روز ملی صدا و سیما و نگاهی به دو دغدغه مهم / ماجرای بازدید 13 ساعته رهبر انقلاب از رسانه ملی چه بود؟
نهم مردادماه سال 1375، سالروز بازدید تاریخی رهبر معظم انقلاب و به عنوان روز صدا و سیما نامگذاری شده است. مجتبی فرآورده از تهیه‌کنندگان شناخته شده حوزه سینما و تلویزیون اعتقاد دارد که اجرای کامل سند تحول اصلی‌ترین کار صداوسیما به شمار می‌رود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی، 27 سال قبل در چنین روزی بازدیدی حدود 13 ساعته از بخشهای مختلف سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران داشتند و در جریان این بازدید از استودیوهای مختلف رسانه ملی از جمله استودیوهای برنامه کودک، موسیقی، صداگذاری، زیر‌نویسی، بخش زبان‌های خارجی، رادیو برون‌مرزی و نیز استودیوی پخش خبر دیدن کردند و مسئولان و مدیران واحدها و استودیوهای مورد بازدید از روند فعالیت‌های جاری در هر بخش گزارشی را به استحضار معظم‌له رساندند.
ایشان در پایان دیدار یک روزه خود از بخشهای مختلف سازمان صدا و سیما، در اجتماع مدیران و مجموعه دستاندرکاران این سازمان حضور یافتند و در مورد بهبود هر چه بیشتر برنامه‌ها و کیفیت کارهای تولیدی آن رهنمودهایی را ارائه فرمودند. نهم مردادماه سال 1375، سالروز این بازدید تاریخی است و سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، این روز را به عنوان روز صدا و سیما نامگذاری کرده و گرامی می‌دارد.
بازدید تاریخی رهبر انقلاب از صداوسیما
بازخوانی کارنامه عاشورا در سینما و تلویزیون / بالأخره «عشق کوفی» آمدیکی از شبکه‌های تلویزیونی زمانِ پهلوی به نام آمریکا بود
بازدید مقام معظم رهبری از سازمان صدا و سیما درحالی انجام شد که تا پیش از انقلاب اسلامی، نه تنها مدیران رادیو تلویزیون بلکه مدیران کشور نیز الگوی خاصی برای اداره رادیو و تلویزیون نداشتند و این رسانه مقلد محض رویکردها و شیوه‌های رسانه‌ای آمریکا بود. این درحالی است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، امام خمینی (ره) با طرح این نظریه که رادیو و تلویزیون دانشگاه عمومی است، انقلاب بزرگی در عرصه نظریه‌پردازی و الگودهی رادیو و تلویزیون در دنیا ایجاد کردند.
پیش از انقلاب اسلامی رادیو و تلویزیون صرفاً به عنوان ابزار تفریح و سرگرمی و انتشار اخبار مطرح بوده، اما انقلاب اسلامی توقع جدیدی از رسانه را به کار ویژه‌های رسانه اضافه کرد و آن تعالی اخلاقی و علمی جامعه است. پیش از انقلاب اسلامی به جهت بیگانگی تلویزیون با فرهنگ ملی و مذهبی مردم ایران، اکثریت مردم با تلویزیون قهر بودند. ارتباط عموم مردم با تلویزیون از زمان پخش مستقیم صحنه ورود امام (ره) به ایران در دوازدهم بهمن سال 57 آغاز شد و ظرف مدت کوتاه تعداد تلویزیون‌های مردم از 500 دستگاه به میلیون‌ها دستگاه رسید.
رادیو و تلویزیون امروز قدرتِ نقد دارد
برآوردها حکایت از آن دارد قبل از پیروزی انقلاب اسلامی 93 درصد برنامه‌های تلویزیون غیرتولیدی و وارداتی بوده است و بعد از انقلاب بیش از 80 درصد تولیدی است. رادیو و تلویزیون قبل از انقلاب مطلقاً اجازه نقد، انتشار نظرات انتقادی مسائل نظام بین‌المللی و مشکلات حاکمیتی داخلی را نداشت. رادیو و تلویزیون قبل از انقلاب به شدت تهران‌زده، پایتخت‌گرا و مرکز گرا بود و تصویری از مسائل و مشکلات اقتصادی نقاط کشور در تلویزیون به اصطلاح ملی به نمایش گذاشته می‌شد.
