زنگزور خط قرمز ایران؛ آذربایجان یا ایران، انتخاب روسیه کدام است؟

کارشناس ارشد زیربناهای حمل‌ونقلی گفت: هم‌اکنون کشور آذربایجان به نخجوان از طریق خاک ایران متصل است وبه نظر می‌رسد، آذربایجان با احداث «دالان زنگزور» به دنبال قدرت نمایی سیاسی و منطقه‌ای است.

سید مرتضی ناصریان کارشناس ارشد ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه با احداث «دالان زنگزور» مرز بین ایران و ارمنستان از بین خواهد رفت، گفت: کشور جمهوری آذربایجان از نظر سرزمینی دو پارچه است، به عبارت دیگر بخش نخجوان به صورت جمهوری خودمختار و مجزا از سرزمین اصلی جمهوری آذربایجان است و بین نخجوان و سرزمین اصلی جمهوری آذربایجان، کشور ارمنستان قرار دارد، بر همین اساس جمهوری آذربایجان خواستار دسترسی و ارتباط با نخجوان است؛ پیش‌از فروپاشی اتحاد شوروی، مسیر ارتباطی جمهوری خودمختار نخجوان به خاک جمهوری آذربایجان به صورت ریلی برقرار بود اما در اوایل دهه 90 میلادی، در پی آغاز جنگ میان دو کشور ارمنستان و جمهوری آذربایجان، این مسیر ریلی بسته و بخشی‌هایی از آن تخریب شد.

راه‌اندازی «دالان زنگزور» برای ارمنستان اهمیت ندارد

وی ادامه داد: در پاییز سال 2020 میلادی، پس‌از جنگ 44 روزه بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان با میانجی‌گری روسیه توافق آتش‌بس 9 ماده‌ای بین سه کشور جمهوری آذربایجان، ارمنستان و روسیه به امضا رسید و طبق توافق‌نامه بنا شد، جمهوری آذربایجان «جاده لاچین» را برای اتصال منطقه «قره باغ کوهستانی» به ارمنستان باز کند و ارمنستان نیز «دالان زنگزور» را برای اتصال نخجوان به جمهوری آذربایجان فعال کند، لازم به ذکر است، منطقه «قره داغ کوهستانی» در داخل جمهوری آذربایجان قرار دارد اما اغلب سکنه آنها ارمنی بود. ساکنان ارمنی منطقه قره باغ کوهستانی پس‌از مدتی ترجیح دادند به ارمنستان مهاجرت کردند و با توجه به اینکه اکنون جمعیت قابل توجهی از ارمنی‌ها در آن منطقه سکونت ندارند، «جاده لاچین» اهمیت سابق را برای کشور ارمنستان ندارد.

وی ادامه داد: هدف جمهوری آذربایجان از احداث «دالان زنگزور» تنها با عنوان مسیر عبور کالاها از خاک ارمنستان نیست، بلکه می‌خواهد با احداث این خط بخشی از خاک کشور ارمنستان (استان سیونیک که همجوار مرز ایران است) به این کشور ملحق شود و دسترسی که با احداث «دالان زنگزور» و حاشیه مرز ایران به جمهوری آذربایجان داده خواهد شد، موجب ارتباط مستقیم آن با نخجوان است و از سوی دیگر بخش جنوبی اراضی کشور ارمنستان را بدون قید و شرط به تصرف و حاکمیت خود درآورد که ارمنستان با اجرای این روند مخالف دارد.

ناصریان با اشاره به مخالفت ارمنستان در راستای احداث «دالان زنگزور» و در پی آن تصرف اراضی این کشور توسط جمهوری آذربایجان، تاکید کرد: ارمنستان در زمان توافق آتش‌بس اعلام کرد که تنها دسترسی عبوری به جمهوری آذربایجان خواهیم داد، نه زمین!، یعنی تردد وسایل نقلیه بین جمهوری آذربایجان و نخجوان از زمین‌های تحت مالکیت کشور ارمنستان خواهد بود نه اینکه زمین‌های ارمنستان به تحت مالکیت جمهوری آذربایجان منتقل شود.

