روایت زمستان سرد اروپا از زبان رسانه‌های خارجی
به گزارش خبرگزاری اقتصادایران، با وقوع جنگ اوکراین در 24 فوریه سال جاری میلادی و اعمال تحریم‌های نفتی اتحادیه اروپا علیه روسیه، این کشور نیز جریان صادرات گاز خود به کشورهای اروپایی را کاهش داد تا اروپا در زمستان پیش‌رو با بحران کمبود گاز مواجه شود.
در این گزارش سعی می‌شود با استناد به گزارش موسسات معتبر داخلی و خارجی به بررسی ابعاد بحران گاز اروپا بپردازیم.
* وابستگی 35 درصدی اروپا به گاز روسیه
طبق گزارش موسسه مشاوره انرژی SolutiEn، سالانه حدود 200 میلیارد مترمکعب گاز یعنی معادل 35درصد از نیاز مصرف گاز اروپا از روسیه تأمین می‌شود. این حجم گاز از طریق 9 خط لوله به اروپا رسیده است. تصویر 1 میزان وابستگی اروپا به گاز روسیه را در سال‌های مختلف نشان می‌دهد.
تصویر 1
میزان وابستگی کشورهای مختلف اروپایی به گاز روسیه متفاوت است که در تصویر 2 آورده شده است. البته توجه داشته باشید که در تصویر 2 درصد وابستگی کشورها آورده شده است نه میزان واردات، به طور مثال هر چند آلمان بزرگترین اقتصاد اروپا 49 درصد وابستگی به گاز روسیه دارد اما حجم واردات آن نسبت به سایر کشورها بیشتر است.
تصویر 2
* فقر انرژی اروپا در زمستان سخت پیش‌رو
طبق گزارش موسسه statista اروپا زمستان سختی در پیش دارد و بدون گاز طبیعی روسیه با کمبود انرژی مواجه است. این امر قبوض گرمایشی را افزایش داده است و خانواده‌ها بیشترین هزینه‌ها را متحمل می‌شوند. تنها در بریتانیا، انتظار می‌رود که از هر سه خانوار یک خانوار در زمستان امسال به فقر انرژی سوق داده شود.
در اتحادیه اروپا، نزدیک به هفت درصد از جمعیت نتوانستند خانه خود را به درستی در سال 2021 گرم کنند و این میزان در زمستان پیش‌رو بیشتر خواهد شد. تصویر 3، میزان فقر انرژی در اروپا را نشان می‌دهد.
تصویر 3
* آخرین وضعیت مخازن ذخیره‌سازی گاز اروپا
در حال حاضر وضعیت ذخیره‌سازی گاز اروپا مثل سال 2019 بوده و تقریبا 100 درصد این مخازن با ظرفیت 100 میلیارد متر مکعب پر شده است. تصاویر 4 و 5 وضعیت مخازن اروپا را نشان می‌دهد.
در تصویر 4 وضعیت فعلی مخازن اروپا نسبت به میانگین 5 سال گذشته و در تصویر 5 به تفکیک سال‌ها آورده شده است.
تصویر 4
تصویر 5
البته پر شدن مخازن اروپا به معنای گذر از زمستان به راحتی نیست بلکه به طور مثال مالک شرکت بریتیش گاز هشدار داده است که در انگلیس فقط 9 روز از ذخیره گاز باقی مانده و این در حالی است که این کشور یک سایت ذخیره‌سازی غول پیکر را قبل از زمستان بازگشایی خواهد کرد.
* 90 میلیارد دلار ناقابل برای واردات LNG با قیمت بالا
یکی از تفاوت‌های اساسی این زمستان با زمستان‌های سال قبل این بود که اروپا مجبور شد با هزینه گزافی برای واردات LNG مخازن خود را پر کند که در تصویر 6 آورده شده است.
طبق گزارش موسسه Refinitiv، اروپا تا ماه سپتامبر بیش از 60 میلیارد دلار صرف خریدLNG کرده و اگر طبق روند، حجم خرید در سه ماهه چهارم نسبت به سه ماهه سوم، 30 درصد افزایش یابد، رقم نهایی به راحتی به 90 میلیارد دلار می‌رسد، تقریبا دو برابر 44.5 میلیارد دلار پرداخت شده در 2019 و تقریباً سه برابر کل 2021 که حدود 35 میلیارد دلار هزینه شد.
