رسوب 60 هزار میلیارد تومانی بودجه عمرانی در حساب دستگاه‌ها / تقسیم استانی بودجه عمرانی درست بود؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، هفته گذشته بود که داوود منظور رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور با بیان اینکه 60 هزار میلیارد تومان از واگذاری تملک دارایی‌های سال گذشته دستگاه‌های اجرایی در حساب‌ها موجود است، در خصوص علت این مسئله گفت که طبق قانون تا شهریورماه می‌توان از این درآمدها استفاده کرد. وی تاکید کرده است که دستگاه‌های اجرایی باید با فوریت این منابع را برای تکمیل طرح‌های عمرانی هزینه کنند.

وی در ادامه گفته است که نمایندگان شاهد هستند که طرح‌های مهمی همزمان با سفر استانی رئیس‌جمهور در حال اجراست و افتتاح طرح‌های مهم با سرعت بالا انجام می‌شود.

در کنار این اظهار نظر رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور، تیر ماه سال جاری بود که محسن برزوزاده متخصص حوزه مالی عمومی اعلام کرد که 67 همت بودجه عمرانی سال گذشته هنوز مصرف نشده است. وی تاکید کرده بود که با روش پرداخت مستقیم به ذی‌نفع می‌توانیم این منابع که در سال 1402 به آن نیاز داریم را استفاده کنیم.

ضرورت توجه و نظارت بیشتر بر منابع عمرانی / منابع تخصیص یافته کجا هزینه می‌شود؟

طی سال‌های اخیر شاهد بودیم که عموما منابع عمرانی با کسری شدید مواجه بودند و عملکرد پایینی در زمینه تخصیص بودجه‌های عمرانی به ثبت می‌رسید. با این وجود در سال 1401 شاهد بودیم که به گفته رئیس وقت سازمان برنامه و بودجه منابع بودجه عمرانی به طور کامل تحقق پیدا کرده است. با توجه به اینکه به نظر می‌رسد این روند در سال جاری نیز تداوم پیدا کند باید نظارت بسیار جدی‌تری بر روی محل هزینه کرد این منابع انجام شود.

ضرورت جایگزینی تقسیم استانی بودجه عمرانی با سیاست متمرکز بر پروژه‌های ملی

در حال حاضر حجم بسیار گسترده‌ای از پروژه‌های عمرانی نیمه تمام در کشور وجود دارد اما باید رویکرد تخصیص منابع عمرانی از پروژه‌های استانی بر پروژه‌های ملی متمرکز شود. این بدین معنا است که باید تقسیم بودجه در استان‌ها را با تخصیص منابع با پروژه‌های عظیم ملی جایگزین کنیم. در حال حاضر منابع کشور محدود است و نمی‌توان یک بودجه محدود را در چند هزار پروژه تقسیم کرد. حتی اگر چنین کاری را نیز انجام دهیم بین 20 تا 30 سال طول خواهد کشید تا این پروژه‌ها به اتمام برسد.

بنابراین سیاست‌گذاران باید به طور جدی این رویکرد گذشته در تخصیص منابع پروژه‌های عمرانی را تغییر دهند تا بتوان حداکثر بهره‌وری را برای منابع محدود عمرانی ایجاد کرد. اقداماتی مانند تکمیل مسیرهای ترانزیت بین‌المللی که می‌توانند درآمدهای ارزی دولت را افزایش دهند از جمله این پروژه‌های ملی است که منافع آن متوجه کل کشور خواهد شد.

نقش برجسته حساب واحد خزانه در مدیریت منابع دولت

باید به این نکته توجه داشت که تا چند سال قبل اساسا سازمان برنامه و بودجه امکان مشاهده لحظه‌ای موجودی حساب‌های دستگاه‌ها و شرکت‌های دولتی را نداشت. به این ترتیب برای اینکه بدانند چه میزان از بودجه تخصیص یافته به هر دستگاه مصرف شده و چه مقدار از آن بقای مانده است باید منتظر گزارشات پایان سالی دستگاه‌ها می‌ماندند. ضمن اینکه معمولا دستگاه‌ها برای اینکه مشخص نشود بودجه مازادی دریافت کرده‌اند پیش از پایان سال مالی خود تمام بودجه دریافتی خود را به مصرف می‌رساندند.

در حال حاضر اما با اجرای حساب واحد خزانه امکان رصد لحظه‌ای منابع موجود در حساب‌های دستگا‌ه‌های دولتی و شرکت‌های دولتی که به این حساب متصل شده‌اند به وجود آمده است. از همین رو است که رئیس سازمان برنامه و بودجه آمار 60 هزار میلیارد تومان بودجه عمرانی رسوبی در حساب دستگاه‌های اجرایی استانی را می‌تواند اعلام کند. ضمن اینکه حساب واحد خزانه می‌تواند بستری برای اجرای پرداخت به ذی‌نفع نهایی فراهم کند.

به همین دلیل هم هست که رئیس سازمان برنامه و بودجه در نشست مشترک با وزیر اقتصاد و رئیس کل بانک مرکزی بر اجرای کامل حساب واحد خزانه و اتصال سایر دستگاه‌ها و شرکت‌های متصل نشده تاکید کرد.

جبران مقطعی کسری نقدی دولت با استفاده از حساب واحد خزانه

یکی از کاربردهای حساب واحد خزانه که به نظر می‌رسد به دولت کمک کرده است تا دیگر از تنخواه بانک مرکزی استفاده نکند استفاده از موجودی رسوبی برخی از منابع موجود در این حساب است. عملکرد این حساب به این شکل است که دولت از بخشی از منابع رسوبی در یک مقطع کوتاه استفاده می‌کند و در ماه بعد یا ظرف یک بازه زمانی مشخص مجددا این منابع تسویه می‌شود. معمولا طی ماه‌های ابتدایی سال دولت دچار کسری منابع می‌شود اما در ادامه سال با افزایش منابع درآمدی این کسری جبران می‌شود.

دردسر حساب واحد خزانه برای نظام بانکی

به این ترتیب حساب واحد خزانه ابزار بسیار خوبی برای نظارت سازمان برنامه و بودجه و همچنین وزارت اقتصاد بر روی منابع تخصیص یافته فراهم کرده است. با این وجود اجرای حساب واحد خزانه و انتقال حساب دستگاه‌ها و شرکت‌های دولتی به سبب خروج چند هزار میلیارد تومان منابع از نظام بانکی و در نهایت ناترازی بانک‌ها شده است.

محمدرضا فرزین رئیس کل بانک مرکزی در نشست مشترک با رئیس سازمان برنامه و بودجه و وزیر اقتصاد در خصوص حساب واحد خزانه گفت: هم‌اکنون مجموع حساب‌هایی که به حساب واحد خزانه وارد شده 21643 هزار حساب است که متعلق به 3800 دستگاه است و بیش از 300 هزار میلیارد تومان از بانک‌ها به حساب واحد خزانه رفته است.

با این وجود به نظر می‌رسد که اجرای حساب واحد خزانه با توجه به امکاناتی که برای دولت فراهم کرده است تداوم پیدا کند.