رشد 16 درصدی تولید در ایران‌خودرو؛ صنعت خودرو نفس می‌کشد
صنعت خودرو، به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین و حساس‌ترین صنایع جهان، به زنجیره‌های تأمین جهانی و فناوری‌های پیشرفته وابسته است. اما ایران‌خودرو، در اوج تحریم‌ها و محدودیت‌های مالی، نه‌تنها متوقف نشد، بلکه با افزایش تولید، تاب‌آوری اقتصادی ایران را به رخ کشید. این دستاورد در مقایسه با غول‌های جهانی مانند تویوتا و فورد، که در برابر بحران‌های کوچک‌تر فلج شدند، یک شاهکار صنعتی است.
- فهرست محتوا
- بحران جهانی تراشه؛ فلج شدن غرب
- ایران‌خودرو؛ افزایش تولید در قلب تحریم‌ها
- مقایسه جهانی؛ چرا ایران‌خودرو استثناست؟
- چالش‌های پیش‌رو؛ کیفیت و قیمت‌گذاری
- تقابل وزارت صمت و ایران‌خودرو
- مقایسه تأثیرات شوک‌های جهانی و داخلی
- نتیجه‌گیری؛ تاب‌آوری در برابر طوفان
ژاپن، سومین اقتصاد بزرگ جهان و خاستگاه برندهایی مانند تویوتا و هوندا، بارها شکنندگی زنجیره تأمین خود را تجربه کرده است. زلزله و سونامی توهوکو در سال 2011 تولید تویوتا را در یک ماه 40 درصد کاهش داد. در دوران کووید -19 نیز کمبود تراشه‌های نیمه‌هادی خطوط تولید تویوتا، نیسان و مزدا را موقتاً متوقف کرد. این در حالی بود که ژاپن از دسترسی آزاد به بازارهای جهانی برخوردار بود.
بحران جهانی تراشه؛ فلج شدن غرب
در سال‌های 2020 و 2021، کمبود تراشه‌های الکترونیکی صنعت خودرو در آمریکا و اروپا را به زانو درآورد. جنرال موتورز، فورد و فولکس‌واگن مجبور شدند هزاران خودرو نیمه‌تمام را انبار کنند، چرا که نبود یک قطعه کوچک تولید را متوقف کرد. انجمن خودروسازان اروپا گزارش داد که تولید جهانی خودرو در 2021 حدود 10 میلیون دستگاه کمتر از پیش‌بینی‌ها بود.
ایران‌خودرو؛ افزایش تولید در قلب تحریم‌ها
در ایران، خودروسازان با موانع بی‌سابقه‌ای روبه‌رو بوده‌اند:
-
تحریم‌های مالی و بانکی: که دسترسی به تأمین‌کنندگان خارجی را دشوار کرده است.
-
محدودیت‌های وارداتی: به‌ویژه در قطعات الکترونیکی حساس.
-
نوسانات ارزی: که هزینه‌های تولید را افزایش داده است.
-
بحران انرژی داخلی: مانند قطعی برق و گاز در فصول اوج مصرف.
با این حال، ایران‌خودرو نه‌تنها تولید را حفظ کرد، بلکه در سال‌های 2021 تا 2023 رشد 20 درصدی را ثبت کرد. این دستاورد در مقایسه با توقف تولید در اقتصادهای پیشرفته، یک موفقیت چشمگیر است.
مقایسه جهانی؛ چرا ایران‌خودرو استثناست؟
-
ژاپن و آمریکا: یک بحران طبیعی یا کمبود تراشه، غول‌های خودروسازی را متوقف کرد، اما ایران‌خودرو در برابر تحریم‌های چندجانبه مقاومت کرد.
-
بومی‌سازی قطعات: خودروسازان ایرانی با بومی‌سازی قطعات حساس، وابستگی به خارج را کاهش دادند، هرچند کیفیت هنوز نیاز به بهبود دارد.
-
نقش اجتماعی: صنعت خودرو با حفظ 400 هزار شغل مستقیم، ضربه‌گیر اجتماعی در برابر فشارهای اقتصادی بوده است.
-
سیگنال سرمایه‌گذاری: افزایش تولید نشان‌دهنده ظرفیت‌های پنهان اقتصاد ایران است که با سیاست‌گذاری درست می‌تواند شکوفا شود.
چالش‌های پیش‌رو؛ کیفیت و قیمت‌گذاری
با وجود این موفقیت، انتقادهایی مانند کیفیت پایین، قیمت‌گذاری دستوری، انحصار بازار و زیان انباشته همچنان پابرجاست. اما افزایش تولید در این شرایط، یک دستاورد غیرقابل‌انکار است که باید مبنای سیاست‌گذاری‌های آینده قرار گیرد.
تقابل وزارت صمت و ایران‌خودرو
پس از خصوصی‌سازی ایران‌خودرو، اصرار وزارت صمت بر قیمت‌گذاری دستوری و شرط‌گذاری برای حمایت، مانعی جدی پیش روی این شرکت بوده است. در مقابل، سایپا که همچنان تحت مدیریت دولتی است، با کاهش تولید و زیان مواجه شده است. اما ایران‌خودرو با مدیریت بخش خصوصی، در 15 روز نخست فروردین 1404 رشد 16 درصدی تولید را تجربه کرد. این نشان می‌دهد وزارت صمت باید به جای مانع‌تراشی، حامی صنعت خودرو باشد.
مقایسه تأثیرات شوک‌های جهانی و داخلی
کشور / منطقه
نوع شوک
کاهش / تغییر تولید
دسترسی به بازار جهانی
نتیجه
ژاپن (2011)
زلزله و سونامی
-40% در یک ماه
آزاد
افت شدید تولید تویوتا
ژاپن (2020-21)
کمبود تراشه در کرونا
-15% در یک سال
آزاد
تعطیلی موقت خطوط تولید
آمریکا / اروپا (2020-21)
کمبود تراشه در کرونا
-20% در یک سال
آزاد
کاهش میلیون‌ها دستگاه
ایران (2018-2023)
تحریم مالی و ارزی
+20% در 2021-2023
بسیار محدود
افزایش تولید با بومی‌سازی
نتیجه‌گیری؛ تاب‌آوری در برابر طوفان
تجربه جهانی نشان می‌دهد که حتی اقتصادهای پیشرفته در برابر کوچک‌ترین اختلال در زنجیره تأمین آسیب‌پذیرند. اما ایران‌خودرو با وجود تحریم‌های بی‌سابقه، نه‌تنها متوقف نشد، بلکه تولید خود را افزایش داد. این دستاورد، نشانه‌ای از ظرفیت‌های عظیم صنعت خودروی ایران است که با رفع موانع سیاست‌گذاری و باز شدن فضای رقابتی، می‌تواند به جایگاه بهتری در عرصه جهانی دست یابد.