تلاش اصلی رادیو و تلویزیون در گذشته تسلیم کردن مردم در برابر سلطه غرب و دور کردن آن‌ها از فرهنگ ملی و مذهبی با ارائه تصاویر جذاب و شیک، مخاطب‌پسند از دنیای غرب و تصاویر سیاه و کسل‌کننده از حوزه‌های ملی بود. بسیاری از پدیده‌های آئینی، مذهبی و سنت‌های ملی توده‌های مردم قبل از انقلاب هیچ بازیابی در رادیو و تلویزیون ملی ایران نداشت. در تلویزیون قبل از انقلاب معرفی دانشمندان و شخصیت‌های برجسته علمی و دینی به دلیل تمرکز دربار و خانواده شاه وجود نداشته است.
دستاوردهای حوزه رادیو و تلویزیون
پیش از انقلاب تلویزیون هر هفته حدود 30 ساعت فیلم پخش می‌کرد که 90 درصد آن خارجی بود ولی در عصر امروز در هفته بیش از 1000 ساعت فیلم و سریال ایرانی پخش می‌شود. رویکرد صداوسیما قبل از انقلاب اسلامی به سبک زندگی غربی و تضعیف جایگاه زن، خانواده و گسترش فحشاء پیش می‌رفت؛ ولی در حال حاضر با تولید بیش از 11000 برنامه خانواده‌محور در سال، تلاش می‌شود نقش و جایگاه ویژه خانواده در فرهنگ اسلامی - ایرانی معرفی شود.
قبل از انقلاب اسلامی موضوع سلامت در دستور کار رادیو و تلویزیون نبود ولی هم‌اکنون با تولید بیش از 10500 برنامه سلامت‌محور در سال صداوسیما نقش مهمی در ارتقاء سلامت ایفا کرده است. توسعه جهشی ورزش و فراگیرشدن بسیاری از رشته‌های ورزشی بعد از انقلاب مدیون نقش موثر رادیو و تلویزیون در امر ورزش و تولید سالانه بیش از 10000 برنامه ورزشی و راه‌اندازی شبکه تخصصی 24 ساعته ورزش است.
تعداد شبکه‌های رادیویی قبل از انقلاب بسیار محدود بوده اما هم‌اکنون 71 شبکه رادیویی به صورت آنالوگ و دیجیتال بیش از 520 ساعت برنامه در روز با موضوعات و زبان‌های مختلف برای مخاطبان داخلی و خارجی تولید و پخش می‌کند. غلبه فرهنگ غرب در رادیو موسیقی مبتذل را در بالاترین جایگاه برنامه‌های آن قرار داده بود امروز نه تنها اکثر این برنامه‌های بی‌ارزش حذف شده بلکه تولید 50 هزار قطعه موسیقی با موضوعات ملی‌مذهبی و محلی توانسته است فرهنگ اصیل اسلامی - ایرانی را در قالب هنر موسیقی برای مخاطبین ایرانی و خارجی ارائه دهد.
این درحالی است که امروز بعد از گذشت بیش از چهاردهه فعالیت صداوسیمایی براساس سیاست‌ها و استانداردهای انقلاب اسلامی این سازمان به موقعیت‌ها، پیشرفت‌ها و جایگاه‌های بلندی در عرصه رسانه دست یافته و البته نقدهایی هم به سبک و سیاق مدیریتی و رفتارِ در برنامه‌سازی و سریال‌سازی رسانه‌ملی وجود دارد .
دستاوردهای آموزشی و پژوهشی
صداوسیما جزو معدود سازمان‌های رسانه‌ای در دنیاست که نیروهای مورد نیاز خود را در دانشگاه تخصصی خود آموزش می‌دهد. پژوهش‌های انجام شده در مرکز پژوهش و سنجش افکار صداوسیما، منبع مهمی برای سیاستگذاران، برنامه‌ریزان و برنامه‌سازان و همچنین استادان، دانشجویان، پژوهشگران و دیگر کارشناسان حوزه ارتباطات و رسانه به شمار می‌روند و نتایج این پژوهش‌ها هم در حوزه‌های کاربردی و هم در گستره نظری و تولید دانش بومی، حائز اهمیت است.
دغدغه‌های تهیه‌کننده سینما و تلویزیون به بهانه روز «صداوسیما»
به بهانه روز «صداوسیما»، پای صحبت‌های مجتبی فرآورده تهیه‌کننده به نام و پیشکسوت سینما و تلویزیون نشستیم تا نظر او را درباره احوالات این روزهای صداوسیما، حرکت در راستای سندتحول رسانه ملی که از دوره مدیریتی جدید آغاز شده و همچنین افق آینده این سازمان جویا شویم. مجتبی فرآورده که در حال حاضر، سریال «سوران» به تهیه‌کنندگی او در حال پخش از شبکه یک سیما است، فعالیت حرفه‌ای خود را در سینما از سال 1361 آغاز کرده و آثاری چون ملک سلیمان و 23 نفر از فعالیت‌های اخیر وی به شمار می‌رود.