«دالان زنگزور» به‌نفع ارمنستان نخواهد بود

وی در خصوص اینکه ایران نسبت به احداث «دالان زنگزور» مخالفت جدی دارد، افزود: با راه‌اندازی این مسیر، مرز بین ایران و ارمنستان قطع می‌شود. اصولاً ارتباط مرزی با کشورهای همسایه از منظر مسائل سیاسی و همچنین داشتن مسیرهای ترابری بین‌المللی و از منظر ژئوپولتیک برای ایران حائز اهمیت است، به همین خاطر مقامات ایران بارها مخالفت خود را نسبت به این موضوع به صورت رسمی اعلام کردند و «مقام معظم رهبری نیز احداث مسیر «زنگزور» را به ضرر ایران و ارمنستان می‌دانند و ایشان بر مخالفت ایران بارها نیز تأکید جدی داشتند.»

کارشناس توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور ادامه داد: در روزهای اخیر، روسیه نسبت به نظریه جمهوری آذربایجان در خصوص مسیر «زنگزور» تاکیداتی داشت که با مخالفت ایران مواجه شد، و در پاسخ مقامات روسیه اعلام کردند «برای هماهنگی بین کشورها و یافتن راه حل مناسب و توافق جمعی کشورها در تلاش هستند.»

وی با اشاره به اینکه ایران نسبت به موانع دسترسی جمهوری آذربایجان به نخجوان اشراف دارد، گفت: طی 30 سال گذشته که بین دو کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان جنگ رخ داده ارتباط بین جمهوری آذربایجان با نخجوان همواره از طریق خاک ایران برقرار بوده است و کامیون‌ها، اتوبوس‌ها یا دیگر وسایل حمل‌ونقل جاده‌ای آذربایجان از استان‌های آذربایجان شرقی و اردبیل به نخجوان تردد دارند خود کشور ایران نسبت به این مسئله مساعدت دارد و در سال‌های اخیر با جمهوری آذربایجان توافق شد تا جاده عبوری آنها در کشور ما توسعه و ارتقا داده شود؛ حتی این پروژه تصویب شده و به سرعت در حال اجرا است.

ناصریان ادامه داد: نکته حائز اهمیت اینجاست که اگر ارتباط بین جمهوری آذربایجان با ترکیه را در نظر داشته باشیم، بازهم جمهوری آذربایجان نیازی به مسیر «زنگزور» ندارد و از طریق راه آهن مهمی که بین باکو - تفلیس - قارص ترکیه احداث شده، ارتباط ریلی و پرظرفیت برقرار و فعال است؛ همچنین جمهوری آذربایجان از طریق گرجستان به دریای سیاه دسترسی دارد و برای ترابری بین‌المللی نیازی به مسیر جدید از طریق جنوب ارمنستان ندارد.

آذربایجان به دنبال قدرت نمایی سیاسی و منطقه‌ای است

کارشناس ارشد ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور در پایان گفت: با توجه به دسترسی که کشور ما به جمهوری آذربایجان از طریق خاک ایران داده است، نیاز جمهوری آذربایجان برای دسترسی به نخجوان مرتفع شده و مسیرهای ترابری بین‌المللی هم فعال هستند بنابراین به نظر می‌رسد اصرار جمهوری آذربایجان برای تصرف «دالان زنگزور» یک قدرت نمایی سیاسی یا کسب ابزارهای قدرت ژئوپولتیک برای آینده باشد. ولی نگرش حکیمانه ایران برای پرهیز از تغییر در موازنه‌های قدرت سیاسی و بروز جنگ‌ها یا مسدود شدن مسیرهای ترابری بین‌المللی آن است که مرزهای کشورها تغییر نکنند.