«رحیل» در در پیچ و خم‌های تعلیق خود مخاطب را همراه کرد

سومین قسمت از برنامه «کافه نقد» رادیو نمایش با هدف تحلیل و بررسی تولیدات شبکه نمایش خانگی و تلویزیون با اجرای مهران ده‌نمکی و با حضور فرهاد نقدعلی نویسنده سریال «رحیل»، رامین عباسی‌زاده تهیه‌کننده و طراح سریال، علی عباسی‌زاده بازیگر نقش اصلان، هادی مومنی منتقد سینما و تلویزیون، حسین کربلایی طاهر کارشناس رسانه و عطیه موذن خبرنگار سینما و تلویزیون از رادیو نمایش پخش شد.

فرهاد نقدعلی در ابتدا به توضیح سریال «رحیل» پرداخت و گفت: «رحیل» سریالی در دو فصل است، که فصل اول آن به پایان رسید و فصل دوم آن آغاز شد و قسمت پایانی سریال 18 دی از شبکه 3 پخش شد. نگارش فیلمنامه حدود دو سال و چند ماه زمان برد. یعنی نگارش فیلمنامه همزمان با تحقیقات پیش رفت. حدود هشت ماه هم تولید «رحیل» زمان برد. دو گروه هم به طور همزمان مشغول تولید سریال بودند.

علی عباسی‌زاده درباره جزئیات بیشتر این سریال تلویزیونی توضیح داد: «رحیل» کار ملودرام تاریخی است، که سه گروه به طور همزمان مشغول فیلمبرداری سریال بودند. از آنجایی که دیالوگ‌ها مربوط به زمان قاجار است، بخشی از بیان آن‌ها سخت است و امروزی نیست. آقای نعمتی و خانم فولادوند کمک کردند که با اصطلاحات دوره قاجار آشنا شوم. چون وقتی بازیگر می‌خواهد صحبت کند، باید دُر و گوهر از دهانش بیرون بیاید.

عطیه موذن با بیان اینکه سریال «رحیل» استاندارد‌های زیادی داشت و از سریال‌های تولید شده سازمان صداوسیما چند سطح بالاتر بود، افزود: متن فیلمنامه از آقای نقدعلی بود. ایشان سال‌ها در این حوزه فعالیت دارند. بازیگرانی در «رحیل» هستند، که از لحاظ ویترین مخاطب را جذب می‌کنند. مهمترین مولفه رفتن به سراغ کار‌های تاریخی است. یعنی ما انقدر کار‌های آپارتمانی در تلویزیون دیدیم، که ساخت کار‌های تاریخی مخاطب را برای دیدن اثر جذب می‌کند.

این خبرنگار سینما و تلویزیون افزود: «رحیل» سریال با کیفیتی است و قابلیت رقابت با برخی آثار شبکه نمایش خانگی را دارد.

مهران ده نمکی در تکمیل صحبت‌های موذن با اشاره به سیاست ساترا مبنی بر نمایش برخی آثار شبکه‌های تلویزیونی در شبکه‌های نمایش خانگی گفت: پیشنهاد میکنم ساترا این سریال را در بهمن ماه امسال به مناسبت دهه فجر در اختیار سکو‌های نمایش خانگی قرار دهد.

هادی مومنی با بیان اینکه ما با سریالی مواجه هستیم که هم فیلمنامه‌نویس و تهیه‌کننده و هم کارگردان اثر افراد باتجربه‌ای هستند و کارنامه به نسبت خوبی از خود دارند، گفت: در دو دهه اخیر نه‌تن‌ها در ایران بلکه در سایر کشور‌ها توجه به سریال‌های تاریخی برجسته شده است، که در شبکه نمایش خانگی هم دیده می‌شود. البته انگار کارگردانان جوان نمی‌تواند به سراغ کار‌های تاریخی بروند و ساخت چنین آثاری نیازمند ورود افراد باتجربه است. چون بعضی از آثار تاریخی دچار ساده‌گرایی نسبت به تاریخ شده و با گریم و دیالوگ‌های اغراق شده نتوانستند مخاطب را جذب کنند.