تصویر 6
* رمزگشایی از معمای قیمت منفی گاز در اروپا
در روزهای گذشته خبر و نموداری مبنی بر منفی شدن قیمت گاز در اروپا منتشر شده و جریان غربگرا مدعی شده که زمستان سرد برای اروپا توهمی بیش نبوده است (تصویر 7)، اما واقعیت چیست؟
مشابه این اتفاق در سال 99 درباره نفت آمریکا هم رخ داده بود و در اردیبهشت‌ماه این سال قیمت هر بشکه نفت آمریکا به منفی 40 دلار رسید. به طور کلی قیمت منفی نفت یا گاز بدین معناست که مخازن ذخیره‌سازی پر شده و امکان ذخیره یا مصرف نفت و گاز وارداتی نیست، در نتیجه هزینه نگهداری این محموله‌ها روی آب باعث می‌شود دارندگان حاضر باشند برخی از تک محموله‌ها را با قیمت منفی رد کنند.
به بیان دیگر برای آن تک محموله گاز یا نفت، هزینه نگهداری بالاتر از آن قیمت منفی می‌شود. توجه داشته باشید که قیمت منفی گاز اروپا صرفا برای چند «تک محموله» و برای «مدت زمانی کوتاه» رخ داده است نه اینکه میانگین قیمت گاز اروپا منفی شده باشد.
تصویر 7
طبق گزارش موسسهRefinitiv در ماه گذشته میلادی قیمت گاز در اروپا یک پنجم قیمت گاز در آمریکا بوده است و بعد از طی یک روند نزولی دوباره صعودی شده است (تصویر 8).
توجه داشته باشید که افت قیمت گاز اروپا به دلیل معتدل شدن غیرمنتظره هوا در ماه اکتبر بوده است و حال با نزدیک شدن به زمستان، قیمت در حال افزایش است. پیش از این نیز با وقوع جنگ روسیه، قیمت گاز اروپا افت پیدا کرده بود ولی دیدیم که دوباره روند صعودی به خود گرفته و حال بعد از طی یک روند نزولی، در حال صعود در آستانه زمستان است.
تصویر 8
* ضربه گازی روسیه به توسعه صنعتی اروپا
طبق گزارش رویترز، تقاضای گاز صنعتی اروپا در سه ماهه سوم 2022 نسبت به مدت مشابه سال قبل 25 درصد کاهش یافته است. تحلیلگران می‌گویند که تعطیلی‌های گسترده صنایع اروپا و افت تولید باید پشت سر این کاهش باشد زیرا افزایش بهره‌وری به تنهایی چنین کاهشی را ایجاد نمی‌کند (تصویر 9).
به عنوان مثال به گفته انجمن بین‌المللی کود، بیش از نیمی از تولید آمونیاک اروپا، یک عنصر کلیدی در کودها، بسته شده و با واردات جایگزین شده است. همچنین صنایع اروپایی به فکر انتقال به چین و آمریکا برای بهره‌مندی از سوخت ارزان‌تر هستند.
تصویر 9
بر اساس آمار ماهانه انجمن جهانی فولاد، تولید فولاد ایران در تیر، مرداد و شهریور سال 1401 به ترتیب 34.1، 64.7 و 26.7 درصد افزایش را تجربه کرده و به 6.8 میلیون تن در 3 ماه فصل گرم برسد.
اما بر اساس آخرین آمار انجمن جهانی فولاد بحران انرژی اروپا سبب شده تا طی ماه سپتامبر 2022 افت 16.7 درصدی تولید فولاد در 27 کشور اتحادیه اروپا رقم بخورد. افت تولید فولاد کشورهای اتحادیه اروپا در یک ماه به 2.9 میلیون تن می‌رسد که ضرر 1.7 میلیارد دلاری را به این کشورها وارد کرده است.
* کمبود گاز اروپا تا 2025 ادامه دارد
طبق گزارش موسسه ریستاد انرژی، اگر روسیه حمل‌ونقل گاز را در سال آینده متوقف کند، اروپا در سال‌های 2023-2025 با شکاف عرضه مواجه خواهد شد (تصویر 10).
این موسسه عنوان می‌کند سه تا پنج زمستان آینده احتمالاً برای اروپا دشوار خواهد بود، زیرا گاز مقرون به صرفه کافی در بازار جهانی برای برآورده کردن تقاضای اروپا وجود نخواهد داشت.