این تهیه‌کننده و کارگردان سینما و تلویزیون با تأکید بر اینکه سازمان صداوسیما باید در راستای عمل به مأموریت‌هایش در عرصه‌های فیلم‌سازی، فاصله اش را تا نقطه مطلوب کوتاه کند، اظهار کرد: از این جهت که امروزه فضای تصویری ما فقط در قالب تلویزیون تعریف نمی‌شود و پلتفرم‌های مختلف، فضای مجازی و انواع رسانه‌های تصویری وجود دارد، تلویزیون باید خود را با این فضای جدید هماهنگ و تنظیم کند.
وی افزود: در حال حاضر برخی سریال‌هایی که ساخته می‌شوند، شاید از نظر محتوا تغییراتی کرده باشند، اما از لحاظ فنی و کیفی، همجنسِ همان سریال های 20 سال گذشته‌اند. به همین خاطر رسانه ملی باید تلاش کند تا تولیدات خود را بهروز کرده و از لحاظ فنی و کیفی ارتقا دهد.
فرآورده در خصوص تغییر ساختار تولید فیلم و سریال و ادغام همه واحدهای فیلم و سریال در مرکز سیمافیلم که به عنوان یک حرکت تحولی در ماه گذشته انجام شد، اظهار کرد: تمرکز در ساخت و تولید آثار، کاری اصولی و پسندیده است. اما تمرکز در تولید محتوا و فیلم‌نامه بدلیل حاکمیت یک گرایش فکری سلیقهای، نتیجه مطلوبی بدنبال نخواهد داشت چرا که بالندگی در حوزه تولید محتوا تنها از رهگذر تکثر در حوزه فرهنگی به دست می‌آید.
این تهیه کننده تلویزیون، افق و چشم‌انداز آینده صداوسیما را این‌طور ارزیابی کرد: به دلیل جهش تکنولوژیک در حوزه رسانه و تصویر در دهه‌های اخیر و ورود رسانه‌های دیداری متنوع با دسترسی آسان و سریع، جایگاه تلویزیون به قدری در تمام دنیا تضعیف شده که در کشور ما نیز صدا و سیما بخشی از مخاطبانش را به سمت فضای مجازی (تلوبیون) سوق داده که بستر جدیدی برای توزیع تولیدات تصویری محسوب می‌شود.
وی تصریح کرد: قطعاً قدرت تلویزیون نسبت به گذشته به دلیل تکثر و تنوع فضای دیداری که وجود دارد تضعیف شده است؛ اما اگر تلویزیون بتواند خود را از نظر تولید محتوا و کیفیت فنی به نقطه‌ای مطلوب برساند می‌تواند تا حدودی در این فضای متنوع از جایگاه خود حراست کند.
اجرای کامل سند تحول اصلی‌ترین کار صداوسیماست
فرآورده اجرای کامل سند تحول را مهمترین کار صداوسیما دانست و بیان کرد: تحول در حوزه فرهنگ نیازمند کار مستمر در تولید کمی و کیفی در بستر گذشت زمان است، لذا تغییرات یکی دو سال اخیر در برنامه‌ها و بخشهای مختلف صدا و سیما در دوره مدیریتی جدید را می‌توان سرآغاز تحول به حساب آورد.
تعامل هنرمندان با رسانه ملی در یک ارتباط دو طرفه شکل می‌گیرد
این تهیه‌کننده و کارگردان شناخته گفت: تعامل هنرمندان با رسانه ملی در یک ارتباط دو طرفه می‌تواند به نقطه مطلوب برسد، چراکه تلویزیون با همه فرازونشیب‌ها و ورود رسانه‌های نوپدید همچنان مخاطب گسترده خود را دارد و قطعاً هنرمندان می‌توانند از این طریق ارتباط بهتری با مخاطبان خود برقرار کنند.
فرآورده پیشنهادی برای بهبود تعامل هنرمندان و برنامه‌سازان با رسانه ملی نیز داشت و عنوان کرد: تلویزیون باید در خصوص محتوا بازنگری انجام دهد و برخی محدودیت‌هایی را که در سال‌های گذشته وضع کرده، بردارد. لازم است تغییراتی ایجاد بشود؛ چرا که برخی سازوکارها و رویهها در زمان امروز دیگر کارآمد نیستند و باید این رویهها با درک جامعه امروز به‌روزرسانی شوند.