این منتقد با نقل جمله‌ای از شکسپیر مبنی بر اینکه تاریخ مثل خوابی است، که در ذهن دیوانه شکل می‌گیرد، خاطرنشان کرد: یعنی او تا این حد تاریخ را درهم و برهم و شلوغ می‌بیند. هر اثری به شیوه مختلف به سراغ تاریخ می‌رود. بعضی‌ها مماس با تاریخ حرکت می‌کنند، اما برخی‌ها می‌خواهند رویاپردازانه در تاریخ دخل و تصرف کنند. بنظر می‌رسد «رحیل» توانسته راه سومی را باز کند؛ یعنی هم مبتنی بر اسناد، نامه‌های تاریخی و پژوهش باشد، هم با دراماتیزه کردن اثر مخاطب را با خود همراه کند.

نویسنده سریال «رحیل» در پاسخ به این سوال که اثر از کجا متولد شد؟ گفت: «رحیل» به معنای کوچ کردن، راهی شدن و سفر کردن است. سریال ما به نوعی سفر عارفانه دارد. نویسنده اثر هم سختی‌های سفر را داشته است. ما تلاش کردیم وامدار ادبیات ایران باشیم و قهرمانانمان قهرمان‌های شرقی باشند. شخصیت‌های داستان هم سیر سفر درونی را طی می‌کنند. نگارش ادبیات و دیالوگ‌ها بنابر شخصیت‌ها نوشته می‌شود. مثلاً شخصیتی هست که تفکر شاعرانه دارد و دنیا را شاعرانه می‌بیند، شاعرانه صحبت می‌کند. شخصیتی که درباری است، رسمی صحبت می‌کند و افرادی متعلق به طبقه پایین جامعه هستند، دیالوگشان را به زبان محاوره و شکسته نزدیک کردم.

علی عباسی‌زاده بازیگر نقش اصلان درباره سیر تحولی که این شخصیت طی می‌کند، گفت: اصلان پسر شاعر مسلک است، که اهل تئاتر است و فکاهیات می‌خواند، حال ناگهان به قهرمان داستان تبدیل می‌شود، که می‌خواهد عشقش را نجات دهد.

عباسی زاده در پاسخ به این سوال موذن که شخصیت اصلان برایم جا نیفتاده بود، گفت: این نقش برای من هم اصلاً جا نیفتاده است. یعنی من سریال را نگاه می‌کنم به خودم می‌گویم چرا این نقش را بازی کردم. در ابتدا مجری طرح «رحیل» بودم، ولی یکبار آقای نقدعلی در جلسات فیلمنامه بهم گفت که چرا خودت بازی نمی‌کنی؟ گفتم در توانم نیست و نمی‌توانم. چون خیلی وقت پیش بازی کردم. ولی ایشان گفت که شکل و شمایل اصلان در تو دیده می‌شود.

حسین کربلایی طاهر درباره قصه «رحیل» گفت: این سریال اواخر دوره قاجار را که به دوره پهلوی منتهی می‌شود روایت می‌کند و نقدی به خرافه‌گرایی در این برهه تاریخی دارد. تهیه‌کننده سریال آقای رامین عباسی‌زاده است، که سریال‌های «احضار»، «کت جادویی»، «او یک فرشته بود» و... را در کارنامه خود دارد. نکته دیگر بکارگیری از جوان‌تر در مجموعه‌های تاریخی است. من همیشه می‌گویم چرا به جوان‌تر‌ها میدان نمی‌دهید!

این کارشناس رسانه ادامه داد: از آنجایی که تولید سریال در پروسه هشت ماهه بوده می‌توان انتظار داشت که این اثر نمره قابل قبولی را بگیرد؛ هرچند انتقاداتی هم به «رحیل» وارد است.

رامین عباسی‌زاده با بیان اینکه این سریال قصه‌ای را روایت می‌کند که مشابه ندارد و در پیچ و خم‌های تعلیق خود مخاطب را همراه می‌کند، خاطرنشان کرد: آقای نقدعلی برای بکر شدن سناریوی «رحیل» زحمت کشیدند، تا قصه گوش‌نواز و چشم‌نواز باشد. ما زمان زیادی را اختصاص دادیم تا جزئیات تاریخی را استخراج کنیم و قصه خودمان را روایت کنیم. هدفمان این نبود که تمام تاریخ را روایت کنیم، بلکه مهم این بود صحیح قصه بگوییم و به تاریخ وفادار باشیم.