تصویر 10
* با چند روز یخبندان ذخایر آلمان خالی می‌شود
طبق گزارش رویترز، ذخیره‌سازی گاز آلمان می‌تواند به سرعت پس از چند روز یخبندان خالی شود. هر چند از 2 نوامبر، سطح ذخیره‌سازی گاز آلمان به 99.3 درصد رسیده است اما مولر رئیس سازمان تنظیم مقررات شبکه این کشور گفت، در صورتی که آلمان صرفاً به آن مخازن تکیه کند، می‌تواند حدود 9 تا 10 هفته به کار خود ادامه دهد، مشروط بر اینکه زمستان امسال، معتدل باشد (تصویر 11).
تصویر 11
* رکوردشکنی قیمت برق در اروپا به دلیل بحران گاز
با افزایش قیمت گاز در اروپا، قیمت برق نیز افزایش داشته است. طبق گزارش موسسه ریستاد انرژی، قیمت برق ناشی از کمبود انرژی هسته‌ای و آبی و افزایش قیمت گاز، رکورد جدیدی را ثبت کرده است. هرچند قیمت‌ها در ماه اکتبر کاهش یافته است، اما بدترین شرایط همچنان در راه بوده زیرا اروپا به سمت زمستان می‌رود.
تصویر 12
* زمستان سخت و زمستان بسیار سخت اروپا
همانطور که گفته شد زمستان سرد اروپا محدود به امسال نیست. مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی در این باره گفت: با ذخایر گاز تقریباً 90 درصد، اروپا از زمستان پیش رو تنها با برخی کبودی‌ها، جان سالم به در خواهد برد (تصویر 13).
وی افزود: اما چالش‌های واقعی در فوریه یا مارس آغاز می‌شوند، زمانی که مخازن ذخیره‌سازی اروپا باید دوباره پر شود، پس از اینکه تقاضای بالای زمستان آنها را به 25 تا 30 درصد کاهش داده است. این زمستان برای اروپا سخت است اما زمستان آینده نیز ممکن است بسیار سخت باشد.
تصویر 13
* چالش پر کردن ذخایر گاز اروپا برای زمستان آتی
امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه نیز عنوان کرد که دوران رفاه و فراوانی گاز در اروپا تمام شده است (تصویر 14). همچنین موسسه مطالعات انرژی آکسفورد در گزارشی با عنوان «بحران زیرساخت و تامین اروپا» حتی با واردات لوله از روسیه، ذخیره سازی ممکن است تا آغاز زمستان 24-2023 تنها 35 درصد پر شود.
این نشان می‌دهد که گذر از آن زمستان بدون تخریب شدید تقاضای گاز در کشورهای آسیب دیده غیرممکن و فاجعه‌بار خواهد بود.
تصویر 14
* بازگشت به عصر هیزم و زغال سنگ
کمبود انرژی در اروپا موجب شده است که کشورها به سمت سوزاندن هیزم و زغال‌سنگ حرکت کنند. اداره آمار فدرال آلمان اعلام کرد که قیمت هیزم و چوب در آلمان در ماه آگوست در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته 85.7 درصد افزایش یافته است. این آمارها نشان می‌دهد که قیمت هیزم بسیار سریع‌تر از میانگین تورم در این کشور افزایش می‌یابد (تصویر 15).
تصویر 15
همچنین کشورهای اروپایی به ویژه آلمان، انگلیس، فرانسه، ایتالیا، اسپانیا، هلند، اتریش، لهستان، مجارستان، جمهوری چک و یونان پتانسیل تولید برق بیشتری از زغال سنگ در اروپا دارند. این کشورها نیروگاه‌های زغال سنگ خود را دوباره به فعالیت درآورده و یا دوره‌های بهره‌برداری را تمدید کرده‌اند (تصویر 16).
تصویر 16
در مجموع گزارشات متعدد موسسات و خبرگزاری‌های خارجی نشان می‌دهد که بحران گاز اروپا نه تنها در زمستان امسال بلکه در سال‌های آینده نیز برای این کشور چالش آفرین خواهد بود و ضربات بزرگی به صنایع اروپا و هزینه گزافی برای پر کردن مخازن ایجاد کرده است.
