راهبرد زیست‌بومی و مشارکت همه‌جانبه؛ محور اصلی مدیریت تالاب‌های کشور
مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌ها در سازمان حفاظت محیط زیست، با اشاره به چالش‌های متعدد تالاب‌های ایران، از تدوین برنامه‌های جامع مدیریتی و همکاری مستمر با استانداری‌ها و دستگاه‌های مرتبط خبر داد.
باشگاه خبرنگاران جوان؛ الهام قبادی - آرزو اشرفی‌زاده، مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌ها در سازمان حفاظت محیط زیست، با اشاره به اهمیت تالاب‌ها و تهدیدات پیش‌روی آنها گفت: تالاب‌های کشور به دلیل برخورداری از تنوع زیستی بالا و نقش حیاتی در حفظ تعادل اکولوژیکی، از اولویت‌های اصلی حفاظت محیط زیست محسوب می‌شوند. با این وجود، تعداد قابل توجهی از تالاب‌ها با چالش‌های جدی از جمله آلودگی، کاهش منابع آبی و تغییر کاربری مواجه‌اند که نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و مدیریت جامع است.
وی افزود: مهم‌ترین رویکرد ما در مدیریت تالاب‌ها، مدیریت زیست‌بومی است که مبتنی بر مشارکت فعال همه ذی‌نفعان محلی، استانی، ملی و بین‌المللی تدوین شده است. این رویکرد باعث می‌شود که برنامه‌های حفاظت و احیا به صورت جامع و هماهنگ اجرا شوند و بتوانیم بهترین نتایج را در سطوح مختلف به دست آوریم.
اشرفی زاده عنوان کرد: اکنون 37 تالاب کشور در وضعیت نزدیک به خطر قرار دارند که برای هر کدام برنامه‌های جامع حفاظتی و احیایی طراحی شده و این برنامه‌ها پس از تصویب در شورای برنامه‌ریزی استان‌ها، در کمیته‌های استانی با ریاست استانداران پیگیری می‌شوند. نظارت بر اجرای این برنامه‌ها نیز بر عهده دفتر حفاظت و احیای تالاب‌ها است.
مدیرکل حفاظت و احیای تالاب‌ها درباره تعاملات بین‌المللی عنوان کرد: ایران به عنوان یکی از کشور‌های پایه‌گذار کنوانسیون رامسر، همواره نقش فعالی در سطح جهانی داشته است. سال گذشته چند شهر مهم کشور را به عنوان شهر‌های تالابی در فهرست جهانی ثبت کردیم که این امر جایگاه ما را در حفاظت از تالاب‌ها تقویت کرده است. امسال نیز پانزدهمین اجلاس جهانی کنوانسیون رامسر در مردادماه در کشور برگزار خواهد شد و ما امیدواریم با همکاری همه دستگاه‌ها و جامعه مدنی، دستاورد‌های ارزشمندی داشته باشیم.
وی در خصوص تدوین اطلس و شناسنامه تالاب‌ها توضیح داد: یکی دیگر از دستاورد‌های مهم سال گذشته، نهایی‌سازی و چاپ اطلس تالاب‌های کشور بود که اطلاعات دقیق و جامعی از وضعیت تالاب‌ها ارائه می‌کند. این اطلس در اختیار دستگاه‌های اجرایی و پژوهشی قرار گرفته و برنامه داریم تیراژ چاپ آن را افزایش دهیم تا دسترسی بیشتری به این اطلاعات فراهم شود.
اشرفی‌زاده درباره اقدامات ساختاری و اجرایی خاطرنشان کرد: در حوزه دستورالعمل‌ها و استاندارد‌ها نیز اقدامات مهمی انجام شده است. سیستم کاهش آلودگی تالاب‌ها و زیرساخت‌های پایش وضعیت تالاب‌ها در حال آماده‌سازی و اجرا است. دستورالعمل پایش تالاب‌ها نهایی شده و به زودی ابلاغ خواهد شد. همچنین استاندارد تخلیه فاضلاب و پساب به تالاب‌ها در مراحل نهایی تدوین است که پس از تصویب، مبنای عملکرد صنایع و شهرک‌ها خواهد بود.
وی درباره تشکیل ستاد هماهنگی مدیریت تالاب‌ها گفت: احیای آیین‌نامه قانون تشکیل ستاد هماهنگی مدیریت تالاب‌ها و برگزاری هفتمین جلسه این ستاد در بهمن ماه سال گذشته، از اقدامات کلیدی ما بود. استانداران استان‌ها موظف شدند جلسات منظم برای پیگیری مسائل تالاب‌ها برگزار و شخصاً پاسخگو باشند. این امر باعث افزایش جدیت و اراده ملی در حفاظت تالاب‌ها شده است.
