رمزگشایی از فرجام سعید محمد در دولت رئیسی / اخراج برای ارتقا یا انزوا؟

چند روز پیش پایگاه خبری وزارت امور اقتصادی و دارایی خبر داد که پس از موافقت رئیس‌جمهور با درخواست وزیر اقتصاد مبنی‌بر تغییر دبیر شورای عالی مناطق، سید احسان خاندوزی طی حکمی نصرالله ابراهیمی را به سمت سرپرست دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری - صنعتی و ویژه اقتصادی منصوب کرد. در خبر رسمی به برکناری یا کناره گیری سعید محمد از مناطق آزاد اشاره نشده بود اما این معنی را می‌داد که آقای محمد دیگر مشاور رئیس‌جمهوری و دبیر شورای عالی مناطق آزاد نیست.

انتشار این خبر موجی از گمانه‌زنی‌ها را ایجاد کرد. برخی گفتند سعید محمد به زودی با مقامی بالاتر وارد دولت خواهد شد و برخی معتقد بودند مرد جوان قربانی اختلاف‌نظرهای شدید با محمدباقر قالیباف شده است. خلاصه هرکس چیزی گفت تا اینکه یک گزارش در روزنامه جام‌جم و یک نوشته روشنگرانه از محمد مهاجری، نگاه‌ها را به سمتی دیگر جلب کرد. اما نکته جالب این بود که رسانه‌های دولت از کنار خبر برکناری سعید محمد از دبیرخانه مناطق آزاد، ساده و سریع گذشتند، حتی انتصاب سرپرست جدید که به‌تازگی از معاونت مناطق آزاد برکنار شده بود برایشان بی‌اهمیت بود.

روزنامه جام‌جم در گزارشی نوشت: طی هفته‌های اخیر انتقاد به عملکرد مناطق آزاد بسیار زیاد شد اما مسئولان این حوزه سکوت را به پاسخگویی ترجیح دادند. حتی چندین بار در حوزه مقابله با فرار مالیات که رویکرد اصلی دولت سیزدهم بود، انتقاداتی مطرح می‌شد که این اقدام باعث کاهش سرمایه‌گذاری می‌شود در حالی که دولت با شرکت های صوری قصد مقابله داشت. این روزنامه اصولگرا همچنین نوشت: چندی پیش دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی از دستیابی به تراز تجاری مثبت 35 میلیون دلاری مناطق آزاد برای اولین بار بعد از 30 سال فعالیت این مناطق خبر داد. حال این سوال مطرح می‌شود که آیا مثبت شدن تراز تجاری مناطق آزاد در پی افزایش صادرات بوده است؟ با توجه به آمارها، مثبت یا متعادل شدن تراز تجاری مناطق آزاد در کشور، نتیجه کاهش واردات به مناطق آزاد بود نه افزایش و رشد تولیدات صادرات محور. به عبارت دیگر طی سالهای گذشته در عملکرد صادراتی مناطق آزاد ایران اتفاق جدی رخ نداد بلکه میزان واردات به مناطق کاهش پیدا کرد.

در همین زمینه محمد مهاجری فعال رسانه‌ای اصولگرا نیز در یادداشتی در کانال تلگرامی شخصیاش نوشت: در این عزل بی‌سروصدا، واقعیت‌هایی وجود دارد که دولتی‌ها دلشان نمی‌خواهد شفاف بیان شود منظور آقای مهاجری چیست؟ شاید اصل قضیه به همان گمانه‌زنی انتخاباتی برمی‌گردد که درباره او مطرح بود. سال گذشته سعید محمد گزینه وزارت راه‌وشهرسازی توسط رئیسی بود؛ اما برای قالیباف، سعید محمد خط قرمز به‌شمار می‌رفت و رئیس مجلس دلش نمی‌خواست سعید محمد را در لباس وزارت ببیند، به خصوص اینکه در برابر چشمان او در جلسه علنی مجلس بنشیند و احیانا رای اعتماد هم بگیرد.

