رویت ماه خونین؛ از دورهمی شبانه تا رونق گردشگری و رستوران‌داری
ایرانیان یکشنبه شب عجیبی را تجربه کردند و آنان شاهد یک پدیده نادر نجومی معروف به «ماه خونین» بودند. رویدادی علمی که به سرعت مانند سایر پدیده‌های زمین‌شناسی بهانه‌ای برای دورهمی‌های شبانه قرار گرفت.
تورهای مختلف تفریحی و گردشگری در تهران و سایر شهرهای کشور از چندین روز قبل برای دیدن این پدیده زیبا برنامه‌ریزی کردند که در نوع خودش جالب بود. همچنین برخی رستوران‌ها و کافه‌ها و مراکز تفریحی روباز نیز در ساعات امکان رویت «ماه خونین» که طبق اعلامیه ناسا برای تهران از ساعت 18:58 آغاز شده و در ساعت 00:25 بامداد به پایان می‌رسد، رویداد برگزار کردند.
این پدیده نوعی از همان خسوف یا ماه‌گرفتگی است، ولی با این تفاوت که ماه به رنگ سرخ درآمده و با چشم غیرمسلح نیز قابل رویت است؛ گویی دیشب نه عکس آسمان بر آب که عکس ماهی سرخ حوض شعرهای فروغ این بار بر ماه بازتاب شده باشد؛ همان ماه که فروغ فرخزاد در یکی از اشعارش آن را چنین سروده بود: «در شب اکنون چیزی می‌گذرد / ماه سرخ است و مشوش / و بر این بام که هر لحظه در او بیم فرو ریختن است / ابرها، همچون انبوه عزاداران / لحظه باریدن را گویی منتظرند...». البته ماه و شمایل منحصرش در آسمان فقط به رویای شعرا و نویسندگان خلاصه نمی‌شود و از دیرباز تاکنون همیشه افسانه‌ها و قصه‌های زیادی برایش نقل شده است؛ همچنان‌که اینکاها خیال می‌کردند ماه از حمله حیوانات درنده زخم برداشته یا مصریان باستان که آن را خشم خدایان می‌دانستند یا اروپاییان قرون وسطی که آن را به آغاز جنگ و بلا و فلاکت تعبیر می‌کردند.
شبی که ماه «سرخ» شد
پدیده «ماه سرخ» با هم‌راستا شدن خورشید، ماه و زمین در مدارهایشان اتفاق می‌افتد. ماه ابتدا در سایه‌ای هلالی‌شکل قرار می‌گیرد و سپس به‌طور کامل توسط زمین از نور خورشید محروم می‌شود. مقداری نور خورشید در آن زمان از لبه‌های زمین عبور می‌کند. نور آبی توسط مولکول‌های هوا پراکنده می‌شود، درحالی‌که طول موج‌های باقی‌مانده از ماه منعکس شده و باعث می‌شوند ماه به رنگ سرخ به نظر برسد. در واقع رنگ ماه برای «سرخ» شدن طی این ماه‌گرفتگی به شرایط جوی زمین در زمان خسوف بستگی دارد. این خسوف تنها حدود 3 روز قبل از رسیدن ماه به اوج خود یعنی نزدیک‌ترین نقطه آن به زمین رخ می‌دهد.
این امر موجب می‌شود که ماه در آسمان شب کمی بزرگ‌تر از حد معمول به نظر برسد. از آنجا که این خسوف کامل در سایه کامل زمین و تاریک‌ترین قسمت سایه سیاره ما قرار خواهد گرفت، انتظار می‌رود ماه به رنگ قرمز تیره درآید. بر اساس اعلام ناسا، تقریبا 77 درصد از جمعیت جهان قادر به تماشای تمام این ماه‌گرفتگی بودند. مردم در آسیا از جمله هند و چین، بهترین موقعیت را برای تماشای این رویداد داشتند. این رویداد همچنین در لبه شرقی آفریقا و غرب استرالیا قابل مشاهده بود. آغاز ورود ماه به نیم‌سایه زمین از ساعت 18:58 و آغاز گرفتگی جزئی 19:57 و آغاز خسوف کامل از ساعت 21 بود. اوج خسوف یا فرورفتن تمام ماه در سایه زمین دقیقا در ساعت 21:41:46 و پایان خسوف کامل نیز 22:22 تا 22:23 و پایان گرفتگی جزئی 23:26 تا 23:27 و همچنین خروج کامل از نیم‌سایه در ساعت 00:25 اتفاق افتاد.
از ماه خونین تا ماه ذرت
ستاره‌شناسان در اروپا و آفریقا فرصت کوتاهی برای دیدن این پدیده داشتند و این در حالی بود که ساکنان قاره آمریکا این پدیده را از دست دادند. البته همچنان فرصت‌هایی برای رصد یک ماه کامل درخشان برای ساکنان آمریکای شمالی و جنوبی در آخر این هفته وجود خواهد داشت که با نام «ماه ذرت» شناخته می‌شود. درحالی‌که ماه کامل هر 29 روز یک بار اتفاق می‌افتد، خسوف‌ها معمولا فقط حدود دو بار در سال رخ می‌دهند. گفتنی است که خسوف کامل بعدی در تاریخ 3 مارس (12 اسفند 1404) رخ خواهد داد و در بخش‌هایی از آمریکای شمالی و جنوبی قابل مشاهده خواهد بود.
ماه کامل در ماه سپتامبر که به دلیل هم‌زمانی با فصل برداشت ذرت به «ماه ذرت» معروف است، تقریبا هم‌زمان با خسوف به اوج خود می‌رسد. دانشمندان توصیه می‌کنند که برای بهترین مشاهده ماه کامل و خسوف کامل به بیرون بروید و مکانی دور از نورهای روشن پیدا کنید، زیرا ممکن است این نورها مانع دید واضح در تمام مراحل خسوف شوند. ماه پس از آنکه به‌طور کامل توسط سایه زمین مسدود شود، به رنگ قرمز درمی‌آید و با نور قرمز و نارنجی طلوع و غروب خورشید روی زمین روشن می‌شود.
شایان ذکر است دو هفته پس از خسوف کامل در تاریخ 21 سپتامبر 2025 (30 شهریور 1404)، یک خورشیدگرفتگی جزئی در بخش‌هایی از استرالیا، اقیانوس اطلس، اقیانوس آرام و قطب جنوب قابل مشاهده خواهد بود.
همچنین فرصت‌هایی برای مشاهده دیگر فعالیت‌های منظومه شمسی، از جمله چندین بارش شهابی که در ماه‌های آینده آسمان شب را زینت خواهند داد، وجود دارد. آخرین خسوف کامل ماه در ماه مارس امسال (اسفند 1403) بود. دانشمندان رویداد دیشب را پیش‌درآمدی بر رویداد بزرگ سال آینده می‌دانند. این رویداد بزرگ یک خورشیدگرفتگی کامل نادر است که در یک باریکه از اروپا در تاریخ 12 اوت 2026 (21 مرداد 1405) قابل مشاهده خواهد بود. این رویداد تنها در اسپانیا و ایسلند قابل مشاهده خواهد بود.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.