وی عنوان کرد؛ بدیهی است مقصود از بهروز شدن، کنار گیری از ارزش‌ها و بها دادن به ضدارزش‌ها نیست، بلکه باید عنصر زمان، و شرایط عمومی داخلی و خارجی را در بازنگری‌ها مدنظر قرار داد.
جای خالی تولیدات تاریخی ملی مذهبی در قاب تلویزیون
این تهیه‌کننده تلویزیون و سینما اظهار کرد: اگر تلویزیون جمهوری اسلامی، تولیدات خود را در حوزه تاریخ اسلام، اهل‌بیت(ع) و تاریخ ایران توسعه ندهد، حتی ممکن است رویکردهای مثبت خودش را زیر سؤال ببرد. فرآورده یکی از رسالت‌های مهم رسانه ملی و دیگر حوزه‌های فرهنگ در جامعه را برنامه و فیلم سازی پیرامون تاریخ اسلام، تاریخ انبیا و تاریخ ایران و همین‌طور سیره اهل‌بیت (ع) دانست و ضمن آنکه جای آن را در زمان فعلی خالی دانست، گفت: تاریخ ایران سرشار از فرهنگ غنی تمدنی است و ظرفیت‌های بسیاری برای ارائه دارد که تا به امروز مغفول مانده است و اعتنایی به آن نشده است.
فرآورده دلیل این کم کاری را، اهل چالش نبودن مدیران فرهنگی در سطح کشور دانست و گفت: برای ساخت فیلم‌های تاریخی باید فرازونشیب‌های بسیاری طی شود و همین سختی‌ها و چالش‌ها باعث می‌شود بسیاری از مدیران از ساخت مجموعه‌هایی با این مضامین اجتناب کرده و صورت مسئله را از اساس پاک کنند.
مهمترین کار رسانه ملی در دوره تحول «درک اکنون» است
تهیه‌کننده آثار سینمایی و تلویزیونی، مهمترین کار در دوره تحول را، «درک اکنون» عنوان کرد و گفت: درک اکنون به این معنی که بدانیم در چه برهه‌ای از تاریخ ایستاده‌ایم، پیرامون‌مان چه می‌گذرد و نسل امروز برای فردای خود به چه خوراک فرهنگی‌ای احتیاج دارد، حوزه فرهنگ همیشه باید چند پله‌ای جلوتر از جامعه باشد، که متاسفانه اینگونه نیست و تا رسیدن به نقطه مورد قبول راهی طولانی در پیش داریم.
وی در پایان اضافه کرد: باید در تمامی مسائل این درک وجود داشته باشد که اکنون برای آینده به چه نیاز داریم تا بتوانیم برمبنای آن برنامه‌ریزی کنیم.
روایت اصغر پورمحمدی از بازدید رهبر انقلاب
علی اصغر پورمحمدی این روزها بیشتر در ساترا حضور دارد؛ او درباره روزِ بازدید رهبر انقلاب که خودش مدیر گروه اجتماعی شبکه‌های یک و سه سیما بود به خبرنگار خبرگزاری تسنیم، می‌گوید: دیدار مهمی بود. فکر می‌کنم آن روز رهبر انقلاب از درب چمران وارد سازمان صداوسیما شدند. یک دیدار طولانی، جذاب و بسیار تخصصی که همه تلویزیونی‌ها را خوشحال کرد.
وی با اشاره به بازدید مقام معظم رهبری از استودیوها و لوکیشن‌های برنامه‌سازی تأکید کرد: رهبری علاوه بر بازدید از قسمت‌ها و بخشهای مختلف سازمان صداوسیما، به استودیوها و لوکیشن‌های برنامه‌سازی خصوصاً برنامه‌های کودک رفتند و در هر دیداری هم نکات تخصصی را می‌فرمودند. این دیدار از صبح زود آغاز و تا بعدازظهر به طول انجامید. آن زمان من مدیر گروه اجتماعی شبکه‌های یک و سه سیما بودم و علی لاریجانی هم ریاست رسانه‌ملی را برعهده داشت.
رهبر انقلاب کارشناس بی‌نظیر رسانه و هنر
پورمحمدی تخصص رهبری در رسانه و هنر را بی‌نظیر دانست و افزود: بدون شک رهبر انقلاب در میان مسئولین نظام در تاریخ انقلاب اسلامی کارشناس بی‌نظیری در عرصه رسانه و هنر هستند. ایشان واقف به تأثیرات رسانه و هنر در سطوح مختلف هستند، زیرا قبلِ انقلاب در زمینه‌های علوم اسلامی، قرآن، نهج‌البلاغه، تاریخ اسلام و علاوه بر علوم دینی و اسلامی بر ادبیات فارسی و ادبیات عرب مسلط بودند. در زمینه فرهنگ و هنر خصوصاً رمان اشراف مناسبی داشتند. به طوریکه تمام رمان‌های داخلی و خارجی را مطالعه کردند. آنقدر به سرعت و جزئی می‌خوانند که هر رمان و کتابی را آنقدر زیبا و موثر تحلیل و نقد می‌کنند هر فردی علاقه‌مند مطالعه می‌شود.
