روح تازه‌ای که باید در جشنواره‌های هنری فجر دمیده شود

به گزارش ایسنا، رئیس جهاددانشگاهی واحد هنر پس از پایان یافتن دوره جدید جشنواره‌های فرهنگی، هنری فجر یادداشتی در این زمینه نوشته و آن را در اختیار ایسنا قرار داده است. در متن یادداشت بهزاد رشیدی آمده است: «این رویدادهای مهم فرهنگی و هنری با تقدم و تأخری نسبت به هم، از سال‌های اول دهه 60 همزمان با ایام گرامیداشت پیروزی انقلاب اسلامی در حال برگزاری هستند. جشنواره های فیلم و تئاتر فجر با 38 دوره سابقه، تقریبا هم سن و سال انقلاب اسلامی ایران هستند و جشنواره موسیقی فجر با 35 دوره، جشنواره هنرهای تجسمی فجر با 12 دوره و جشنواره مد و لباس فجر با 9 دوره، به لحاظ قدمت در رده های بعدی قرار می گیرند.

هر سال همزمان با ایام برگزاری جشنواره ها و تا مدتی بعد از برگزاری این رویدادها، نقدهایی در مورد آنها در سطح رسانه ها مطرح می شود. موضوعاتی همچون: دولتی بودن جشنواره ها، سلیقه‌ای شدن برنامه ها و تغییر سیاست های جشنواره بر اساس نظر دبیران و مدیران هر دوره، تاثیرگذاری حداقلی هر جشنواره بر تولیدات هنری سال آینده کشور، عدم وجود وحدت رویه در طول عمر برگزاری ادوار یک جشنواره، اعمال سلایق فردی در فرآیند مدیریت جشنواره ها، عدم وجود دبیرخانه ثابت و مستقر، عدم مطالعه و استفاده درست از تجربه های گذشته یک جشنواره، موضوع داوری ها، عدم حضور افراد و سلیقه های مختلف با نگاه ها و سبک های متفاوت در جشنواره ها، عدم مستندسازی کامل و درست و در دسترس نبودن مستندات قبلی و... از جمله نقدهایی است که سال ها است توسط کارشناسان رشته های مختلف هنری و رسانه ای مطرح شده، اما به دلایل مختلف و با وجود سابقه هایی بین 10 تا 40 سال، هنوز این نواقص به طور کامل رفع نشده و هر سال شاهد ایرادات و نواقصی تکراری و تجربه شده در این رویدادها هستیم.

در این نوشتار قصد نقد و بررسی جشنواره های فجر را ندارم؛ بلکه سعی دارم میزان رابطه و تعامل بین مراکز دانشگاهی و دانشگاهیان (شامل مدیران، استادان و دانشجویان) را با جشنواره های هنری فجر بررسی کنم و به نقش و تاثیر دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی هنری در ارکان، ابعاد و اجرای جشنواره های هنری فجر بپردازم.

جشنواره های هنری فجر از گذشته، همواره به نوعی معیاری برای سنجش توان هنری قشر فعال در این حوزه ها بوده اند و معمولا اغلب هنرمندان سعی خود را به کار می بستند تا رتبه و عیاری در سطح عالی این جشنواره ها به دست آورند و اثر هنری شان در سطح جامعه بیشتر مطرح شود.

امروز اما! به نظر می رسد آن تب و تاب و حرارت گذشته رو به سردی گذاشته و جشنواره ها از آثار و کارکردهای خود قدری دور مانده اند. برای مثال فقط در مورد جشنواره فیلم فجر پیش بینی ها از این حکایت دارند که اغلب فیلم های سینمایی به نمایش درآمده در جشنواره 38 ام، در میان فیلم‌های پرفروش سال 99 قرار نمی‌گیرند و خیلی از فیلم ها زیان هم خواهند داد و حتی بنا به گفته رئیس کانون کارگردانان سینما، فضا به گونه ای رقم خورده که شماری از کارگردانان ترجیح داده‌اند یا به آنها توصیه شده، برای جلوگیری از به خطر افتادن آثارشان، قید حضور در جشنواره فیلم فجر را بزنند و آثارشان را مستقیم اکران عمومی کنند!