به این ترتیب با وجود فشارهای قالیباف، گزینه رئیسی تغییر کرد و رستم قاسمی جایگزین او شد. آقای رئیسی در جله رای اعتماد هم اعتراف کرد که گزینه‌اش برای وزارت راه، فردی غیر از رستم قاسمی بود. او اسم سعید محمد را نیاورد، اما گفت، چون می‌خواهد با مجلس تعامل کند از گزینه خود صرف‌نظر کرده است. سعید محمد پس از آن مدتی بی‌سروصدا بود تا اینکه به دبیری شورای عالی مناطق آزاد انتخاب شد. البته واضح بود که سیاستمدار جوان دنبال پستهای بالاتر از این است. ابراهیم رئیسی که پیروز انتخابات شد، برخی تبلیغ می‌کردند، او معاون اول است. اما ظاهرا به وزارت هم راضی بود. وقتی فهرست کابینه منتشر شد، نامی از محمد نبود و او در انتظار سمت جدید نشست؛ اما سمت دبیری شورای عالی مناطق آزاد هم با تاخیر از سوی رئیسی به او اعلام شد. محمد مهاجری معتقد استدجسته‌وگریخته خبرهایی شنیده می‌شد که فشارهایی برای عدم صدور حکم انتصاب او وجود دارد. اما ظاهرا رئیسی تصمیم داشت جبران مافات کند و انتصاب اورا قطعی کند. حکم را البته طبق قانون، وزیر اقتصاد امضا کرد، هرچند که مدیریت مناطق آزاد، در محدود وزارت اقتصاد نمی‌گنجید. البته مناطق آزاد که سعید محمد سکانش را در دست گرفت، جای کمی نیست و سیاستمداران همواره به مناطق آزاد به عنوان حیاط‌خلوت خود می‌نگرند و تلاش‌هایی که برای افزایش تعداد این مناطق از سوی مجلس صورت گرفته و می‌گیرد که به عقیده آقای مهاجری، نشان می‌دهدنان گرمی در تنور مناطق آزاد پخته می‌شود.

اختلاف با وزیر اقتصاد؟

برخی رسانه‌ها ریشه برکناری سعید محمد را اختلاف‌نظر احسان خاندوزی در وزارت امور اقتصادی و دارایی می‌دانند، اما این گمانه‌زنی از آن جهت نادرست است که قد و قواره سعید محمد از احسان خاندوزی بالاتر است یا دستکم خودش اینگونه می‌پندارد. در عین حال برخی رسانه‌ها از جمله اکوایران نوشته‌اند گمانه‌زنی‌ها خبر از اختلاف او با رئیس‌جمهور و کابینه میدهد. زیرا در این مدت عزل و نصب‌های سعید محمد مورد تایید بسیاری از اطرافیان رئیس‌جمهور و برخی چهره‌های با نفوذ خارج از دولت نبود. اما نکته دیگر تصمیمات مدیریتی او از جمله موضوع خصوصی‌سازی کیش ایر بود که منجر به اختلاف شدید او با وزیر امور اقتصادی و دارایی شد. به گزارش اکوایران، در این مدت محمد، خود در ساختار وزارت اقتصاد حرکت نمی‌کرد و جایگاهش را فراتر از فرمانبرداری از احسان خاندوزی می‌دانست. در جلسه شورای مدیران شرکت نمی‌کرد در حالی که به لحاظ سازمانی زیرمجموعه این وزارتخانه بود. رفتار محمد مورد نقد بدنه مدیریتی این وزارتخانه بود.

این رویکردش بهانه‌ای شد تا ضعف عملکردش در مناطق آزاد از طرف منتقدان برجسته شود و اپوزیسیون محمد پروژه برکناری او را کلید بزنند. در این بین برخی تحلیلگران بر این باورند، خروج محمد از مناطق آزاد به معنای سکوی پرش او به سمت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است. اما برخی دیگر خروج او را پایان حیات اداری‌اش در دولت رئیسی می‌خوانند. موضوعی که با انتصاب جانشینش محتمل‌تر است. البته مدیران مناطق آزاد همیشه زیر فشارهای سیاسی بوده. اند. سعید محمد نیز از این قاعده مستثنی نبود. با این تفاوت که این بار، قالیباف مانند یک سال قبل دو پای خود را در یک کفش کرده بود که او باید برود. محمد مهاجری هم به این فشارها اشاره کرده و نوشته: وزیر اقتصاد هم به‌عنوان امضاکننده حکم، آنقدر قدرتمند نیست که در برابر فشارهای مجلس مقاومت کند. طبیعی بود که وا بدهد و رئیس‌جمهور را به کنار گذاشتن سعید محمد متقاعد کند. شاید آقای رئیسی هم موضوع آنقدر برایش مهم نیست که برای بقای سعید محمد با قالیباف وارد نزاع شود.

کسی از پشت پرده این کش‌مکش‌ها خبر درستی ندارد و شاید ریشه دعوا همان‌ها باشد که نوشتیم و دیگران هم نوشته‌اند اما هرچه هست فعال از ابعاد آن اطلاعی در دست نیست. ناظران می‌گویند دولت ابراهیم رئیسی را باید دولتی ملوک‌الطوایفی دانست، با این قید که طوایف در آن، چهره ها و گروه‌های سیاسی‌اند. او سهم اصولگرایان تندرو و امام صادقی‌ها و فعالان جبهه پایداری را داده و الان اگر جنگی هست جنگ داخلی بین همین گروه‌ها و افراد برای افزایش قدرت و نفوذشان در دولت است. یا شاید آنگونه که محمد مهاجری نوشته هنوز افراد منتظرالریاست فراوانی هستند که با فشار به وزیر اقتصاد، او را ناگزیر به حذف سعید محمد و منصوبان او کردند تا پست‌هایی را که به زودی خالی می‌شود به افراد جدید واگذار کند و سهم‌خواهی‌ها وارد مرحله جدیدی شود.

21220