دیدار رهبری با هنرمندان و کارکنان رادیو نمایش
پورمحمدی در ادامه با اشاره به دیدار رهبر انقلاب با هنرمندان رادیو نمایش در سال 70 افزود: همچنین رهبری معظم انقلاب با هنرمندان و کارکنان رادیو نمایش در سال 70 دیداری داشتند که آن زمان جعفری‌جلوه مدیر واحد نمایش بود. او توضیح می‌داد که در واحد نمایش به طور گروهی رمان‌خوانی و نقد و بررسی دارند تا سطح دانش هنری را بالا ببرد. سوال و جواب‌هایی بین گروه و حضرت آقا رد و بدل شد که برای همگان ثابت شد سطح دانش هنری، فرهنگی، قدرت تحلیل، نقد و بررسی و اشراف مقام معظم رهبری از همه آن‌ها بیشتر است.
چالش‌های برنامه‌سازی در تلویزیون | پیوند فرم و محتوا پاشنه آشیل برنامه‌های صداوسیما / فقدان تخصص را نمی‌توان با سلبریتی پُر کرد + فیلمروزی به‌یادماندنی در تاریخ صداوسیما
محمد صوفی از مدیران قدیمی رادیو و تلویزیون آن روز به‌عنوان مدیر شبکه دو سیما حضور داشته است. او به تسنیم می‌گوید: رهبر معظم انقلاب آن روز رهنمودهای روشنی برای ارتقاء کاری سازمان صداوسیما بیان فرمودند و در اجتماع مدیران و کارکنان رسانه ملی، تداوم تلاش‌های صداوسیمایی‌ها را برای نیل به سطحی مطلوب و در حد انتظار از صداوسیمای جمهوری اسلامی ضروری دانستند.
بازدیدی که باعث شد این روز را روز ملی صداوسیما بنامند. در این بازدید علی لاریجانی رئیس وقت سازمان صداوسیما، رهبر معظم انقلاب اسلامی را همراهی می‌کرد و طی آن مسئولان و مدیران واحدها و استودیوهای مورد بازدید از روند فعالیت‌های جاری در هر بخش گزارشی را به استحضار معظم‌له رساندند. رهبر انقلاب در پایان دیدار یک‌روزه خود از بخشهای مختلف سازمان صداوسیما، در اجتماع مدیران و مجموعه دستاندرکاران این سازمان حضور یافتند و در مورد بهبود هرچه بیشتر برنامه‌ها و کیفیت کارهای تولیدی آن رهنمودهایی را ارائه فرمودند.
محمد صوفی اعتقاد دارد: آن بازدید بسیار تاریخی، طولانی، جذاب و بسیار تخصصی بود و همه صداوسیمایی‌ها را خوشحال کرد. همه می‌دانند که رهبر انقلاب کارشناسی بی‌نظیر در عرصه رسانه و هنرند. ایشان واقف به تأثیرات رسانه و هنر در سطوح مختلف‌اند. ایشان همیشه توقعات و انتظاراتی از رسانه ملی داشتند و آن روز هم این دغدغه‌ها را مطرح کردند. رونق، توسعه و کیفیت همیشه جزو انتظارات ایشان بوده و هست. هر موقع ایام بازدید تاریخی رهبر انقلاب فرا می‌رسد یادِ آن روز استثنایی می‌افتم که چقدر به‌یادماندنی و تأثیرگذار بود.
وی افزود: زمانی که رهبر انقلاب تشریف آوردند آنقدر شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی و بین المللی توسعه پیدا نکرده بودند و خوشبختانه بعد از آن بازدید، رونق جدی در فعالیت‌های صداوسیما آغاز شد. این رونق هم در فعالیت‌های توسعه‌ای شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی و حتی در سیگنال‌رسانی و هم حضور مؤثرتر در فضاهای بین‌المللی و تولید سریال‌های الف‌ویژه شکل گرفت، حتی می‌توانیم بگویم علاوه بر رونقِ تولید، رونقی در تجهیزات سخت‌افزاری صداوسیما هم اتفاق افتاد. همه ما رسانه‌ای‌ها و صداوسیمایی‌ها قدردان این‌همه توجه هستیم.