یکی از کاستی های اغلب جشنواره های هنری فجر عدم حضور و بروز نظام مند و تعریف شده دانشگاه های هنری مرتبط در این رویدادهای هنری می باشد. البته مسایل هر جشنواره با سایر جشنواره ها متفاوت است و هر یک از جشنواره در هر سال با فراز و نشیب هایی نسبت به دوره های قبلی خود و یا نسبت به سایر جشنواره های هنری فجر داشته و دارند. به نظر می رسد در بین جشنواره های هنری فجر، جشنواره های تئاتر و مد و لباس، بخش دانشگاهی و علمی و پژوهشی به نسبت از جایگاه بالاتری برخوردار است و همچنین جشنواره جهانی فجر نیز بخش دانشگاهی را به عنوان یک برنامه مهم در دستور کار دارد و با استفاده از توان دانشگاهی، به ویژه دانشگاه هنر برگزار می کند و بازخوردها و تاثیرات خوبی هم داشته است. جشنواره سینمای مستند (حقیقت) هم در سال 98، در قالب کارگاه های تخصصی و نشستهای پژوهشی، با همکاری استادان دانشگاهی برگزار کرد.

بررسی ادوار مختلف جشنواره های فجر نشان می دهد بسته به برنامه ریزی هر دوره و یا سلیقه دبیر هر دوره از جشنواره، میزان اهمیت و جایگاه بخش دانشگاهی متفاوت بوده است. موضوع روشن این است که دانشگاه و دانشگاهیان وزن و سهم تعریف شده و ثابتی در جشنواره های هنری فجر ندارند.

این درحالی است که اغلب جشنواره های خارجی، بخش علمی و دانشگاهی، به عنوان یک بخش اصلی و ثابت فعال است. برای مثال در جشنواره فیلم برلین حضور استادان و دانشجویان علاوه بر ارکان مختلف جشنواره، در قالب "دانشکده استعداد برلین" به عنوان شرکت کنندگان اصلی جشنواره محسوب شده و در نمایش فیلم ها، کارگاه ها، جلسات بحث و نشست با حرفه ای های سینما حضوری فعال دارند.

از جمله سوالات اساسی که در این زمینه به ذهن می آید، این است که کجا باید دانشگاه ها و رویدادهای فرهنگی و هنری اصلی کشور با هم تلاقی کنند؟! با چه ساز و کاری فعالیت های پژوهشی و پایان نامه های دانشگاهی با نیازهای مدیریت هنری کشور متناسب شوند و به کار آیند؟! آیا نمی شود در طراحی و برنامه ریزی جشنواره ها از نتایج پایان نامه ها و رساله ها و مقالات پژوهشی و دانشگاهی بهره برداری کرد؟! آیا جشنواره های هنری فجر برای بده بستان دانشگاه و بازار فرهنگ و هنر، ظرفیت کمی دارند؟! آیا نمی شود در تنظیم اساسنامه جشنواره های فجر طوری برنامه ریزی کرد که نظارتی از سوی کارشناسان و خبرگان دانشگاهی تعریف شود؟! چرا نباید از دانش، ذوق و ابتکار دانشجوی جوان و خوش فکر دانشگاه های هنری در به روز رسانی و انطباق بندهای اساسنامه جشنواره ها براساس تأمین نیازهای امروز جامعه استفاده شود؟! و مهمترین سوال اینکه چرا میان ستاد برگزاری و دبیرخانه جشنواره های فجر با بدنه علمی دانشگاه این همه شکاف وجود دارد؟!

دانشگاه هنر تهران با دارا بودن دانشکده های هنری از جمله هنرهای تجسمی، سینما تئاتر، هنرهای کاربردی، معماری و شهرسازی و موسیقی یکی از مهمترین مراجع معتبر دانشگاهی در حوزه هنر است که بسیاری از مدیران، کارشناسان و مسئولان برگزاری رویددادها و جشنواره های هنری از فارغ التحصیلان آن هستند. واقعا باید پرسید چرا در این دانشگاه، وقتی از استادان و اعضای هیئت علمی، رؤسای دانشکده ها و دانشجویان این دانشگاه موضوع حضور و ارتباط با جشنواره های هنری فجر جویا می شویم، غیر از استادانی که بیشتر به دلیل روابط شخصی، با مدیریت و بدنه جشنواره ها ارتباط یا تعامل دارند، غالبا نسبت به این رویدادها حس بیگانگی داشته، از وضعیت و ساختار حاکم بر آنها گلایه مند هستند و همچنین از اینکه این جشنواره ها بدون در نظر گرفتن آراء اساتید و اقتضای فضای دانشگاهی، به راه و مسیر سنتی و همیشگی خود ادامه می دهند، ابراز نگرانی می کنند!

