد استفاده قرار گیرد و مسیر رشد پایدار در این حوزه را هموار سازد.

طرح مسکن استیجاری به داد مستاجران می‌رسد؟

دولت قصد دارد تا پایان سال با اجرای ساخت 10 هزار واحد مسکن استیجاری در کلان شهر‌ها به کمک بازار اجاره آید.

یکی از اهداف اصلی این طرح، تأمین مسکن اجاره‌ای برای کسانی است که توان خرید مسکن را ندارند؛ از جمله زوج‌های جوانی که در پنج سال اخیر ازدواج کرده‌اند. به گفته وزیر راه و شهرسازی، قرار است این طرح در کلان‌شهرها اجرایی شود.

براساس این گزارش، حبیب‌الله طاهرخانی، معاون مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی، در خصوص برنامه ساخت واحدهای مسکونی استیجاری اظهار داشت: «تجربیات جهانی و بحث‌های قانونی قبلی توصیه به این موضوع داشته و برنامه‌هایی نیز پیشنهاد شده بود. قرار شد 30 هزار واحد مسکونی با اولویت کلان‌شهرها و مراکز استان‌ها ساخته شود.»

او بیان کرد: «این تصمیم به دلیل بالا بودن قیمت ساخت و زمین و دشواری دسترسی اقشار متوسط و کم‌درآمد به مسکن اتخاذ شد.»

مسئولیت‌پذیری در مسکن استیجاری به مراتب دشوارتر است

وی با اشاره به مصوبه شورای عالی مسکن افزود: «در صورت وجود واحدهای آماده، اگر مالکان تمایل داشته باشند، می‌توانند با تهاتر املاک خود با املاک وزارت راه و شهرسازی در اجرای این طرح همکاری کنند. این روش به دولت امکان می‌دهد در بخش اجاره عمومی نیز نقشی ایفا کند.»

او همچنین گفت: «قانون مرتبط با تشویق احداث و عرضه واحدهای مسکن استیجاری، در خرداد سال 90 اصلاح شد و دولت را مکلف کرد هر ساله 10 درصد از واحدهای مسکونی ساخته‌شده را به این موضوع اختصاص دهد. اما از سال 98 تاکنون هیچ اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است.»

طاهرخانی یکی از دلایل تأخیر در اجرای این قانون را تمرکز دولت‌های گذشته بر مالک‌دار کردن مردم عنوان کرد و افزود: «مسئولیت‌پذیری در مسکن استیجاری به مراتب دشوارتر است و نیازمند راه‌اندازی سیستم اجاره‌داری حرفه‌ای، مدیریت متقاضیان و تأمین منابع مالی است.»

معاون وزیر ادامه داد: «با توجه به شرایط و محدودیت‌های مالی دولت، لازم است به این سمت حرکت کنیم. دولت شایسته نیست که برای اقشار اجتماعی پاسخی نداشته باشد و تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد که اقشار خاصی باید در مقطعی مورد حمایت قرار گیرند. این تصمیم در وزارت راه و شهرسازی گرفته شده و امیدواریم این حرکت به‌زودی آغاز شود.»

ساخت 10 هزار واحد مسکن استیجاری تا پایان سال

در همین راستا، وزیر راه و شهرسازی روز گذشته در برنامه‌ای تلویزیونی اعلام کرد که دولت قصد دارد تا پایان سال حداقل 10 هزار واحد مسکن استیجاری را آماده و در اختیار متقاضیان قرار دهد.

این طرح دارای دو مدل اصلی است: 1) تأمین واحدهای آماده2) ساخت واحدهای جدید استیجاری

صادق گفت: طرح مسکن استیجاری تنها در کلان شهرها و شهرهای بزرگ اجرایی خواهد شد.

وزیر راه و شهرسازی با اشاره به مصوبه شورای عالی مسکن گفت: «یکی از محورهای بسته استیجاری، افزایش تسهیلات اجاره برای دهک‌های پایین بود که به‌صورت قرض‌الحسنه پرداخت می‌شود و میزان آن نسبت به گذشته بهبود یافته است. تسهیلات بخش اجاره از 80 همت به 200 همت افزایش یافته و تاکنون حدود 80 همت از این تسهیلات پرداخت شده است.»

او افزود: «در این طرح واحدهایی خریداری می‌شود تا با اجاره‌بهای کمتر، پول پیش پایین‌تر و امنیت سکونتی بیشتر به مردم، خصوصاً زوج‌های جوان، واگذار شود.»

وی با اشاره به منابع مالی طرح گفت: «بخش زیادی از منابع از آورده‌های داخلی وزارت راه و شهرسازی تأمین می‌شود؛ برخی از واحدهای سازمانی، به‌ویژه در مناطق شمالی کشور، فروخته شده و در ازای آن واحدهای کوچک‌تری برای زوج‌های جوان خریداری می‌شود.»

کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر منابع مالی پایدار برای اجرای طرح فراهم نشود، احتمال شکست آن وجود دارد.

ساخت 50 تا 60 هزار واحد تأثیری بر بازار 7 میلیونی مستأجران ندارد

مجتبی یوسفی، عضو کمیسیون عمران مجلس، داشت: «طرح مسکن استیجاری در ظاهر خوب است، اما ساخت 50 تا 60 هزار واحد تأثیر چندانی بر بازار 7 میلیون خانوار مستأجر ندارد.»

او افزود: «راهکار اصلی این است که دولت زمین ارزان یا زمین اجاره 99 ساله در اختیار مردم قرار دهد، تسهیلات ساخت را تقویت کند و وام ودیعه را پرداخت نماید.»

وی ادامه داد: «امروز کارگر، کارمند و بازنشسته با حقوق 15 تا 20 میلیون تومان زیر بار اجاره‌های 10 تا 15 میلیونی کمرش خم شده است. اگر مشکل مردم را مشکل خود بدانیم، راه‌حل نیز پیدا می‌کنیم.»

طرح هنوز وارد مرحله عملیاتی نشده است

فرشید ایلاتی، کارشناس سیاست‌گذاری مسکن، نیز گفت: «در حال حاضر نه بازار خرید و فروش ملک رونق دارد و نه سیاست‌های حمایتی مؤثری اجرا شده است. طرح‌هایی مانند مسکن استیجاری یا افزایش عرضه، هنوز وارد مرحله عملیاتی نشده‌اند.»

او با اشاره به «سامانه بازار اجاره» افزود: «براساس این قانون، اگر موجر بیش از سقف تعیین‌شده مثلاً 25 درصد در تهران اجاره را افزایش دهد، مستأجر می‌تواند شکایت کند و مبلغ مازاد را تا پنج سال بعد بازپس گیرد. این فرآیند پیچیده نیست و به‌صورت کوتاه‌مدت قابل پیگیری است.»

طرح مسکن استیجاری گامی مهم برای کاهش فشار بر بازار اجاره و حمایت از اقشار کم‌درآمد و زوج‌های جوان است.

اما موفقیت آن منوط به سه عامل اساسی است: تأمین پایدار منابع مالی، سرعت در اجرا وپوشش گسترده‌تر نسبت به نیاز واقعی بازار در غیر این صورت، اثرگذاری طرح محدود خواهد بود.