مدیرکل حفاظت و احیای تالاب‌ها اظهار کرد: در زمینه احیا نیز موفقیت‌های قابل توجهی داشتیم، از جمله مقابله با گونه‌های مهاجم در برخی تالاب‌ها که با برنامه‌ریزی منسجم به نتایج مطلوبی رسیدیم. تالاب‌های خوزستان نیز با اجرای پروژه‌های احیا و احداث سازه‌های تأخیری روند بهبودی را تجربه کردند. حفظ و احیای تالاب‌ها نیازمند همکاری همه‌جانبه، برنامه‌ریزی دقیق و استمرار اقدامات است و ما امیدواریم با تداوم این مسیر، بتوانیم آینده‌ای پایدار برای تالاب‌های کشور رقم بزنیم.
ترویج کشاورزی پایدار و معیشت سازگار با کم‌آبی؛ محور اصلی طرح بین‌المللی حفاظت از تالاب‌های ایران
در ادامه مهری اثنی‌عشری، مدیر ملی طرح بین‌المللی حفاظت از تالاب‌های ایران، با اشاره به سابقه طولانی همکاری سازمان حفاظت محیط زیست با برنامه توسعه سازمان ملل و دولت ژاپن گفت: این طرح بیش از 18 سال است که در قالب همکاری مشترک پیش می‌رود و در این مدت چند فاز مختلف را پشت سر گذاشته است. در حدود 10 سال گذشته، تمرکز اصلی پروژه بر ترویج کشاورزی پایدار و توسعه معیشت‌های سازگار با کم‌آبی بوده که به منظور تنوع بخشی معیشت خانوار‌های روستایی و کاهش فشار بر منابع آب اجرا می‌شود.
وی درباره تازه‌ترین همکاری‌ها افزود: در ابتدای سال 2025 میلادی، یک سند همکاری جدید چهار ساله با دولت ژاپن منعقد شد که طی آن مبلغی بالغ بر 690 میلیون ین در اختیار کشور ما قرار گرفت. معادل دلاری این کمک حدود 3.2 میلیون دلار است که برای اجرای پروژه‌های حفاظت از تالاب‌ها در مناطقی همچون تالاب شادگان در خوزستان، پریشان در فارس، انزلی در گیلان و دریاچه ارومیه اختصاص یافته است.
اثنی‌عشری تاکید کرد: این اعتبارات در کنار بودجه دولتی و اعتبارات داخلی دستگاه‌های مربوطه برای اجرای فعالیت‌ها هزینه خواهد شد. هدف اصلی این پروژه‌ها، ترویج تکنیک‌های کشاورزی پایدار به عنوان یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان آب در کشور و استقرار معیشت‌های سازگار با شرایط کم‌آبی است تا ضمن کاهش فشار بر منابع آبی، به ابعاد اقتصادی و اجتماعی حفاظت تالاب‌ها نیز توجه شود.
مدیر ملی طرح حفاظت تالاب‌ها درباره رویکرد بین‌بخشی پروژه توضیح داد: ما در این پروژه به دنبال تلفیق اقتصاد، جامعه‌شناسی و محیط زیست هستیم و سعی می‌کنیم با همکاری نزدیک با سازمان جهاد کشاورزی در استان‌ها و وزارتخانه‌های مرتبط، اقدامات موثری در زمینه حفاظت و توسعه پایدار انجام دهیم. همچنین همکاری‌های میان‌بخشی با بخش‌های گردشگری، آب منطقه‌ای و سایر دستگاه‌ها از دیگر اولویت‌هاست.
وی درباره اهمیت آموزش و ظرفیت‌سازی خاطرنشان کرد: یکی از موضوعات کلیدی پروژه، ظرفیت‌سازی و آموزش است که برای افزایش مشارکت هر چه بیشتر در بخش‌های دولتی و خصوصی اجرا می‌شود. ما تلاش کرده‌ایم تا در کنار معرفی رویکرد‌های نوین، زیرساخت‌های لازم برای آموزش و توانمندسازی ذی‌نفعان را فراهم کنیم.
اثنی‌عشری افزود: محصولات آموزشی پروژه به صورت کتاب‌های چاپی و نسخه‌های الکترونیک در اختیار دستگاه‌ها و علاقه‌مندان قرار گرفته و اطلاعات کامل نیز از طریق وب‌سایت رسمی پروژه به آدرس پروژه.ir قابل دسترس است. رسانه‌های محترم می‌توانند برای کسب اطلاعات بیشتر به این منابع مراجعه کنند.