وظیفه ذاتی دانشگاه‌ها آموزش و توسعه پژوهش و دانش و کارآفرینی است، بدون تردید ایجاد ارتباطی ارگانیک و تعریف شده بین دانشگاه ها و دبیرخانه جشنواره ها و یا ایجاد بخش های ثابت علمی و دانشگاهی در جشنواره های هنری می‌تواند در ساماندهی و ارتقای رشته های مختلف هنری نقش تعیین کننده‌ای ایفا کند.

از جمله راهکارهای پیشنهادی برای تقویت و توسعه تعاملات جشنواره ها با مراکز دانشگاهی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

سفارش مقالات علمی و پژوهشی به استادان، ارایه نتایج یافته های پژوهشی در قالب مقاله و سخنرانی استادان، بیان تجربیات هنری و دانشگاهی، نمایش و نشان دادن فعالیت ها و توانمندی‌های علمی و پژوهشی برگزاری نشست های هم اندیشی در موضوعات خاص، جلسات نقد و بررسی آثار، برگزاری همایشهای یک روزه، حضور استادان دانشگاه در گروه های داوری جشنواره، جهت دهی به پایان‌نامه‌های دانشگاهی در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری توسط جشنواره ها و متولیان دولتی، رونمایی از کتاب ها و پایان‌نامه‌های برتر در جشنواره ها برگزاری نشست‌های علمی و تخصصی در راستای اغنای روحیه کاوشگری جامعه علمی - دانشگاهی و پژوهشگران در برای کسب دانش و آگاهی از یافته‌های جدید در عرصه های مختلف هنری، برگزاری جلسات و نشست های نقد و بحث آزاد با حضور صاحبان صنعت و افراد دانشگاهی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی، برگزاری رویدادهای استارتآپی و شناسایی ایده‌های جذاب و با قابلیت اجرا، برگزاری نمایشگاه هایی برای حضور مراکز دانشگاهی و صنعتی به منظور ارائه دستاوردهای نوین در حوزه های مختلف هنری و...

هرچند هر یک از این برنامه های پیشنهادی به اشکال مختلف در جشنواره های هنری فجر حداقل یک بار تجربه شده اند، اما هیچگاه تبدیل به یک جریان ادامه دار، پویا، پیش رونده و تاثیر گذار نشده اند.

انجام این قبیل کارها و ایجاد ارتباط و تعریف و طراحی برنامه های مشترک توسط دبیرخانه جشنواره ها و مراکز دانشگاهی و حتی بخش های صنعتی و اقتصادی مرتبط، علاوه بر تقویت و ارتقای آثار هنری، دانشگاه ها را نیز به تحرک جدی وادار خواهد کرد و باعث خواهد شد مدیران و استادان دانشگاهی همواره در تلاش برای طرح ها و ایده های تازه و نوین و ارایه دستاوردهای خود به طور تخصصی به مخاطبان و مدیران برگزاری جشنواره ها باشند تا از قافله عقب نمانند.

براین اساس می توان نتیجه گرفت که هم دبیرخانه جشنواره ها به شدت به حضور دانشگاهیان در ارکان و ساختار جشنوره ها نیاز دارد و هم دانشگاه ها برای واقعی سازی سیستم آموزشی و متناسب سازی خود براساس واقعیت های بازار و جامعه به حضور در جشنواره ها نیازدارند.

در چنین فضای تعاملی و هم افزایی است که می توان امیدوار به برگزاری جشنواره هایی پیشرو و متفاوت از دوره های قبل و حضور دانشگاهیان در بخش های مختلف آن بود و شور و حال عمومی و نشاط علمی جشنواره ها هم باشیم.

آنچه مسلم است تعالی هنر در ایران نیازمند برنامه ریزی بلند مدت، آسیب شناسی و بازآفرینی و اصلاح مداوم، پرهیز از کلیشه ها و رویه ها و قالب های تکراری و مهمتر از همه نیازمند خلاقیت و نوآوری است و همه اینها از ارتباط نظام مند بین متولیان و برگزار کنندگان جشنواره ها با دانشگاه و دانشگاهیان می تواند ایجاد می شود.

کوتاه سخن اینکه رشد و گسترش رشته های سینما، تئاتر، تجسمی، مد و موسیقی که از قضا هدف اصلی جشنواره های فجر می باشند با حضور از پیش تعریف شده، فعالانه و هدفمند دانشگاهیان تضمین می شود و روح تازه ای در کالبد این اصلی ترین رویدادهای فرهنگی و هنری کشور دمیده می شود.»

انتهای پیام